ok. 5 minut czytania – polub, linkuj, komentuj!

autor tekstu: Janusz Banasiak

Stowarzyszenie na rzecz edukacji osób wykluczonych społecznie o nazwie „Busola” jest organizacją, która prowadzi działalność edukacyjną, wychowawczą, kulturalną, sportowo-rekreacyjną oraz szkoleniową na rzecz słuchaczy szkół przywięziennych, uczestników warsztatów terapii zajęciowej działających przy Zakładzie Karnym w Płocku oraz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Jednym z kluczowych obszarów działania stowarzyszenia jest szeroko pojęta edukacja więzienna, skupiająca się na wsparciu rozwoju oraz wyrównywaniu szans edukacyjnych osób pozbawionych wolności. Stowarzyszenie jest również instytucją akredytowaną w programie Erasmus+, co umożliwiło członkom – aktywnym edukatorom więziennym – poszerzenie kwalifikacji i zdobycie nowych umiejętności poprzez udział w job shadowingu w Portugalii w dniach 31 marca – 4 kwietnia 2025 r.

W wyjeździe edukacyjnym wzięli udział trzej nauczyciele z Centrum Kształcenia Ustawicznego w Płocku:

Janusz Banasiak – nauczyciel fizyki

Hubert Dajnowski – nauczyciel fotografii

Dariusz Lemanowicz – nauczyciel informatyki.

Wizyta odbyła się w zakładzie karnym Carregueira oraz w szkole Visconde de Juromenha znajdującej się kilka kilometrów od wspomnianego więzienia. To właśnie nauczyciele tej placówki, prowadzący zajęcia edukacyjne z uczniami w zakładzie karnym, byli gospodarzami wizyty. Ze szkołą zapoznała nas bardzo energiczna i przesympatyczna pani dyrektor. Dowiedzieliśmy się, między innymi, że do szkoły uczęszcza 1435 uczniów i pracuje w niej 145 nauczycieli. Oprócz dzieci portugalskich, uczniami szkoły są dzieci z 52 krajów. Większość z nich pochodzi z portugalskojęzycznych krajów afrykańskich i z Brazylii. 

^{Fot. z archiwum projektu}

Pierwszy dzień wizyty polegał na spotkaniu z gospodarzami, zapoznaniu z programem job shadowingu oraz wymianie informacji na temat organizacji kształcenia osób skazanych w Portugalii i Polsce. Był także okazją do zapoznania się z kulturą i historią Portugalii.

Następnego dnia mieliśmy okazję bliżej poznać codzienne funkcjonowanie tutejszego zakładu karnego. Wizytę rozpoczęliśmy od spotkania z personelem więziennym, podczas którego zostaliśmy serdecznie przywitani przez szefa ochrony. Oprowadził nas po placówce, przedstawiając jej strukturę, historię oraz obowiązujące procedury i zasady bezpieczeństwa. Duże wrażenie zrobiła na nas dbałość o przestrzeganie praw człowieka oraz nacisk kładziony na resocjalizację osadzonych. Dowiedzieliśmy się, że portugalski system penitencjarny mocno akcentuje rolę edukacji jako kluczowego elementu reintegracji społecznej. 

W dalszej części dnia nasi gospodarze z ramienia szkoły Visconde de Juromenha przybliżyli nam sposób organizacji zajęć dydaktycznych dla osób pozbawionych wolności. Mieliśmy okazję obserwować przebieg lekcji matematyki i języka portugalskiego i wziąć w nich czynny udział. Byliśmy pod wrażeniem poziomu zaangażowania uczniów oraz atmosfery panującej na zajęciach – pełnej zrozumienia i partnerskiego podejścia. W trakcie rozmów z nauczycielami dowiedzieliśmy się, że zajęcia są dostosowywane do indywidualnych potrzeb osadzonych. Ta część wizyty była dla nas szczególnie inspirująca i skłoniła do refleksji nad możliwościami rozwoju edukacji penitencjarnej w Polsce.

W kolejnych dniach zapoznaliśmy się z projektem orkiestry szkolnej CMS. Wzięliśmy też udział w zajęciach pozalekcyjnych „Poezja bez barier”, prowadzonych z osadzonymi przez Filipe Lopesa. Zajęcia polegały na wspólnym czytaniu wierszy – przez prowadzącego oraz przez uczniów. Poezja, po odczytaniu, była omawiana przez prowadzącego.

Filipe Lopes ma dyplom z psychpedagogiki i od ponad 20 lat zajmuje się promocją książek i czytelnictwa. Założył organizację „The Storyteller” i opracował działania na szczeblu krajowym i międzynarodowym, pracując z osobami w każdym wieku, od dzieci po osoby starsze. Skupił swoje aktywności na wykorzystaniu literatury i sztuki w integracji społecznej, współpracując z kilkoma portugalskimi organizacjami, takimi jak Fundacja Gil's (działania prowadzone w szpitalach pediatrycznych) czy Krajowa Komisja Ochrony Dzieci i Młodzieży. W 2003 roku stworzył projekt „Poezja bez barier”. Od tego czasu współpracuje z Dyrekcją Generalną ds. Reintegracji i Służb Więziennych, w ramach której opracowuje działania mające na celu promowanie czytania i umiejętności psychospołecznych wśród osób osadzonych w portugalskich więzieniach.

Projekt ten zasługuje na uwagę. Jest dobrym sposobem na uwrażliwienie uczestników zajęć, co jest szczególnie ważne w wychowaniu młodzieży, ale także w resocjalizacji skazanych. Mają oni możliwość okazywania swoich emocji i dzielenia się przemyśleniami. Jest to też okazja do kształtowania ich umiejętności psychospołecznych i pożądanych wartości. Uważamy, że jest to działanie, które zdecydowanie warto byłoby przenieść na grunt polskiej edukacji więziennej. Dlatego też, zainspirowani doświadczeniami portugalskimi, planujemy w najbliższym czasie wdrożyć podobny program w Centrum Kształcenia Ustawicznego przy Zakładzie Karnym w Płocku. Wierzymy, że zajęcia oparte na połączeniu literatury i pracy nad emocjami mogą stać się wartościowym elementem procesu edukacyjno-resocjalizacyjnego, odpowiadającym na realne potrzeby naszych uczniów.

^{Fot. z archiwum projektu}

W czwartek po południu gospodarze zorganizowali dla nas zwiedzanie miejscowości Sintra, siedziby gminy, na terenie której znajduje się szkoła i zakład karny. To bardzo urocza i bogata turystycznie miejscowość. Zwiedzanie zaczęliśmy od Quinta da Regaleira. Jest to rezydencja oraz park znajdujący się w pobliżu zabytkowego centrum miasta Sintra. Został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako „Krajobraz Kulturowy Sintry”. Wraz z innymi pałacami w tym obszarze (takimi jak Pałac Narodowy Sintra, Pałac Pena, Pałac Monserrate i pałac Seteais), cały zespół pałacowo-parkowy jest uważany za jedną z głównych atrakcji turystycznych Sintry. Kompleks składa się z romantycznego pałacu i kaplicy oraz położonego na stoku gór Sintra rozległego parku, w którym znajdują się gloriety, sztuczne groty z tajemniczymi przejściami, studnie, ławki, fontanny, a także wiele innych budowli o unikatowych kształtach. Następnie spacerowaliśmy po Sintrze, oglądając pozostałe obiekty turystyczne.

Ostatniego dnia odbyło się podsumowanie wizyty. Podzieliliśmy się swoimi wrażeniami oraz otrzymaliśmy certyfikaty uczestnictwa. Wizytę należy uznać za wysoce udaną, gdyż pozwoliła nam na zapoznanie się z zasadami oraz zwyczajami panującymi w portugalskich zakładach karnych i szkołach organizujących edukację skazanych. W miarę możliwości będziemy próbowali przenosić na „nasze podwórko” pewne dobre rozwiązania obowiązujące w Portugalii. Na pewno w przyszłości chcielibyśmy raz jeszcze wziąć udział w podobnym przedsięwzięciu. Serdecznie dziękujemy Stowarzyszeniu na rzecz edukacji osób wykluczonych społecznie o nazwie „Busola” za umożliwienie udziału tym projekcie.

Pracujesz z osobami zagrożonymi wykluczeniem cyfrowym? Działasz na rzecz włączenia społecznego lub aktywizacji osób niepełnosprawnych? 

Szukasz sprawdzonych metod i narzędzi, które możesz wykorzystać w pracy w zakładach karnych lub domach pomocy społecznej?

Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE! 

Zobacz także:

Więźniowie z Płocka zagrali w grę…

Królowa nauk trafiła do więzienia

Polscy edukatorzy więzienni z wizytą studyjną w Norwegii

Nowe technologie za kratami