ok. 7 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Teksty pisane odgrywają bardzo ważną rolę w komunikacji z odbiorcami działań edukacyjnych. Ogłoszenia, regulaminy, formularze, materiały edukacyjne czy publikacje podsumowujące powinny być przecież czytane ze zrozumieniem. Co zatem zrobić, aby były one dostępne dla wszystkich?   

Po pierwsze myśl o odbiorcach

Jak często przygotowując tekst myślimy o tym, kto będzie jego odbiorcą? A przecież to w jakim jest wieku, jaką ma wiedzę, skąd pochodzi, jakie ma możliwości poznawcze, niepełnosprawność czy możliwość skupienia się będzie rzutowało na zrozumienie stworzonego dla niego komunikatu. Wpływ będą też miały czynniki dodatkowe, takie jak wybór nośnika czy ilość czasu, którą odbiorca może przeznaczyć na zapoznanie się z treścią. Jeśli będziemy mieli świadomość tych wyzwań i będziemy potrafili udzielić na nie odpowiedzi, będziemy bliżsi sukcesu. Będziemy mogli przypuszczać, że to co napiszemy zostanie przeczytane ze zrozumieniem.     

Plain language

Jak jednak to zrobić, by nasz tekst był zrozumiały dla wszystkich? Czy w ogóle jest to możliwe? Czy istnieje standard idealny?

Odpowiedzią jest plain language czyli standard językowy zalecany wszystkim autorom i instytucjom piszącym teksty adresowane do masowego odbiorcy. Tekst przygotowany zgodnie z przedstawionymi w tym standardzie zasadami, pozwoli odbiorcy na znalezienie wszystkich potrzebnych informacji. Czytelnik zrozumie tekst  już po pierwszej lekturze, a zdobyte informacje wykorzysta do zaspokojenia swoich potrzeb.

Najważniejszymi zasadami plain language są:

• odnoszenie się bezpośrednio do czytelnika,
• wykorzystanie formy czynnej zamiast biernej,
• pisanie krótkimi zdaniami, z podziałem na mniejsze akapity,
• stosowanie codziennego słownictwa, unikanie specjalistycznych słów,
• intuicyjny podział treści nagłówkami, tabelami i innymi wizualizacjami.

Nie wszyscy jeszcze o tym wiedzą, ale w Polsce już od ponad ośmiu lat Pracownia Prostej Polszczyzny Uniwersytetu Wrocławskiego promuje korzyści płynące z używania prostej polszczyzny. Jest ona opisana w polskim standardzie prostego języka (plain language). Przedstawiciele pracowni, szkoląc i prowadząc audyty językowe, starają się  zmieniać oblicze informacji tworzonych przez instytucje publiczne i sektor prywatny.

Opracowane zasady obejmują takie obszary jak wsparcie percepcji czytelnika/ odbiorcy komunikatu, budowanie dobrych relacji, ułatwienie zapamiętania treści, porządkowanie struktury informacji i zamianę tekstu w obiekt wizualny.

Prosta polszczyzna zrodziła się z potrzeby. Chodziło o to, by maksymalnie pomóc w rozumieniu tekstów na temat Funduszy Europejskich. Nikt nie miał bowiem wątpliwości, że im więcej osób zrozumie te komunikaty, tym więcej będzie mogło sięgać po Fundusze Europejskie, a realizacja projektów będzie sprawniejsza. Prawo do skorzystania z tych środków ma przecież każdy obywatel. Tymczasem stosowany "żargon urzędowy" odstraszał  i ograniczał grono potencjalnych beneficjentów.

Plain language is easy to read

Kolejnym stopniem uproszczenia treści jest standard easy to read. Informacja easy to read powinna być łatwa w znalezieniu, przeczytaniu i zrozumieniu. Od pierwszych liter słów easy to read, powstał skrót ETR. Skrót jest powszechnie stosowany na całym świecie i nie ma polskiego odpowiednika. Teksty easy to read oznaczone są symbolem.

Standard easy to read powstał w celu realizacji Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Zgodnie z jej zapisami wszystkie osoby z niepełnosprawnościami mają prawo do wolności wypowiadania się i wyrażania opinii oraz dostępu do informacji.

Standard opracowała organizacja Inclusion Europe będąca Europejskim Zrzeszeniem Stowarzyszeń Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie i ich Rodzin. Wytyczne są zawarte w dokumencie zatytułowanym "Information for all: European standards for making information easy to read" (Informacja dla wszystkich: Europejskie Standardy przygotowania tekstu łatwego do czytania i rozumienia).

Dla kogo łatwy tekst?

Komunikat opracowany w tekście łatwym do czytania i rozumienia (łatwym tekście) poszerzy jeszcze bardziej grupę odbiorców, niż plain language. Z tak przygotowanej informacji skorzystają osoby z niepełnosprawnością intelektualną, osoby Głuche, osoby w spektrum autyzmu, osoby, dla których język polski nie jest językiem ojczystym, osoby starsze czy osoby, które cenią sobie zwięzłe i przejrzyste informacje.

Tekst przygotowany zgodnie ze standardem tekstu łatwego będzie różnił się od prostej polszczyzny formatowaniem, wykorzystaniem ilustracji, a także jeszcze większym stopniem uproszczenia treści. Obowiązkiem autora tekstu jest także konsultacja każdego komunikatu z potencjalnym odbiorcą i sprawdzenie, czy informacja jest dla niego zrozumiała.

Broszury w łatwym tekście można znaleźć na stronach urzędów, przewoźników, szpitali czy firm na całym świecie.

 ^{Źródło: https://www.bundestag.de/leichte_sprache#}

^{Źródło: https://www.gosh.nhs.uk/parents-and-visitors/coming-hospital/if-your-ch…}

^{Źródło: https://psoni.org.pl/wp-content/uploads/2020/06/ETR_o-epidemii_17.06.20…}     

Zastosowanie standardów

Gdzie w pracy edukacyjnej można zastosować powyższe standardy? Tak naprawdę we wszystkich materiałach. Wszelkie teksty informacyjne i promocyjne, formularze zgłoszeniowe, instrukcje czy regulaminy, powinny zapewnić komfort naszemu odbiorcy. Biorąc pod uwagę z jak różnorodną grupą pracujemy, nie powinniśmy nikogo wykluczać z możliwości zrozumienia treści.

Ogromną zaletą stosowania standardów będzie poszerzenie grona odbiorców naszych działań. Język, który stosowaliśmy w komunikacji, mógł stanowić dla wielu osób barierę i, pomimo zainteresowania tematem, prowadził do rezygnacji już na samym początku, czyli w momencie czytania ogłoszenia.

Przygotowanie tekstu zgodnego ze standardami będzie na początku trudne i czasochłonne. Będzie od nas wymagało zastanowienia się nad każdym użytym słowem. Zawsze trzeba jednak myśleć o korzyściach, które nam przyniosą takie działania, czyli o zwiększeniu dostępności, dotarciu z naszą informacją do większej liczby osób, o oszczędności czasu odbiorców i tworzeniu partnerskich relacji.

Zbiór linków:

• Zasady plain language
  • https://www.plainlanguage.gov/media/FederalPLGuidelines.pdf
• Prosta polszczyzna
  • http://ppp.uni.wroc.pl/
  • https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/prosty_jezyk
• Standard tekstu łatwego do czytania i rozumienia
  • z 2010 roku https://www.power.gov.pl/media/13597/informacja-dla-wszystkich.pdf
  • z 2012 roku https://psoni.org.pl/wp-content/uploads/2015/09/Informacja-dla-wszystkich-internet_0.pdf  
• Aplikacje do sprawdzenia stopnia trudności tekstu
  • https://jasnopis.pl/
  • https://dozabawy.logios.dev/