Creatieve werkvormen voor activiteiten met migranten: alternativeways.eu

Onlangs heb ik in een workshop de creatieve werkvormen van Alternative Ways ontdekt. Omdat ik zo enthousiast ben over deze werkvormen, deel ik het graag met de EPALE-community. Op de website alternativeways.eu vind je een gratis toolbox met 180 kant-en-klare werkvormen voor non-formeel leren. Ik denk dat de website heel nuttig is voor mensen die werken als docent in taallessen of integratietrajecten, maar ook voor leiders van taalcafés of vrijwilligersprojecten met nieuwkomers. 

Het is ontwikkeld voor kortopgeleiden, maar je kan de werkvormen op alle onderwijsniveaus inzetten. De website is beschikbaar in het Engels, Nederlands, Duits, Frans en Noors, aangezien Alternative Ways een overkoepelend Europees project is, gesponsord door Erasmus+. In dit artikel leg ik uit hoe je de website kan gebruiken, op welke wetenschappelijke principes de methode gestoeld is en ik geef een paar voorbeelden van werkvormen die je in de toolbox kunt vinden.

De workshop die ik volgde was zelf ook bijna volledig opgebouwd uit werkvormen van de toolbox, dus ik heb de activiteiten aan den lijve ondervonden. Door deze tools te gebruiken lukte het de workshopleider om vanaf het begin een open sfeer te creëren en de deelnemers uit hun schulp te laten kruipen. De actieve werkvormen hielden iedereen bij de les, er was opperste concentratie. Daarnaast hadden we vooral ook heel veel plezier, wat iets nieuws leren in mijn ervaring veel makkelijker maakt. Dus mijn advies is: ga heerlijk grasduinen in het aanbod op alternativeways.eu. Veel plezier met experimenteren!

Wat kan je op de website vinden?

De website biedt een grote voorraad aan werkvormen aan, van kleine energizers tot complete lessen. Alle werkvormen zijn gebaseerd op zes bouwstenen: 

1. Bewegen & ervaren
2. Op stap/ expert op bezoek
3. Media
4. Storytelling
5. Kunst & cultuur 
6. Teambuilding & empowerment

Deze bouwstenen sluiten aan bij het doel om non-formeel leren te stimuleren. Op de hoofdpagina van de website vind je alle werkvormen, met een set handige filters. Je kunt bijvoorbeeld filteren op doel, de geoefende (taal-, interpersoonlijke, cognitieve of digitale) vaardigheden, groepsgrootte en taalniveau, maar ook op hoeveel voorbereiding of materiaal er nodig is voor de werkvorm. Je kan de toolbox dus gebruiken om je te laten inspireren, of gericht zoeken naar een werkvorm voor een les of bijeenkomst.

Daarnaast bevat de website een pagina met voorbeeldlessen rond bepaalde thema’s, bijvoorbeeld Werk & Geld, Vervoer, Eten of lessen rond burgerschap. Voor de voorbeeldlessen zijn werkvormen uit de toolbox geselecteerd en worden suggesties gegeven voor de opbouw van de les.

Het team achter Alternative Ways heeft ook een evaluatiespel ontwikkeld dat beschikbaar is op de website. Aan de hand van dit kaartspel kunnen deelnemers reflecteren op de voortgang van hun integratie. Het spel heeft verschillende categorieën: Privéleven, Hobby’s & interesses, Lichaam & Gezondheid, (Vrijwilligers)werk, Taal, Digitale vaardigheden & Media en Vervoer. Via de website kun je een printklare versie van dit spel downloaden.

Ten slotte kun je op de website een uitgebreide handleiding vinden, onder het kopje ‘Gids’. Naast een praktische handleiding voor het gebruiken van de werkvormen vind je hier ook de onderbouwing van alle inhoudelijke keuzes van het ontwikkelteam, bijvoorbeeld waarom er in sommige werkvormen specifiek met poëzie wordt gewerkt, of met verhalend denken.

Wat zijn de wetenschappelijke principes achter de werkvormen?

De ontwikkelaars hebben bij het ontwerpen van de werkvormen de volgende wetenschappelijke principes gevolgd:

• Creëer een positieve leeromgeving: mensen leren pas als ze zich comfortabel voelen. Investeer in de kennismaking, laat de deelnemers regelmatig mixen (verschillende groepjes of gesprekspartners), gebruik humor.
• Trek de aandacht: engageer mensen door hun aandacht te trekken, eventueel op een ludieke manier. Bijvoorbeeld door een gekke foto of video, een brutale vraag, of door fysieke objecten en voorbeelden te gebruiken.
• Beweeg en voed het lichaam: activeer mensen door ze regelmatig te laten bewegen, ook tijdens oefeningen, en stimuleer het drinken van water en het eten van fruit tijdens bijeenkomsten.
• Faciliteer positieve emotionele triggers: door het geleerde te verbinden met je eigen ervaringen onthoud je dingen beter. 
• Praat over relevante onderwerpen: wanneer de onderwerpen aansluiten bij de leefwereld van de deelnemers, zullen ze gemotiveerder zijn, meer aandacht hebben en het geleerde ook beter onthouden.
• Laat het geleerde in eigen woorden herformuleren: dit is een goede manier voor de deelnemer om zowel het geleerde te herhalen als te reflecteren op wat diegene nog moeilijk vindt. Het geeft ook feedback aan de docent/begeleider over wat nog herhaald kan worden.
• Evalueer met directe feedback: in plaats van alleen na een oefening feedback te geven, is het ook heel nuttig om direct in het moment te reageren, bijvoorbeeld met een gebaar, een codewoord of een geluid. Dit geldt zowel voor positieve als corrigerende feedback.
• Versterk informatie: praat op veel verschillende manieren over hetzelfde onderwerp, zodat de informatie niet één keer wordt aangeboden. Gebruik ‘haakjes’ om de informatie te onthouden of herhalen.

Wat voor soort werkvormen kun je op de website vinden?

Om een beeld te geven van het type werkvormen dat je op de website kunt vinden, heb ik vier werkvormen uitgelicht:

Wat zit je dwars? 

Deelnemers maken een lijst van kleine dagelijkse frustraties. Vervolgens praten ze over hun lijst: zien ze bepaalde patronen? Kunnen ze elkaar helpen met (een eerste stap in) het oplossen van de situaties? Deelnemers leren door deze oefening onder andere oplossingsgericht te denken, advies te geven en verantwoordelijkheid te nemen.

De lagen van jouw persoonlijkheid

Deelnemers krijgen steeds een persoonlijke vraag en schrijven het antwoord op een gekleurd papier. Het eerste papier wordt tot een bal verfrommeld, de volgende papiertjes worden om de eerste bal gewikkeld. Vervolgens verzamel je de ballen (bijvoorbeeld in het midden, als je in een kring zit) en pakt om de beurt iemand een bal, leest de antwoorden voor en probeert, eventueel met hulp van de groep, te raden van wie de bal is.

Maak het verknipte dagelijkse nieuws kloppend

Verknipte nieuwsartikelen (eventueel met foto’s) worden verdeeld over de deelnemers. Zij moeten vervolgens de juiste match(es) zoeken, om het nieuwsartikel weer compleet te krijgen. Hierbij worden verschillende opties gegeven afhankelijk van het taalniveau, ook voor de vervolgopdrachten.

Stadsbingo 

Deelnemers lopen door de stad met een bingokaart. Als ze iets vinden dat op de bingokaart staat, maken ze een foto. Achteraf worden de resultaten gedeeld en besproken. De bingokaart kan door de docent/begeleider gemaakt worden, of door de groep zelf. Je kan het niveau makkelijk aanpassen, moeten ze bijvoorbeeld zoeken naar een fiets, markt of drogist, of iets dat ze associëren met democratie, duurzaamheid of geschiedenis?

Dit was het aanbod van Alternative Ways in vogelvlucht. Ik hoop dat ik met dit artikel anderen enthousiast maak om te gaan experimenteren met de rijkdom aan concrete ideeën op alternativeways.eu!