ok. 6 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Czy myśląc o dorosłych o niskich umiejętnościach podstawowych uczących się w szkołach dla dorosłych, zastanawiamy się, jaki bagaż doświadczeń edukacyjnych niosą ze sobą?                   

Poziom wykształcenia

Umiejętności podstawowe, jak sama nazwa wskazuje, stanowią fundament dla aktywnego funkcjonowania człowieka we współczesnym świecie. Stwierdzenie to wydaje się być trywialne i oczywiste, jednak niestety nie znajduje odzwierciedlenia w statystyce. Mimo iż liczne badania naukowe, ale także wiedza empiryczna wskazują na ważność edukacji, to wciąż ponad 12,5 mln Polaków w wieku powyżej 15. roku życia nie posiada średniego wykształcenia ^[1]. Dla danych za rok 2018 polski wskaźnik osób młodych w wieku 15-34 lata niepracujących, nieuczących się i niedokształcających się wynosi aż 13,7% (śr. UE to 14,1%).                  

Udział osób w wieku 25-64 lata, które ukończyły edukację na poziomie niższym niż średnim wyniósł w 2018 roku 7,6%. Przedwczesna rezygnacja z nauki, oprócz uwarunkowań zdrowotnych czy środowiskowych, spowodowana jest niepowodzeniami edukacyjnymi, doznawanymi już na najwcześniejszych etapach edukacyjnych. Do niepowodzeń tych zalicza się między innymi drugoroczność polegającą na pozostawaniu uczniów w tej samej klasie w ciągu dwóch lub więcej lat.             

Drugoroczność

Drugoroczność jest wyrazem rozbieżności pomiędzy wymaganiami szkoły a osiągnięciami ucznia. Konsekwencje drugoroczności to nie tylko straty materialne spowodowane przedłużeniem okresu nauki znacznego odsetka uczniów rocznie, lecz także ważkie konsekwencje pedagogiczne w związku z przeżyciami wywołanymi przez to niepowodzenie oraz ich wpływem na osobowość i dalsze losy uczniów. Każdego roku tysiące uczniów na całym świecie powtarza naukę na tym samym poziomie edukacyjnym, mimo iż w większości przypadków nie jest to uzasadnione społecznie, ani ekonomicznie.

Edukacja osób dorosłych - statystyki

Ostatnie badanie Głównego Urzędu Statystycznego wskazuje, iż 21 528 uczniów (0,71%) w roku szkolnym 2018/2019 powtarzało klasę w szkole podstawowej i 3 732 (1,05%) w gimnazjum ^[2]. Przytoczone statystyki nie zawierają danych dotyczących liczby uczniów, którzy nie otrzymali promocji do następnej klasy na poziomie szkoły ponadgimnazjalnej.
                       

                   
Poważną konsekwencją drugoroczności jest przedwczesna rezygnacja z nauki. Osoby nieco bardziej wytrwałe próbują kontynuować naukę w szkołach dla dorosłych. Badania Głównego Urzędu Statystycznego nie zawierają jednak również danych dotyczących liczby słuchaczy drugorocznych, uczęszczających do szkół dla dorosłych.   

Doświadczenie drugoroczności, czy to problem w szkołach dla dorosłych?

W celu wstępnej diagnozy skali problemu, dwa lata temu w jednym z liceów dla dorosłych przeprowadziłam badanie, w którym zapytałam o doświadczenie drugoroczności 93 słuchaczy (29 z klasy pierwszej, 25 z klasy drugiej, 39 z klasy trzeciej). Przyznam, że jego wynik bardzo mnie zaskoczył. Wśród badanych słuchaczy ponad ¾ powtarzało co najmniej raz tę samą klasę. Sześcioro słuchaczy nie otrzymało promocji w szkole podstawowej, w tym dwie osoby były nieklasyfikowane w związku z długotrwałą nieobecnością spowodowaną chorobą. Trzy kolejne zakończyły edukację w szkole młodzieżowej na poziomie podstawowym (szkoła 8-letnia), uzupełniając wykształcenie kursami zawodowymi. 16 słuchaczy powtarzało rok co najmniej raz na poziomie szkoły gimnazjalnej. Wśród najczęściej wymienianych przedmiotów, z których otrzymywali niedostateczne oceny końcowo-roczne to: matematyka, chemia, język polski, fizyka, z czego matematyka była przedmiotem zdecydowanie przeważającym. 58 słuchaczy doświadczyło drugoroczności w szkole ponadgimnazjalnej (w tym 8 zarówno w gimnazjum jak i szkole ponadgimnazjalnej). Na tym etapie również najczęstszą przyczyną powtarzania klasy były trudności z opanowaniem wymaganej podstawy programowej z matematyki. Mniej znaczące w tym aspekcie przedmioty to fizyka, biologia, podstawy przedsiębiorczości, język polski, przedmioty zawodowe. Siedmioro słuchaczy powtarzało klasę więcej niż jeden raz ^[3].
                        

Konieczność modernizacji systemu

Wydaje się, że organizacja nauczania w szkołach dla dorosłych nie uwzględnia umiejętności, jakie posiadają słuchacze rozpoczynający w niej naukę. Liczba zajęć jest ograniczona do absolutnego minimum przez co  nie ułatwia się nadrobienia powstałych zaległości. W ramowych rozkładach zajęć nie ma przewidzianych godzin wychowawczych, w trakcie których można byłoby wzmacniać motywację słuchaczy, niezbędną w edukacji osób dorosłych. Nie ma też sprawnie działającego systemu wsparcia psychologicznego dla młodzieży, ani dla dorosłych. Nauczyciele zamiast realizować podstawę programową, bardzo często stają przed koniecznością podejmowania działań umożliwiających zniwelowanie skutków wcześniejszych porażek edukacyjnych, koncentrując swe wysiłki na poprawie umiejętności podstawowych słuchaczy. Niskie umiejętności stanowią bowiem istotną barierę w procesie nauczania – uczenia się. W obecnej postaci system edukacji osób dorosłych wymaga istotnych zmian, które uczyniłyby go bardziej efektywnym oraz dały szansę wielu młodym dorosłym Polakom na lepsze i godne życie oraz zachęciły do uczenia się przez całe życie.

dr inż. Ewa Duda – matematyk, wykładowca akademicki. Pracownik Katedry Społecznych Podstaw Rozwoju Oświaty Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie. Wieloletni nauczyciel i koordynator projektów unijnych w Centrum Kształcenia Ustawicznego. Ambasadorka EPALE.

Zobacz także:

Skuteczne zapamiętywanie: koncepcja skryptów poznawczych

Rekrutacja na studia w czasie korona-wirusa

Nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjne w edukacji: przydatne narzędzia dla nauczycieli

Gdy szkolna klasa staje się kawiarnią: tak też można (się) uczyć. Metoda World Café

Jak motywować do nauki, czyli kilka słów o sztuce w szkole dla dorosłych

Źródła: 

[1] Główny Urząd Statystyczny, Kapitał ludzki w Polsce w latach 2014-2018, Warszawa Gdańsk 2019.

[2] Główny Urząd Statystyczny, Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2018/2019, Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa 2019. 

[3] Dziurzyński K., Duda E. (2018). Grade repetition as a consequence of school failures. Journal of Modern Science, 38(3), pp. 133-148. DOI:10.13166/jms/95080.