Uczenie się przez przeżywanie – nowe spojrzenie na starą metodę

Tytułem wstępu

W czasach powszechnej komputeryzacji i informatyzacji wydaje się, że często zapominamy o takich metodach nauczania, w których zwracamy uwagę nie tylko na wiadomości i umiejętności, ale też wszechstronny, w tym również emocjonalny rozwój każdego człowieka, począwszy od najwcześniejszych lat szkolnych po dorosłość. Warto przypomnieć choćby już klasyczną pedagogiczną pozycję Władysława Zaczyńskiego "Uczenie się przez przeżywanie”. Autor dowodził, że w procesie edukacyjnym nie bez znaczenia jest kontekst emocjonalny. Również miejsca i sytuacje, w których dochodzi do przyswajania wiedzy, odgrywają ważną rolę w trwałości pamięci. Jak te koncepcje połączyć z wymogami współczesnej edukacji, która będzie atrakcyjna dla uczących się i wzbogaci ich o dodatkowe kompetencje literackie, czytelnicze, kulturowe i językowe? Jak formalnie i pozaformalnie edukować dorosłych? Oto kilka sprawdzonych pomysłów.

Pomysł pierwszy – teatr              

Oczywiście to nic odkrywczego. Nie ma lepszego miejsca na emocjonalny kontakt ze sztuką, jak wizyta w teatrze i obejrzenie spektaklu. W praktyce szkolnej świetnie sprawdzają się  wycieczki przedmiotowe. Wraz z uczniami oglądamy spektakl, by potem poświęcić lekcję na jego omówienie. Idealnie, gdyby uczniowie mogli wejść za kulisy, do garderoby aktorów, bezpośrednio porozmawiać z twórcami spektaklu. Przed pandemią wiele teatrów oferowało tzw. "lekcje w teatrze”.  Należy pamiętać, że to, w jaki sposób pokażemy teatr najmłodszym, będzie miało swój oddźwięk w dalszej edukacji młodzieży i dorosłych. Bardzo ważny jest dobór repertuaru, który zaproponujemy uczniom. Z pewnością wartością samą w sobie są adaptacje teatralne klasyki literatury. Pomagają w poznaniu europejskiego i światowego dorobku literackiego oraz kulturowego. Jednak warto zauważyć, że o ile dorośli chętnie odwiedzają teatr, aby obejrzeć spektakl komediowy, o tyle na przedstawieniach o treściach filozoficznych czy egzystencjalnych, które sięgają do dzieł klasycznych, romantycznych czy młodopolskich, frekwencja nie jest już zbyt satysfakcjonująca. Chyba, że spektaklowi towarzyszy otoczka skandalu, wówczas wizyta w teatrze nabiera jednak zupełnie innego znaczenia, stając się manifestacja pewnych postaw i poglądów. Kontakt z teatrem to nie tylko pójście na spektakl i obejrzenie na scenie profesjonalnych aktorów. Warto podkreślić, że  w edukacji dorosłych i ich nauczaniu przez przeżywanie ważną rolę odgrywają różnego typu grupy teatralne, działające przy lokalnych instytucjach kultury. Czy to pracując w amatorskim teatrze, czy też oglądając spektakl przygotowany przez pasjonatów, mamy znów okazję na kontakt z wartościową literaturą i sztuką, a tym samym na budujące emocjonalne przeżycie. Uczenie się przez przeżywanie w   bezpośrednim kontakcie  ze sztuką jest doskonałym sposobem na uwrażliwianie i aktora, i widza w teatrze, a przez to budowanie postaw tolerancji i otwartości na innych.

Pomysł drugi – kino

Na wyjście do kina uczniów nie trzeba namawiać! Atmosfera wspólnej przygody i obejrzenia filmu z rówieśnikami zawsze w praktyce pedagogicznej budzi wśród uczniów entuzjazm, więc warto to wykorzystywać. Do kina chętnie wybiorą się dzieci, młodzież i dorośli. Jednak, aby wyjście do kina miało wymiar edukacyjny i uczyło przez przeżywanie, należy odpowiednio wybrać repertuar. Od niego zależy bowiem, czy wychowamy świadomego widza, który w życiu dorosłym sięgać będzie po wartościowe pozycje filmowe, czy po prostu bezrefleksyjnego konsumenta popkultury. I znowu, jak w przypadku wyboru spektakli teatralnych, świetnie  sprawdzają w kinie wszelkie adaptacje lektur i klasyki literatury. Oczywiście film to dzieło sztuki, a więc konieczne jest uświadomienie młodemu odbiorcy elementów budujących dzieło filmowe i ich wpływ na przesłanie i ogólną wymowę filmu. Ponadto rozmawiając o języku filmu mamy okazję do wzbogacania słownictwa o wiele wyrazów obcego pochodzenia. To dobry argument, aby zachęcać  do nauki języków obcych. W końcu w polszczyźnie mamy: dubbing, musical, western, science fiction… Pracując z młodzieżą lub dorosłymi warto ukierunkowywać uwagę na filmy artystyczne, społecznie zaangażowane, poruszające problemy wynikające z obecnej sytuacji klimatycznej, ekonomicznej i politycznej. Kino i film to ważne narzędzia, dzięki którym możemy przypominać o  wartościach i uczyć poprzez przeżywanie.

Pomysł trzeci - konkursy

Konkursy o charakterze artystycznym rozwijają kreatywność, są okazją do odkrywania talentów, uczą wrażliwości na sztukę i rozbudzają potrzebę człowieka na kontakt z kulturą wyższą. Udział w każdym z typów konkursów: recytatorskim, teatralnym, literackim, muzycznym jest nie do przecenienia.  Ekspresja twórcza uczestników konkursów poszerza ich wiedzę w sposób nieszablonowy, poprzez własną i spontaniczną twórczość. To doskonały przykład uczenia poprzez przeżywanie. Warto więc organizować konkursy artystyczne nie tylko dla dzieci i młodzieży szkolnej, ale również dla dorosłych. Na uwagę zasługuje fakt, że coraz więcej takich inicjatyw pojawia się zarówno w ośrodkach kultury, jak i w sieci. Oferty konkursów literackich połączone z warsztatami pisarskimi dla starszej młodzieży i dorosłych można znaleźć na stronach wydawnictw. Jako nauczyciele, edukatorzy czy instruktorzy zachęcajmy również dorosłych do aktywności twórczej.

I krótko na koniec…

Czasem warto przypomnieć sobie, że poza nowoczesnymi technologiami i takimiż metodami i formami pracy istnieją te klasyczne, nieco starsze, może trochę zapomniane, które również świetnie sprawdzą się w edukacji na każdym poziomie, zarówno wśród najmłodszych, jak i w edukacji młodzieży i dorosłych. Mogą stać się nowym wyzwaniem. Można je przecież odkryć zupełnie na nowo.