ok. 6 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Jedna z najbardziej podstawowych kategoryzacji celów i aktywności w uczeniu to podział: wiedza, umiejętności i postawy. Podział stary jak świat, jednak prosty i bardzo użyteczny w projektowaniu szkoleń. Jedyne, co wydaje mi się nieco przestarzałe to kolejność. W cywilizacji informacji to właśnie kształtowanie postaw wydaje się kluczowe. Krytyczne myślenie, growth mindset (nastawienie na rozwój) to tematy nieprzypadkowo wysoko notowane w rankingach szkoleń Udemy.

W szkoleniach zorientowanych na zmianę wiedza i umiejętności są ważne, ale to właśnie dobre nastawienie (czyli postawa) powoduje, że realna zmiana zachodzi. To nie brak wiedzy powoduje, że używamy plastikowych opakowań fundując sobie śmieciową przyszłość, pijemy alkohol czy palimy papierosy. Wszyscy wiedzą, że to niedobre, ale jednak… To nie brak umiejętności powodował, że ludzie źle nosili maseczki podczas pandemii…

Gdybyśmy ustawili ranking trudności tych trzech obszarów, to postawa wydaje się największym wyzwaniem. Kształtowanie odpowiednich postaw nie jest proste. Chciałbym się podzielić kilkoma obserwacjami i mam nadzieję użytecznymi inspiracjami dotyczącymi kształtowania postaw.

Latarnik, czyli dobry przykład narzędzia

Kilka dni po historycznych, choćby ze względu na frekwencję, wyborach 15 października 2023 miałem przyjemność pracować warsztatowo z ekipą z Centrum Edukacji Obywatelskiej. To ta fundacja właśnie stoi za powszechnie znanym Latarnikiem Wyborczym, czyli serwisem internetowym, który pozwala skonfrontować swoje poglądy z poglądami komitetów wyborczych.

Dla mnie to przykład pracy na postawach. Dostajemy narzędzie, które pozwoli nam świadomie zagłosować. To zmiana z podejścia polaryzacyjnego (albo my albo oni) na podejście bardziej subtelne, oparte o sprawdzenie, która partia polityczna nam pasuje. To również przykład tego, że na postawach dobrze się pracuje, jeśli uczestnik procesu edukacyjnego myśli w kontekście swojej osoby. A to wskazówka, że warto stosować takie narzędzia auto-diagnoza, action plan, porównania poglądów czy zachowań z istniejącymi wzorcami.

Z Latarnika skorzystało podobno ponad 5 milionów osób. Myślę, że to imponujący przykład wpływania na postawy.

Autorytet

Jednym z czynników, które wpływają na zmianę naszych postaw są niewątpliwie autorytety. Naśladujemy mistrzów, podziwiamy ich sposób myślenia i działania. Podziwiamy też całe grupy zawodowe – chcielibyśmy angażować jak twórcy gier, opowiadać historie jak najlepsi literaci i rozśmieszać jak najlepsi komicy.

Autorytet to niewątpliwie czynnik, który mocno kształtuje postawy. W edukacji cyfrowej jest i trudniej i łatwiej w tym temacie. Trudniej, bo zwykle mamy mniej bezpośredniego kontaktu trenera z uczestnikami szkolenia niż w klasycznych szkoleniach stacjonarnych. Nie wiem jak wy, ale ja odczuwam pewną magię, gdy zdarzy mi się oddychać tym samym powietrzem co ludzie, których podziwiam. Jednak jest również łatwiej, bo w edukacji cyfrowej możemy dać, co prawda mniej bezpośredni kontakt, ale za to z większym autorytetem. Ekstremalnym przykładem może być uczenie się robienia filmów od Wernera Herzoga lub Martina Scorsese na Masterclass.com.

Praktyczny wniosek dla nas to tzw. humanizacja szkolenia, czyli nadawanie szkoleniu elektronicznemu rysu ludzkiego poprzez wprowadzenie różnych osób w materiałach, komunikacji asynchronicznej czy podczas zajęć synchronicznych. Zadbajmy o to, by pożądane postawy były kształtowane z udziałem osób, które mogą stanowić autorytet dla odbiorców naszego szkolenia.

Świadoma narracja

Sposób opowiadania o czymś może zmieniać nasz stosunek do tego czegoś. Stosowanie opowieści może uwrażliwiać poprzez emocje, podobnie jak wcielanie się w role. Koncentrowanie się w narracji na definicjach i faktach może budować podejście oparte na racjonalnej ocenie sytuacji. Opowiadanie o różnych case studies może budować podejście oparte o obserwację i dobór odpowiednich środków do sytuacji. Narracja powinna być spójna z tym, jakie postawy kształtujemy.

Jedną z ciekawszych inspiracji w tym zakresie był dla mnie fragment warsztatu z prof. Jerzym Bralczykiem, w którym przekonał nas, że nawet intonacja wypowiedzi może narzucać sposób mówienia. Mówiąc odpowiednim tonem możemy narzucać dualistyczne spojrzenie na problem (jest tak albo jest odwrotnie) lub otwarte spojrzenie – jest tak, a może tak, a może jednak tak…

Trafna ocena

To, co wydaje mi się kluczowe przy temacie kształtowania postaw, to zadanie sobie pytania, dlaczego teraz te postawy są inne (i jakie?). Jeśli chcesz, by sprzedawcy mieli wykazywali się większą uważnością przy rozmowie z klientem, to zadaj sobie pytanie – dlaczego teraz się nie wykazują. Może się okazać, że nie mają warunków do dobrych zachowań, bo na przykład jest presja czasu. Chcesz, by obsługa klienta bardziej starannie zaspokajała potrzeby klienta? Może się okazać, że nie może, bo nie pozwalasz na podejmowanie samodzielnych decyzji…

Podobnie jak łatwo można ulec złudzeniu, że chodzi o wiedzę i umiejętności, tak samo łatwo można ulec złudzeniu, że ludzie mają nieodpowiednie nastawienie. Dlatego zadawajmy często pytanie: „Czego potrzebują (osoby uczące się), by im się udało?”.