Stel, je moeder verhuist naar een aanleunwoning en haar oude vertrouwde bank past niet in de nieuwe woonkamer. Hoe mooi is het dan als je met die bank gewoon naar één plek toe kan waar het beste uit dat oude meubelstuk gehaald wordt: kan de bank rechtstreeks naar de kringloopwinkel of is het misschien nodig om de bank eerst nog wat op te leuken? Zo niet, dan zijn er vast nog wel materialen - hout/stof/leer - bruikbaar voor een andere toepassing.

Het Circulair Ambachtscentrum zorgt er voor dat afval verleden tijd wordt! Kringloopwinkel en milieustraat op één plek of in nauwe samenwerking met elkaar. Met daarbij reparatiewerkplaatsen waar je spullen een nieuw leven krijgen, waar vmbo- en mbo-studenten een vak leren en waar mensen van het werkbedrijf waardevol werk doen. Zo gaat het bijvoorbeeld al in Oss, Zwolle en Rijssen. Er wordt hard gewerkt aan een landelijk dekkend netwerk van circulaire ambachtscentra. Rijkswaterstaat maakte hier een icoonproject van en op veel plekken zijn nu kwartiermakers in de weer om lokale partijen bij elkaar te brengen en de wensdroom (afval tot een mini-minimum te beperken) te realiseren op basis van de lokale situatie. In deze video zie je welke vormen een circulair ambachtscentrum kan aannemen. Check wat de stand van zaken in jouw gemeente is!

Kristel Logghe licht de plannen voor het circulaire ambachtscentrum in Lelystad toe

Ik spreek Kristel Logghe, een bevlogen sociaal ondernemer verbonden aan het Social Enterprise Lab. Kristel werkt aan transitieprojecten en is kwartiermaker in Lelystad en de BUCH-gemeenten (Bergen, Uitgeest, Castricum en Heilo). Zij vertelt waarom ze zo enthousiast is over deze klus:

‘Hier worden producten gerepareerd, gerenoveerd of verkocht. Waardevolle materialen blijven beschikbaar en de afvalberg wordt echt veel kleiner. Het ambachtscentrum zorgt bovendien voor werkgelegenheid en voor ontwikkeling van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Die oude bank van je moeder eindigt dus niet als restafval. Zo dragen we bij aan de doelen op het gebied van afval en circulaire economie…. En we dragen bij aan klimaatdoelstellingen, want als we meer gaan hergebruiken is er beduidend minder CO2-uitstoot. Wat trouwens ook zo mooi is: het circulair ambachtscentrum geeft een impuls aan ambachten als meubelmaker, stoffeerder, timmerman. Jongere mensen leren een vak en geven deze kennis straks weer verder door. Zo leeft het ambacht voort! Eigenlijk is iedereen voor een circulair ambachtscentrum, want iedereen beseft dat grondstoffen opraken en dat je daar echt wat mee moet.’

In deze tijden van groeiende polarisatie is deze consensus mooi meegenomen, denk ik dan.

Rondom de circulaire ambachtscentra wordt veel geleerd. Voor mbo-studenten zijn de centra een mooie circulaire onderwijslocatie voor talentontwikkeling. Hier leren ze circulaire skills in de praktijk. 

Medewerkers van milieustraten leren wat reparatieafdelingen allemaal met afgedankte spullen kunnen doen. Bij vmbo-studenten zie je een groeiende belangstelling voor het vak repareren en dit kunnen ze bij de ambachtscentra mooi in praktijk brengen. Werkbedrijven starten circulaire leerlijnen. Ondernemers worden aan het leren gezet en uitgedaagd om haalbare businesscases te ontwikkelen, want wat gaan we straks doen met al die zonnepanelen als ze te oud zijn of hoe kan je pallethout een bestemming geven bij de bouw van huizen? Werk aan de winkel.

Het practoraat Circulaire Regionale Economie van het MBO College Lelystad ontwikkelde een circulaire leerlijn voor de regio Flevoland

Bij de circulaire ambachtscentra zijn, naast deze formelere leertrajecten, ook non-formele activiteiten belangrijk. Het succes van de centra hangt immers af van het draagvlak onder de burgers en de kennis die burgers hebben over wat we tot nu toe nog zo vaak afval noemen. Kwartiermakers als Kristel betrekken de burgers al in een vroeg stadium:

‘Dat doen we via bewonersenquêtes en informatieavonden. Bewoners blijken veel interesse te hebben! Vaak is er voor het circulair ambachtscentrum een nieuwe locatie en gebouw nodig. Dan vragen we bewoners om mee te denken over de vormgeving van het centrum. En vers van de pers: in Lelystad openden we afgelopen juli een circulair belevingscentrum midden in de stad, met een laagdrempelige inloop waar we circulariteit letterlijk in de etalage zetten. Dit wordt een geweldige hotspot waar het gaat bruisen van de activiteiten. Denk bijvoorbeeld aan een expositieruimte met een shop-in-shop voor lokale producten van circulaire makers. In deze ‘circulaire hub’ hebben we een grote plek voor educatie ingeruimd: inwoners kunnen upcycle workshops gaan volgen en lezingen over duurzame initiatieven, hergebruik van bestaande materialen, circulair slopen en (ver)bouwen, repareren van meubels of kleding, et cetera. Bewoners kunnen ook zelf initiatieven aandragen. Het belevingscentrum gaat tevens functioneren als circulaire onderwijslocatie voor talentontwikkeling van jongeren en docentprofessionalisering. Met al die partijen bij elkaar zetten we circulariteit goed op de kaart!’

Circulair handelen is leuk te leren

In de circulaire wereld circuleert de R-ladder die laat zien hoe je met spullen en grondstoffen om kunt gaan: van de hoogste trede Refuse (gewoon niet kopen) tot en met de laagste trede Recover (in de verbrandingsoven). Naast deze informatieve, maar toch ook wat technische ladder is er ook de meer toegankelijke Trap Tegen Troep. Deze Trap kan je op een leuke manier in informele setting leren kennen (bijvoorbeeld tijdens een taalles, in bieb of buurthuis!) en samen bespreken hoe je vanuit eigen huis en buurt kan bijdragen aan een groene circulaire samenleving. In plaats van gebruiken en afdanken, koop en gebruik je alleen spullen als het écht nodig is en kies je na gebruik voor hoogwaardig hergebruik in plaats van afdanken. Elke trede van de trap staat voor een andere aanpak. En daarbij geldt: hoe hoger op de trap, hoe beter.

Kijk onderaan deze blog verder naar deze Trap tegen Troep 

Ik vraag Kristel welke groene vaardigheden zij essentieel vindt voor alle burgers in Nederland: naast de circulaire vaardigheden noemt zij Creativiteit en Omdenken. Dat sluit mooi aan bij de uitkomsten van een bijeenkomst van EPALE-ambassadeurs die ik onlangs mocht meemaken en waar we bespraken wat volgens ons Future Skills for Participation zijn. Ook daar werd Creativiteit genoemd naast (en in het kader van circulaire economie eveneens belangrijk): adequaat kunnen reageren op verandering, kritisch kunnen denken en kunnen toekomstdenken. Laten we in onze educatieve activiteiten aan die onontbeerlijke vaardigheden werken!

TRAP TEGEN TROEP – MAAK ER EEN LEUKE SPORT VAN!

Minder!

1. Overbodig! - 3x nadenken voordat je iets koopt en bespaar zo kostbare grondstoffen.
2. Van bezit naar gebruik - Die heggenschaar kan je ook lenen, delen of huren
3. Zuinig in gebruik en grondstoffen - Kies voor een product dat langer meegaat en dat je kan repareren

Een tweede leven!

1. Vintage shopping en doorgeven - Je kleding/spullen verkopen, naar de kringloop brengen of doorgeven
2. Upgraden - Met een likje verf past je oude stoel weer in je interieur
3. FF fiksen - Repareren is de vaardigheid van de toekomst!
4. Een nieuw leven - Lege flessen krijgen een andere bestemming

Grondstoffen recyclen

1. Afval = grondstof - Plasticverpakking wordt opnieuw verpakking. Kijk uit voor downcyclen!

Energie eruit

1. De oven in - Dit levert energie op, maar de waardevolle grondstoffen zijn nu verloren

Dit artikel hoort bij het Dossier: Duurzaamheid en volwasseneneducatie | EPALE (europa.eu)