ok. 4 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Od pewnego czasu na popularności zyskują gry paragrafowe. Jest to szczególny rodzaj łamigłówki w postaci interaktywnej książki fabularnej, której konstrukcja nie jest liniowa, a przebieg wydarzeń zależy od decyzji czytelnika. Podobnie jak zwykłe książki raczej przeznaczone są dla jednego odbiorcy. Jak w każdej grze, również w tym przypadku, chodzi o osiągnięcie zwycięstwa – tu jest ono warunkowane ukończeniem misji. Aby tego dokonać, należy posłużyć się wyobraźnią i umiejętnością rozwiązywania zagadek.

Na rynku pojawia się coraz więcej pozycji, które prześcigają się pomysłami co do zadań stawianych czytelnikowi i w zakresie fabuły opowieści. Niemniej sam pomysł nie jest zupełnie nowy.

Z dzieciństwa doskonale pamiętam „Bajeczkę na twoją modłę” Raymonda Queneau. Młody czytelnik na pierwszych stronach książki dostawał wybór, o czym ma być opowieść i w zależności od opcji, którą wybrał, zostawał przeniesiony na odpowiednią stronę, gdzie po przeczytaniu kolejnego fragmentu ponownie stawał przed koniecznością dalszych decyzji.

^{Źródło grafiki: http://bpsuwalki.pl/czytaj-i-graj/}

W podobny sposób została zbudowana bardziej poważna lektura – podręcznik „Brydż” Andrzeja Macieszczaka i Janusza Mikke. W niej, pod rozdziałami wyjaśniającymi tajniki brydża, znajdowały się problemy do rozwiązania, a każdy wariant odpowiedzi odsyłał na inną stronę, gdzie czytelnik mógł uzyskać komentarz lub stanąć przed następnym dylematem. Ubarwiona dramatycznymi wydarzeniami narracja i felietonowy styl sprawiały, że czytelnik z przyjemnością podążał za akcją.

Dziś interakcję łatwiej osiągnąć, krzyżując zawartość papierowej książki z aplikacją na smartfona czy też po prostu specjalnie przygotowaną stroną internetową, której adres podano np. w postaci kodu QR. Na stronie rozwiązania łamigłówek stanowią hasła do kolejnych podstron, które z kolei zawierają kluczowe dla dalszej narracji informacje. Pokusa podejrzenia dalszego ciągu bez rozwiązania zagadki zostaje udaremniona. Bez znajomości ukrytych treści zaś dalsza lektura staje się dalece utrudniona lub wręcz niezrozumiała. Niemniej aby gracz nie utknął na dobre w jakimś punkcie, gdy łamigłówka wydaje się zbyt trudna, stosuje się system podpowiedzi, z których można, ale nie trzeba korzystać.

Książki na ogół mają postać powieści, niemniej bywają i komiksy paragrafowe. Wówczas fabuła jest opowiadana za pomocą rysunków i dialogów między postaciami, podobnie jak w zwykłym komiksie. Te gry przypominają komputerowe gry RPG, ponieważ główny bohater w wyniku swoich decyzji zbiera ekwipunek, który może okazać się potrzebny w dalszej drodze oraz stara się powiększać liczbowe wskaźniki wytrzymałości, siły, szybkości czy też innych cech, które w dalszych przygodach mogą decydować o jego losach.

Gry paragrafowe niewątpliwie lokują się w sferze nieformalnego uczenia się, a ze względu na poziom trudności bliżej im do edukacji dorosłych niż edukacji dzieci i młodzieży. Ich wartość poznawcza bazuje przede wszystkim na formie zagadek, łamigłówek pojawiających się w toku opowieści. Te potrafią objąć całe spektrum tematów – od wiedzy ogólnej po specjalistyczną, od logicznego myślenia po lateralne. Ich wspólną cechą jest jedynie to, że rozwiązanie musi być na tyle jednoznaczne, aby niechybnie prowadziło na właściwe tory w dalszej części opowieści. 

Początkowe zagadki są na ogół dość łatwe, a ich rozwiązywanie może się odbywać niezależnie. Jednak z każdą stroną poziom trudności wzrasta, a zagadki zaczynają się wzajemnie przenikać. Czytelnik będzie zmuszony wracać do przeczytanych już fragmentów w poszukiwaniu przesłanek do dalszych łamigłówek, a niekiedy przeskakiwać w przód, by za jakiś czas ponownie prześledzić pominięte fragmenty.

Wydaje mi się, że gry paragrafowe mogą być także inspiracją dla tworzenia materiałów dydaktycznych w bardziej sformalizowanej i zorganizowanej edukacji. Wspomniany podręcznik do gry w brydża jest bądź co bądź właśnie takim materiałem. Dla osób, które chciałyby podjąć podobne wyzwanie, mam trzy podpowiedzi.

1. Struktura – gry paragrafowe odbiegają od narracji liniowej. Owszem, zaczynamy intuicyjnie od pierwszej strony, ale później może (musi!) być różnie. Ścieżki wzajemnie się przeplatają, rozwidlają, zataczają pętle.
2. Zagadki – w nich będzie się zasadzać zasadnicza wartość edukacyjna, więc pewnie powinny ściśle korespondować z treścią kształcenia. Nie muszą jednak jej się kurczowo trzymać.
3. Fabuła – czyli spójna opowieść, która prowadzi czytelnika. Jak w każdej grze, fabuła ma sprawiać przyjemność, ponieważ emocjonalne związanie z treścią gry i zaangażowanie jest motorem napędowym uczenia się. Jednak błędem byłoby przyjąć, że fabuła bezpośrednio wiąże się z omawianym tematem. Np. we wspomnianym podręczniku do brydża bohaterami bywali rewolwerowcy czy marynarze.

dr Wojciech Świtalski – pedagog, andragog, adiunkt w Katedrze Andragogiki i Gerontologii Społecznej Uniwersytetu Łódzkiego. Specjalizuje się w metodyce kształcenia w środowisku szkolnictwa wyższego i edukacji dorosłych, zwłaszcza z wykorzystaniem gier i zabaw. Sprawny organizator licznych wydarzeń edukacyjnych. Ambasador EPALE.

Zobacz także:

Jak wyłonić lidera? Ćwiczenie

Krzyżówki w Hot Potatoes

Uczenie się w świetle konstruktywizmu społecznego na przykładzie gry "Tajemnicze domostwo"

Karty coachingowe – recenzja wybranych narzędzi

Andragogika – co to właściwie znaczy?