Trzecie miejsce, przestrzeń społeczna, ośrodek wspierający dostęp do wiedzy, informacji, kultury i technologii – tak krótko można scharakteryzować współczesną bibliotekę. Jednak od czasu do czasu wciąż spotykam się z poglądem, że w erze cyfrowej biblioteka to przeżytek. Tymczasem w odpowiedzi na potrzeby użytkowników zmienia się jej sposób pracy, wygląd i oferta. Jednym słowem, biblioteki idą z duchem czasu.

W ostatnich latach powstało w Polsce wiele nowoczesnych obiektów, zaprojektowanych na miarę rozwiązań Europejskich zarówno pod względem wizualnym jak i funkcjonalnym. Wyposażone są w sprzęt i systemy wysokiej jakości, pozwalające nie tylko na sprawne wyszukiwanie informacji i wypożyczanie książek, audiobooków, filmów czy muzyki, ale również prowadzenie szeroko rozumianej działalności kulturalnej i edukacyjnej. Dzięki temu z miejsc, w których wieje nudą, postrzeganych w sposób archaiczny, przekształcają się w ośrodki sprzyjające budowaniu i rozwijaniu kapitału ludzkiego. Zmieniająca się funkcja bibliotek wymaga nowych rozwiązań aranżacyjnych i modernizacji wielu ośrodków, co jest powolnym procesem, który potrwa jeszcze wiele lat. Jednak już teraz w wielu miastach w Polsce funkcjonują nowoczesne placówki chętnie odwiedzane przez użytkowników.

Przestrzenie, w których chce się przebywać

Aby człowiek mógł się rozwijać i uczyć w potrzebuje do tego odpowiedniego miejsca oraz narzędzi. W nowoczesnych bibliotekach projektowane są sale warsztatowe, makerspace, a także przestrzenie, w których wciąż w ciszy i spokoju można oddać się lekturze czy nauce. Przykładowo w blibliotece, która powstała w budynku dworca kolejowego w Rumi pod nazwą Stacja Kultura, znajdziemy obok wypożyczalni również pracownie fotografii, malarstwa czy sale konferencyjne. W Oświęcimiu w 2011 roku otwarta została Galeria Książki łącząca funkcję rekreacyjną i edukacyjną. Mieści ona sale kinowe, kawiarnie i bawialnie dla dzieci. Z pozoru może przypominać typową galerię handlową, tylko że zamiast produktów sprzedażowych użytkownicy znajdą w niej bogaty zbiór literatury i wiele ciekawych inicjatyw. W prawdziwej galerii handlowej funkcjonuje natomiast Biblioteka Manhattan, którą odwiedza około tysiąca osób dziennie. Otwarta w 2015 roku Sopoteka – galeria kultury multimedialnej, proponuje czytelnikom strefy plażowania, gdzie w komfortowych warunkach mogą oddawać się lekturze wybranych pozycji literackich. Co ciekawe to właśnie tutaj można obok papierowej książki czy audiobooka wypożyczyć również PocketBook – czytnik e-booków z kodem dostępu do platformy Legimi. W Lublinie od 2012 roku funkcjonuje Biblio – nowoczesna mediateka z konsolą do remiksowania utworów muzycznych, możliwością wypożyczenia roweru cargo, a także sporą kolekcją filmów. W 2018 roku została natomiast otwarta Biblioteka na Poziomie z dizajnerską antresolą, na której można odpocząć, skorzystać z komputera lub pograć na playstation.

Co istotne dobrze zaprojektowane i wyposażone obiekty powstają nie tylko w dużych miastach. Dzięki programom dotacyjnym również mniejsze miejscowości tworzą projekty odpowiadające na potrzeby użytkowników XXI wieku. Tak było w przypadku otwartej w 2018 roku nowej siedziby Biblioteki w Starym Sączu zrealizowanej w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa. Nowa placówka została wyposażona w salę teatralną i kominkową, posiada również własny ogród i taras.

Powyżej wymieniłam tylko kilka przykładowych miejsc, które każdego roku przyciągają coraz więcej osób. W najbliższych latach powstaną kolejne, jeszcze bardziej nowoczesne. Ich wnętrza i oferta pokazują kierunek w jakim podążają biblioteki. Promocja czytelnictwa oraz działalność kulturalna i edukacyjna w takich przestrzeniach prezentuje nową jakość i jest odpowiedzią na zmieniające się realia współczesnego świata.

Rożne formy dostępu do wiedzy i informacji

Nie tylko wnętrza, ale również oferta i kompetencje pracowników bibliotek są niezwykle istotne. O potrzebie nieustannego rozwoju i otwartości bibliotekarzy na nowe wyzwania pisałam już we wcześniejszych artykułach („Wędrówki bibliotekarzy”, „Biblioteka dorosłego człowieka”, „Skąd czerpiemy inspiracje?”). Z wielką pasją i zaangażowaniem pracują oni nad jakością proponowanych działań i dostosowaniem ich do potrzeb odbiorców. Wciąż jednak ich najważniejszym zadaniem pozostaje kształtowanie postaw czytelniczych i ułatwianie dostępu do wiedzy i edukacji. Tutaj również widoczne są duże zmiany w funkcjonowaniu bibliotek związane z nadejściem ery cyfrowej. Od wielu lat można w nich znaleźć, obok książek papierowych, również audiobooki, muzykę, filmy, gdy edukacyjne czy różnego rodzaju kursy. Coraz więcej bibliotek powiększa swoje zbiory elektroniczne oraz oferuje bezpłatne kody dostępu do platform z e-bookami (Legimi, Ibuk Libra, Nasbi Osbi etc...). Stare książnice digitalizują swoje najcenniejsze zbiory i udostępniają je w formie skanów online. Rozwija się również e-learning. Bibliotekarze tworzą darmowe kursy na platformie moodle, do których może uzyskać dostęp każdy zainteresowany użytkownik. Taką usługę prowadzą m.in. biblioteka w Chełmie, w Ciechanowie, czy Pedagogiczna Biblioteka w Katowicach. Na ich platformach znajdziemy ciekawe kursy związane z wykorzystaniem nowych technologii w edukacji, prawem autorskim lub doradztwem zawodowym. Niektóre placówki udostępniają również kody dostępu do kursów różnych firm takich jak np Funmedia mających specjalną ofertę dla bibliotek. W funpakiecie oferowanym przez wspomnianą firmę, znajdziemy m.in. kursy językowe, szkolenia związane z projektowaniem graficznym, czy nauką szybkiego czytania.

Możliwość spotkania z ciekawymi ludźmi i rozwijania pasji

Spotkanie z drugim człowiekiem ubogaca. Współczesna biblioteka to także miejsce spotkań, tych małych, ze znajomymi, z sąsiadami (przy kawie i książce lub filmie) oraz tych dużych, z autorami, artystami, podróżnikami – jednym słowem ludźmi z pasją. Każde takie spotkanie ma ogromną wartość. W bibliotekach co roku odbywa się wiele spotkań autorskich, koncertów lub prelekcji. Spotykają się w nich również członkowie klubów dyskusyjnych, klubów rodziców, czy wspólnot sąsiedzkich. Czytelnicy mają możliwość poznać siebie nawzajem, nawiązać nowe relacje i spędzić miło czas. Oferta warsztatowa także jest bardzo rozbudowana i inna dla każdej placówki (warsztaty rękodzielnicze, artystyczne, literackie, kodowanie i programowanie, robotyka etc...).

Każda biblioteka ma swój indywidualny charakter i wiele do zaoferowania. Dlatego też warto (jeśli jeszcze tego nie zrobiliście) poszukać informacji o bibliotece w mieście, w którym mieszkacie i zobaczyć z czego możecie skorzystać.

Monika Schmeichel-Zarzeczna – historyk sztuki, animatorka kultury, bibliotekarka, grafik i kurator wystaw. Obecnie pracuje w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie gdzie prowadzi warsztaty i spotkania dla różnych grup wiekowych. Członkini Ogólnopolskiej Sieci Bibliotekarzy LABiB. Ambasadorka EPALE.

Zobacz także:

Skąd czerpiemy inspiracje? - czyli bibliotekarskie wyzwania

Darmowe narzędzia ułatwiające pracę zdalną

Seniorzy w sieci wspomnień – kursy komputerowe i inne biblioteczne działania wprowadzające seniorów w cyfrowy świat

Poza biblioteką... Akcje promujące czytelnictwo w przestrzeni miejskiej – dobre praktyki

“Radość uczenia się przez całe życie według metody Marii Montessori dla Seniorów” – rozmowa z Jolantą Janiec

Wędrówki Bibliotekarzy – ogólnopolski program wymiany „Praktyka dla Praktyka”