Kilka refleksji na temat możliwości oceny kompetencji Głuchych uczniów szkół zawodowych
ok. 4 minuty czytania – polub, linkuj, komentuj!
Kompleksowa ocena kompetencji oznacza ocenę całego zestawu kompetencji o różnym charakterze. W projekcie partnerskim Go4VocationalSkills, finansowanym ze środków Unii Europejskiej (nr projektu: 2021-1-PL01-KA220-VET-000034866), uwzględniliśmy kompetencje zawodowe oraz kompetencje uniwersalne.
Kompetencje zawodowe związane są z konkretnym kierunkiem kształcenia (w projekcie: budownictwo, logistyka, odnawialne źródła energii), a ich ocena dotyczy wiedzy teoretycznej, umiejętności praktycznych i znajomości specjalistycznego oprogramowania. Kompetencje uniwersalne nie są związane z kierunkiem kształcenia czy przyszłym zawodem, są przydatne na różnych stanowiskach pracy, w różnych sytuacjach, nie tylko zawodowych. Wśród nich wyróżniliśmy 9 obszarów związanych zarówno z wiedzą i umiejętnościami, jak i postawami. Przykładem tych pierwszych są kompetencje językowe (znajomość języków obcych) czy kompetencje analityczne (umiejętność rozwiązywania problemów). Z postawami związane są przede wszystkim kompetencje miękkie, takie jak kompetencje interpersonalne czy dotyczące otwartości na stały rozwój, zaangażowania, twórczego stylu pracy.
Na etapie testowania wypracowanego narzędzia IT uczestniczyło kilkuset uczniów szkół zawodowych z Polski, Bułgarii i Hiszpanii. Podjęliśmy także próbę wykorzystania naszego narzędzia do oceny kompetencji Głuchych i słabosłyszących uczniów w Dolnośląskim Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym nr 12 dla Uczniów Niesłyszących i Słabosłyszących oraz z innymi niepełnosprawnościami im. Marii Grzegorzewskiej we Wrocławiu. Z uwagi na różne kierunki kształcenia dostępne w ofercie Ośrodka zdecydowaliśmy się na wykorzystanie w testowaniu wyłącznie pytań odnoszących się do oceny poziomu kompetencji miękkich, takich jak komunikacja, praca w zespole, zarządzanie czasem, samodzielność, otwartość na stały rozwój, lojalność, zaangażowanie, odpowiedzialność, odporność. Przeprowadzono 28 testów wśród uczniów klas szkoły zawodowej i technikum.
Uwagi otrzymane w ramach testowania narzędzia w tej grupie docelowej stały się dla nas inspiracją do rozważań na temat wypracowania skutecznego narzędzia do oceny kompetencji także uczniów Głuchych i niedosłyszących. Jest to tym ważniejsze, że zgodnie z obecnym systemem w Polsce w przypadku tej grupy doradcy zawodowi nie badają zdolności, kompetencji dziecka, a przy wyborze potencjalnego kierunku kształcenia proponują ofertę szkoły w danym mieście. Najczęściej rodzice decydują za dziecko, zwykle nie mając pojęcia o jego predyspozycjach.
Główne uwagi zgłoszone przez młodzież testującą narzędzie dotyczyły niezrozumienia samego pojęcia kompetencji, które okazało się pojęciem zbyt abstrakcyjnym. Odnotowano przy tym, że lepsze zrozumienie potrzeby badania miało bezpośredni związek z wyższym poziomem znajomości języka mówionego przez osobę wypełniającą test. Zdaniem uczniów język, którym napisane są pytania, jest trudny dla osób Głuchych. W przypadku testu jednokrotnego wyboru i czterech wariantów odpowiedzi uczniowie mieli duże problemy ze zrozumieniem i z wybraniem właściwej. Według młodzieży odpowiedzi były zbyt podobne, żeby mogli jednoznacznie wskazać odpowiednią dla siebie.
Z testowania narzędzia IT w grupie uczniów Głuchych sformułowaliśmy ważne wnioski na przyszłość. Najważniejszy dotyczy konieczności stworzenia nowego narzędzia do badania zdolności i kompetencji osób Głuchych. W narzędziu tym należałoby używać prostego języka stosowanego w danym kraju lub języka migowego, którym posługuje się społeczność Głuchych (np. PJM w Polsce). Można byłoby także wykorzystać obrazy do prezentacji sytuacji, których dotyczy dane pytanie. Na podstawie wniosków z etapu testowania i oceny potrzeb uważamy, że dobry doradca zawodowy dla głuchych powinien znać rynek pracy, ofertę szkół zawodowych w danym kraju, rozumieć odmienność kulturową Głuchych i znać język migowy stosowany w danym kraju lub ściśle współpracować z tłumaczem języka migowego. Powinien także znać przepisy prawne dotyczące osób z niepełnosprawnością.
Zdaniem naszych ekspertów systemowo należałoby pójść krok dalej, co niestety wyklucza możliwości jakiegokolwiek projektu Erasmus+. Bazując na ocenie sytuacji w Polsce, należy wskazać konieczność dostosowania oferty edukacyjnej dla osób Głuchych do potrzeb zmieniającej się gospodarki. Powinny nastąpić zmiany w szkolnictwie specjalnym. Obecnie większość oferowanych zawodów nie wymaga kompetencji komunikacyjnych. Z oferty dla Głuchych wyłącza się zawody, które wymagają pracy na wysokościach oraz narażenie na hałas (uszkadzający resztki słuchowe). Egzaminy w szkolnictwie specjalnym powinny być zmodyfikowane, ponieważ obecny zakres teoretyczny materiału jest taki sam jak w szkołach masowych. Część osób Głuchych nie zdaje egzaminów teoretycznych, bo nie ma szans na opanowanie materiału w trakcie nauki. Tymczasem egzaminy praktyczne zdają bez problemów. Ale te postulaty to na razie marzenie…
Badane w projekcie kompetencje uniwersalne oparte są głównie o umiejętności i kompetencje komunikacyjne. Większość kompetencji osobistych, społecznych opiera się na kontaktach ze współpracownikami, czyli konieczny jest kontakt werbalny. W przypadku osób Głuchych i słabosłyszących (również obcokrajowców, osób jąkających się, z afazją) prawie zawsze te kompetencje będą poniżej pewnych standardów, norm. Natomiast komunikacja niewerbalna, czyli odczytywanie wszystkich pozawerbalnych komunikatów mogłoby wyrównać szanse osób słyszących i niesłyszących. Dlatego dobrze byłoby poszerzyć testy kompetencji o zbiór pozasłownych komunikatów (np. ruch ciała, gesty, wyraz twarzy, mimika) z wykorzystaniem np. filmików, zdjęć.
Kolejnym rozwiązaniem mogłoby być przygotowanie filmików z sytuacjami obrazujących pytania z testów, które dla osób słabosłyszących nieposługujących się językiem migowym, dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, obcokrajowców, mogłyby być pomocne w zrozumieniu sensu pytania. Dla osób Głuchych filmiki powinny być z tłumaczem języka migowego. Wszystkie pytania powinny być przygotowane z wykorzystaniem prostego języka dostosowanego do poziomu osób z niską znajomością fonicznego języka obowiązującego w danym kraju.
Pracujesz z osobami zagrożonymi wykluczeniem cyfrowym? Działasz na rzecz włączenia społecznegolub aktywizacji osób z niepełnosprawnościami? Zajmujesz się edukacją migrantów i uchodźców?
Szukasz sprawdzonych metod i narzędzi, które możesz wykorzystać w pracy w zakładach karnych lub domach pomocy społecznej?
Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE!
Zobacz także:
