O jakości edukacji pozaformalnej. Czym jest ZSK i ECVET – część 1
ok. 6 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!
Czym są kwalifikacje rynkowe?Czym jest system ECVET i jak są realizowane jego założenia w ramach ZSK?
Edukacja formalna, a szczególnie jej część realizowana w ramach systemu oświaty, jest niezmiernie istotnym elementem życia każdego człowieka. To ona decyduje często o przyszłości jednostki i kierunku jej rozwoju. Na tym właśnie etapie życia kształtujemy naszą osobowość i rozwijamy zainteresowania. Ze względu na znaczenie tego typu edukacji, zapewnianie jej jakości jest wspierane przez liczne instrumenty polityki edukacyjnej.
Wiemy jednak, że opuszczenie szkolnych murów nie oznacza końca uczenia się. Dynamiczne zmiany w otaczającym nas świecie wymuszają nieustające uczenie się, np. obsługi nowych urządzeń, zarządzania projektami. Na dobrą sprawę przez większość życia rozwijamy naszą wiedzę i umiejętności w ramach edukacji pozaformalnej (w ramach kursów, szkoleń) i na drodze nieformalnego uczenia się (poza ramami zorganizowanego uczenia się, np. rozwijając zainteresowania, czy rozwiązując problemy w pracy). Zapewnienie jakości tych typów edukacji nie jest już tak oczywiste. Jak bowiem objąć wsparciem tak rozległy i złożony obszar uczenia się? Odpowiedzi dostarcza Zintegrowany System Kwalifikacji (ZSK).
Po co utworzono ZSK?
Celem Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji jest uporządkowanie kwalifikacji funkcjonujących w Polsce i zapewnienie jakości kwalifikacji nadawanych poza edukacją formalną (tj. poza systemami oświaty i szkolnictwa wyższego). Wdrożeniu ZSK przyświecał także cel ułatwienia uczenia się przez całe życie – przede wszystkim tym, którzy ukończyli edukację formalną, czyli w większości osobom dorosłym.
ZSK został utworzony na mocy ustawy o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji z 22 grudnia 2015 r. (Dz.U. 2016 poz. 64), która weszła w życie w styczniu 2016 r. Ustawa porządkuje terminologię dotyczącą nadawania kwalifikacji w Polsce. Jest to niezmiernie ważne, gdyż wspólny język i wzajemne rozumienie jest podstawą komunikacji, a dziedzina edukacji nie stanowi tu wyjątku.
Ponadto, wraz z ustawą, wprowadzona została zasada, że kwalifikacje nadaje się niezależnie od sposobu uczenia się, po sprawdzeniu, czy dana osoba uzyskała wymagane dla danej kwalifikacji efekty uczenia się (w ramach walidacji). W praktyce oznacza to, że nie jest istotne, jak – w szkole, na kursie, czy samodzielnie – zdobyliśmy wiedzę i gdzie rozwijaliśmy nasze umiejętności. Liczy się, czy ich posiadanie zostało potwierdzone w wiarygodny sposób.
Ustawa o ZSK określiła też kluczowe wymagania związane z walidacją i certyfikowaniem, czyli dwoma kluczowymi etapami prowadzącymi do uzyskania kwalifikacji. Ustawa uregulowała zadania i wymogi wobec instytucji funkcjonujących w ZSK, w tym instytucji walidujących i instytucji certyfikujących. A także role innych instytucji są m.in.: minister koordynator, ministrowie właściwi, podmiot zewnętrznego zapewniania jakości.
Dodatkowo ZSK stwarza możliwość etapowego gromadzenia (akumulowania) osiągnięć, czyli sprawdzonych i potwierdzonych efektów uczenia się, zdobytych w różnym czasie i miejscu. Bez wątpienia zwiększy to dostęp do kwalifikacji osobom pracującym.
Powyższe cele są w pełni spójne, a niektóre wynikają bezpośrednio (np. etapowe gromadzenie osiągnięć) z założeń koncepcji systemu ECVET, dlatego warto przyjrzeć się mu bliżej (zob. ramka poniżej).[1]
|
ECVET - Europejski System Akumulowania i Przenoszenia Osiągnięć w Kształceniu i Szkoleniu Zawodowym ECVET (ang. European Credit System for Vocational Education and Training) to inicjatywa Unii Europejskiej, która 
wspiera mobilność zawodową oraz uczenie się przez całe życie. Prace nad ECVET rozpoczęły się w 2002 r. Stosowanie systemu ECVET jest rekomendowane krajom członkowskim w Zaleceniu Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 czerwca 2009 roku w sprawie ustanowienia europejskiego systemu transferu osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET) (2009/C 155/02). ECVET to drugi po ECTS rozwijany w Europie system akumulowania i przenoszenia osiągnięć. Prace nad ECVET są wpisane w szerszy kontekst prac nad systemami kwalifikacji w krajach członkowskich UE, wspieraniem mobilności edukacyjnej i zawodowej oraz realizowaniem polityki na rzecz uczenia się przez całe życie.[2] Wdrożenie ECVET jest dobrowolne, w gestii każdego kraju i instytucji odpowiedzialnych leży określenie zasad i zakresu funkcjonowania tego systemu. System ten nie został formalnie wdrożony w Polsce, jednak jego założenia są realizowane w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego, w ZSK oraz w projektach mobilności edukacyjnej (w ramach programu Erasmus+).[3] Aby zrozumieć ideę systemu ECVET, należy skupić się na znaczeniu dwóch kluczowych słów:
|
Jakie kwalifikacje znajdują się z ZSK?
Z samej nazwy systemu wyłania się założenie, że kluczowym, centralnym elementem ZSK są kwalifikacje. Ustawowe rozumienie tego pojęcia jest nieco inne, niż potoczne:
„zestaw efektów uczenia się w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych, nabytych w edukacji formalnej, edukacji pozaformalnej lub poprzez uczenie się nieformalne, zgodnych z ustalonymi dla danej kwalifikacji wymaganiami, których osiągnięcie zostało sprawdzone w walidacji oraz formalnie potwierdzone przez uprawniony podmiot certyfikujący” (art. 2, pkt 8)
System obejmuje wszystkie typy kwalifikacji funkcjonujących w Polsce – zarówno kwalifikacje z systemów edukacji formalnej, jak również tzw. kwalifikacje uregulowane i rynkowe. Kwalifikacje uregulowane są ustanawiane odrębnymi przepisami prawa (ale nie aktami o charakterze edukacyjnym). Przykładami takich kwalifikacji są prawo jazdy, czy dyplom nurka.
Kwalifikacje rynkowe nie mają umocowania w odrębnych przepisach prawa, najczęściej są to kwalifikacje wypracowywane przez środowiska (organizacje społeczne, zrzeszenia, korporacje i inne podmioty) na podstawie zgromadzonych przez nie doświadczeń. Określenie „rynkowe” oznacza w tym przypadku, że kwalifikacje te powstały i funkcjonują na „wolnym rynku” kwalifikacji.
Kwalifikację rynkową może uzyskiwać każdy, kto spełni wymagania określone dla danej kwalifikacji. Wymagania te znajdują się w tzw. opisie kwalifikacji.[4] Z jednej strony dotyczą przystąpienia do walidacji (np. wieku, doświadczenia zawodowego, stanu zdrowia), a z drugiej strony wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, którymi należy się wykazać podczas walidacji.
To właśnie kwalifikacje rynkowe w największym stopniu mają wspierać uczenie się osób dorosłych. Jakość tych kwalifikacji nie była dotąd wspierana systemowo i na tym polega różnica, jaka zachodzi dzięki wdrożeniu Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji.
|
Interesuje Cię walidacja, zintegrowany systemem kwalifikacji i formy kształcenia dorosłych? A może szukasz możliwości podnoszenia kwalifikacji zawodowych? Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat opublikowane na polskim EPALE! |
Zobacz także:
O jakości edukacji pozaformalnej. Czym jest ZSK i ECVET – część 2
Źródła:
[1] Podstawowym zaleceniem, z którego wynika fakt utworzenia ZSK jest zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 kwietnia 2008 r. w sprawie ustanowienia europejskich ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie. Zalecenie to zostało znowelizowane na mocy zalecenia Rady z 22 maja 2017 r. (2017/C 189/03). EQF (ang. European Qualifications Framework), czyli Europejska Rama Kwalifikacji jest meta-ramą dla ram krajowych, w tym dla Polskiej Ramy Kwalifikacji utworzonej na mocy ustawy o ZSK z 2015 r.
[2] Za: System ECVET. Podstawowe informacje oraz wskazówki dotyczące organizowania mobilności edukacyjnych, Zespół Ekspertów ECVET Polska, Warszawa 2014.
[3] Informacje na temat ECVET można znaleźć na stronach: polskiego Zespołu Ekspertów ECVET (http://www.eksperciecvet.org.pl) oraz Sekretariatu koordynującego działania na szczeblu europejskim (http://www.ecvet-secretariat.eu/en).
[4] Czytaj szerzej: Opisywanie kwalifikacji nadawanych poza systemami oświaty i szkolnictwa wyższego. Poradnik, IBE, Warszawa 2017.
