Każda biblioteka jest inna - czyli o kontekstach słów kilka

Dlaczego ludzie przychodzą do biblioteki? Jakie są ich potrzeby w dobie globalizacji i powszechnego dostępu do wiedzy i informacji? Co takiego może zaoferować instytucja, której historia ma już tysiące lat?

Współczesne biblioteki publiczne, które w powszechnej świadomości już od okresu Oświecenia kojarzą się z przestrzenią do nauki, badań oraz okazjonalnej aktywności kulturalnej, stają się coraz bardziej różnorodne. Fakt ten można zaobserwować na wielu płaszczyznach - od położenia, warunków lokalowych, wystroju i wyposażenia poprzez udostępniane zbiory, aż do oferty działań kulturalnych, edukacyjnych i animacyjnych proponowanych odbiorcom¹. Zróżnicowani są również sami użytkownicy, choć czasem można wśród nich wyodrębnić pewne grupy dominujące. Raz taką grupą będą seniorzy, w innym przypadku rodziny, a w jeszcze innym - dzieci i młodzież. Są to czynniki, które pozwalają dokonać diagnozy i określić profil biblioteki, a tym samym wyznaczyć obszary do rozwoju jej działalności. Dostrzeżenie wyjątkowości, unikatowości poszczególnych bibliotek i ich otoczenia oraz uświadomienie sobie wartości zjawiska w szczególności przez pracowników, pozwala stworzyć miejsce otwarte na użytkowników i ich potrzeby - zarówno kulturalne, społeczne, jak i edukacyjne. Dlatego też mówiąc o inicjatywach proponowanych dorosłym użytkownikom w Filii nr 38 MBP w Lublinie, którą mam przyjemność od pewnego czasu kierować, trzeba zacząć od krótkiego zarysu kontekstu, w jakim biblioteka ta funkcjonuje.

Filia nr 38 została otwarta w 2015 roku i reprezentuje typ współczesnej biblioteki osiedlowej. Mieści się w nowym budynku, którego wnętrze zostało urządzone w sposób funkcjonalny i atrakcyjny dla użytkowników. O nowoczesności wnętrza świadczy m.in. dostosowanie go do przyjmowania osób niepełnosprawnych, wyodrębnienie strefy warsztatowej, wyposażenie w sprzęt multimedialny, a także ciekawy i spójny design. Przykładowo, najmłodsi czytelnicy mogą korzystać ze specjalnie dla nich zaprojektowanej sali dziecięcej wyposażonej w pufy, ścianę tablicową i kolorowe „dziuple”, w których można się zarówno bawić, jak i zaszyć z książką. Nieco starsze dzieci mają do dyspozycji stanowiska komputerowe z dostępem do internetu, konsole PlayStation oraz obszerny zbiór gier planszowych. 

Ze względu na usytuowanie w dzielnicy, która jest tzw. sypialnią miejską, filia łączy w sobie funkcje wypożyczalni, centrum aktywności dla społeczności lokalnej oraz osiedlowego domu kultury. Biblioteka jest tutaj miejscem działań artystycznych, edukacyjnych, animacyjnych i integracyjnych. Dlatego też opracowywana przez kilka ubiegłych lat oferta dostosowana jest do potrzeb wszystkich grup wiekowych ze szczególnym uwzględnieniem tych, które reprezentuje społeczność lokalna. W ofercie znajdziemy więc warsztaty rodzinne dla dzieci w wieku 0-3 lata oraz ich opiekunom, spotkania dla przedszkolaków odwiedzających bibliotekę z rodzicami, zajęcia plastyczne i naukę programowania dla dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Nie brakuje również propozycji dla dorosłych użytkowników, w tym seniorów. Obejmują one różnego rodzaju spotkania, kursy i warsztaty odpowiadające ich aktualnym potrzebom. 

Ostateczny kształt i formuła podejmowanych w Filii działań jest wynikiem długotrwałej obserwacji i przeprowadzonej diagnozy, która obejmowała zarówno indywidualne rozmowy z czytelnikami, jak i ankiety wypełniane przez obserwatorów profilu na Facebooku. Osoby, które dotychczas do biblioteki nie zaglądały, zostały zaproszone poprzez akcje informacyjno-promocyjne zorganizowane w przestrzeni dzielnicy. 

Działania, w których mogą wziąć udział dorośli użytkownicy, można podzielić na kilka grup tematycznych wyodrębnionych ze względu na zaobserwowane potrzeby. Będą to m.in. warsztaty rodzinne - wynikające z potrzeby stworzenia miejsca do międzypokoleniowej aktywności twórczej, wspierającej rozwój dzieci i pogłębiającej relacje wewnątrzrodzinne; kursy i zajęcia artystyczne, rękodzielnicze, jak również rozwijające podstawowe kompetencje cyfrowe; otwarte akcje pozwalające na swobodne korzystanie z oferty w wybranym przez użytkowników czasie oraz szeroko rozumiane inspirujące spotkania z drugim człowiekiem.

Warsztaty rodzinne - potrzeba budowania relacji i zacieśniania więzi, poszukiwanie kreatywnych pomysłów na wspólne spędzanie czasu

Od początku funkcjonowania Filii niezwykle liczną grupą odbiorców proponowanych działań są rodzice i opiekunowie najmłodszych dzieci w wieku 0-5 lat. Poszukują oni sposobów i metod aktywnego wspierania rozwoju maluchów, sami nieustannie zwiększając swoje kompetencje w tym zakresie². Widoczna jest wśród nich świadomość tego, jak bogactwo życia rodzinnego wpływa na doświadczenia edukacyjno-rozwojowe młodszych pokoleń. Jest to grupa dorosłych użytkowników, którzy chętnie uczestniczą we wszelkich aktywnościach rodzinnych, międzypokoleniowych. Edukacja podczas tego rodzaju spotkań przebiega dwutorowo, z jednej strony aktywizuje się dzieci w wieku 0-5 lat z drugiej zaś zaspokaja potrzebę zdobywania wiedzy u opiekunów.

Wychodząc naprzeciw ich oczekiwaniom, w bibliotece został zrealizowany projekt dofinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego pt: „Jak smyka zmienić w czytelnika?”. Dzięki niemu użytkownicy mieli doskonałą okazję do wspólnego spędzenia czasu i współdziałania na rzecz rozwoju dzieci, a jednocześnie zdobycia pozytywnych doświadczeń w kontakcie z kulturą. W ramach działań projektowych zostały przeprowadzone trzy cykle warsztatów - sensoryczny, ilustratorski i teatralny. Spotkaniom towarzyszyły dwie autorskie wystawy tematyczne oraz improwizacja teatralna. Pierwszy cykl podejmował tematykę związaną ze wspieraniem rozwoju dzieci w oparciu o Teorię Integracji Sensorycznej oraz Zagadnienia Pedagogiki Marii Montessori. Podczas warsztatów rodzice zaprojektowali i własnoręcznie wykonali tablice manipulacyjne dla swoich dzieci, poznali ćwiczenia wspierające rozwój sensomotoryczny oraz zagadnienia związane z Pedagogiką Marii Montessori. Całości towarzyszyła interaktywna wystawa sensoryczna zaaranżowana w sali warsztatowej biblioteki pt.: „Odkryj świat zmysłów”. Składała się ona z przestrzennych, ruchomych elementów pobudzających zmysły, jednocześnie umożliwiających prowadzenie narracji, poszukiwanie i snucie opowieści. Drugi cykl warsztatów ukazał rolę książki obrazkowej w rozwoju najmłodszych i zaowocował powstaniem autorskich książek zaprojektowanych i wykonanych przez rodziców wraz z dziećmi. Warsztatom towarzyszyła wystawa ilustracji książkowej. Ostatni cykl warsztatów wprowadził uczestników w świat teatru. Podczas spotkań dorośli mieli okazję przygotować interaktywny spektakl w formie improwizacji teatralnej dla najmłodszych. Projekt zakończył się prezentacją pracy uczestników zatytułowanej przez nich “Pokaz mody”.

Inicjatywy dedykowane rodzinom są jednym z najintensywniej rozwijanych obszarów działalności Filii nr 38 MBP w Lublinie. Nie jest to jednak jedyna oferta proponowana dorosłym użytkownikom biblioteki. O pozostałych projektach będzie można przeczytać w kolejnym wpisie. Tymczasem zachęcam do dzielenia się waszymi pomysłami i projektami!

¹ Więcej współczesnych bibliotekach można znaleźć w artykule “Co może dać Ci biblioteka XXI wieku”

² O inicjatywach i tematyce, która interesuje rodziców, pisałam więcej w artykule „Kreatywne rodzicielstwo - wspieranie kompetencji rodzicielskich poprzez działania biblioteczne”.

Monika Schmeichel-Zarzeczna – historyk sztuki, animatorka kultury, bibliotekarka, grafik i kurator wystaw. Obecnie pracuje w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie gdzie prowadzi warsztaty i spotkania dla różnych grup wiekowych. Członkini Ogólnopolskiej Sieci Bibliotekarzy LABiB. Ambasadorka EPALE.

Zobacz także:

Człowiek dorosły w bibliotece - oczekiwania i potrzeby - dobre praktyki cz 2.

Biblioteki cyfrowe - sprawdzona wiedza na wyciągnięcie ręki

Laboratorium wspomnień cyfryzacja domowego archiwum w bibliotece

Bookcrossing – uwolnij książkę!

Biblioteka to ludzie!

Co może dać Ci biblioteka XXI wieku?

Skąd czerpiemy inspiracje? - czyli bibliotekarskie wyzwania