ok. 4 minuty czytania - polub, linkuj, komentuj!

Można. I warto.

Na uczenie się można spojrzeć jak na proces poznawczy. Wówczas jego efekty zależeć będą między innymi od uwagi, percepcji, pamięci. Na uczenie się można spojrzeć także jako na proces, zadanie, działanie, które warto sensownie zaplanować i efektywnie realizować. I właśnie o tej drugiej perspektywie chcę napisać kilka zdań.

Kiedy poszłam do szkoły dowiedziałam się, że mam się uczyć. Nie pamiętam jednak, aby ktoś pokazał mi jak to się robi. Później na studiach miałam studiować, ale także i tam nikt nie pokazał mi jak to się robi. Moje doświadczenia edukacyjne dowodziły, że najlepiej w szkole radzą sobie osoby w efektywny sposób wykorzystujące swoje zasoby poznawcze: pamięć, postrzeganie i uwagę. Jak ktoś był bystry, potrafił się skoncentrować i miał dobrą pamięć - wysokie efekty osiągał bez większego wysiłku. Pozostali musieli więcej pracować. Musieli być pilni. Z czasem okazywało się jednak, że ci pilni osiągali lepsze wyniki od tych zdolnych, ale leniwych. Myślę, że każdy z nas z własnej ścieżki edukacyjnej może wskazać przykłady osób zdolnych, które nie wykorzystały własnego potencjału i osoby (według szkolnych kryteriów) przeciętne, które skutecznie realizowały własne cele, plany, aspiracje.

Procesem uczenia się można zarządzać. Potrzebne są w tym zakresie pewne kompetencje, które ułatwiają takie planowanie pracy i realizowanie zadań, aby cele osiągać sprawnie i skutecznie. Nie dotyczy to tylko uczniów w szkołach podstawowych i młodzieży uczącej się w szkołach ponadpodstawowych. Dotyczy to także dorosłych. Dwa argumenty za tą tezą wydają mi się szczególnie istotne. Pierwszy wynika z koncepcji całożyciowego uczenia się. Skoro mamy uczyć się przez całe życie, to warto to robić sprawnie, skutecznie i efektywnie. Umiejętności związane o organizowaniem procesu uczenia się są przydatne w różnych obszarach życia i na różnych jego etapach. Drugi powód związany jest z transferowalnością doświadczeń. Na ten aspekt zwraca się także uwagę w teoriach andragogicznych. Patrycja Cross w Modelu Łańcucha Interakcji wśród innych czynników kształtujących aktywność edukacyjną dorosłych wymienia także uprzednie doświadczenia edukacyjne. Osoby, które doświadczały sukcesów w szkole chętniej podejmują naukę w okresie dorosłości. Osoby doświadczające niepowodzeń szkolnych, sytuacji o charakterze edukacyjnym będą unikać. Można przyjąć, że deficyty kompetencyjne w zakresie uczenia się mogą stanowić istotną barierę i blokadę w procesie decydowania o podjęciu aktywności edukacyjnej w okresie dorosłości.

W literaturze można znaleźć wiele inspiracji na temat kompetencji związanych z organizacją procesu uczenia się. Zacznijmy od bestsellerowej publikacji Stelli Cottrell Study Handbook (polski dość mylący i niektórych zniechęcający do lektury tytuł to Podręcznik umiejętności studiowania). Autorka proponuje strategię uczenia się K-R-E-A-M

K – kreatywność

R – refleksja

E – efektywność

A – aktywność

M – motywacja.[1]

Kreatywność dotyczy wykorzystywania własnych strategii i stylów uczenia się oraz korzystania w uczeniu się z wyobraźni i nietypowych, nieszablonowych, nie-szkolnych rozwiązań.

Refleksja to sposób wykorzystywania doświadczeń, dokonywania analiz, ocen, wnioskowania. Refleksja dotyczy też ewaluowania stosowanych sposobów uczenia się – na ile są pomocne i przydatne.

Efektywność określa sposób organizacji czasu, przestrzeni, formułowania celów i ustalania priorytetów. Dotyczy ona także sposobu wykorzystywania narzędzi, technik, programów, aplikacji.

Aktywność to poziom zaangażowania, wysiłek w zakresie urzeczywistniania planów i aspiracji.

Motywacja to determinacja w zakresie realizacji celów, tych krótko i długoterminowych.

Stella Cottrell podpowiada wiele konkretnych ćwiczeń, technik, rozwiązań w zakresie zwiększenia efektywności uczenia. Mimo że książka napisana jest dla młodzieży, wydaje mi się, że może być także inspirująca i użyteczna dla uczących się dorosłych. Dla osób studiujących użyteczna może być także propozycja uporządkowania kompetencji akademickich. Joris J.W. Buis, Ger Post, Vincent R., Visser wskazują na 4 obszary tych kompetencji:

1. Studiowanie

2. Realizację badań

3. Dzielenie się efektami swojej pracy

4. Krytyczne podejście do uczenia się.[2]

Do pierwszej grupy autorzy zaliczyli dwie kompetencje szczegółowe: organizację procesu studiowania oraz sposób korzystania z literatury. W zakresie organizacji wskazują na umiejętności związane z planowaniem, automotywacją, strategiami przygotowywania się do egzaminów i ich zdawania. Druga grupa zawiera umiejętności z zakresu pozyskiwania danych, organizacji i realizacji różnych form badań, analizy i interpretacji uzyskanych danych. Trzecia grupa to kompetencje związane z argumentowaniem, pisaniem, prezentowaniem. Czwarta obejmuje umiejętności związane z refleksją, ewaluacją, oceną własnych działań i własnego procesu uczenia się.

Te dwie propozycje mogą stanowić podpowiedź dla dorosłych, którzy chcą wzmocnić swoje kompetencje w zakresie uczenia się. Mogą one być także inspiracją dla organizatorów różnych form edukacji dorosłych. Nawiązując do koncepcji Patrycji Cross, można założyć, że opór dorosłych wobec ofert edukacyjnych może wynikać ze złych doświadczeń z okresu szkolnej edukacji formalnej lub z poczucia deficytów kompetencyjnych. Zanim zaproponujemy dorosłym, aby się uczyli warto sprawdzić czy potrafią to robić, jakie emocje im towarzyszą, jakie mają wspomnienia i doświadczenia. Dorośli będą chętniej korzystali z możliwości edukacyjnych, jeśli będą mieć poczucie kompetencji, sprawstwa, wpływu. Antycypowanie sukcesu jest przecież dla nas wszystkich silnym czynnikiem motywacyjnym. 

dr hab. Małgorzata Rosalska – pedagog, doradca zawodowy, adiunkt w Zakładzie Kształcenia Ustawicznego i Doradztwa Zawodowego na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się w problematyce z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego, polityki rynku pracy, edukacji dorosłych i polityki oświatowej.

Zobacz także:

Czy warto opierać decyzje zawodowe na zainteresowaniach?

Kompetencja wyróżniająca, czyli o odpowiedzialności za własne zasoby karierowe

Czy karierę zawodową można zaplanować?

O uczeniu się życia w innym kraju i w nowej kulturze, czyli o trudzie akulturacji

Co łączy ocenę umiejętności z horoskopem?

Źródła:

[1] S. Cottrell, Podręcznik umiejętności studiowania, Poznań 2007, s. 67.

[2] J. Buis, G. Post, V. Visser, Academic Skills for interdisciplinary studies, Amsterdam 2016.