Burgerparticipatie via Klimaattafels en Burgerberaden

Veel gemeenten ontwikkelen lokaal klimaatbeleid. Het welslagen van dit beleid staat of valt natuurlijk met de steun van de bewoners. Mede daarom experimenteert een aantal gemeenten met vormen van burgerparticipatie. Bijvoorbeeld door klimaattafels te faciliteren. Dit zijn tafels waarvoor je jezelf kan aanmelden om mee te doen. Een andere vorm is het Burgerberaad. Daarvoor kan je jezelf niet aanmelden. Deelname is daar via loting. In deze bijdrage komen beide vormen aan de orde.

Klimaattafel Renkum

Begin 2019 besloot de gemeente Renkum om werk te maken van participatie rond het klimaatbeleid. Ze plaatste een oproep in de krant waarop 120 inwoners reageerden. Tijdens een kick-off bijeenkomst kozen de aanwezigen vijf thema’s die verder door vijf Klimaattafels werden uitgewerkt. Deze thema’s waren: verduurzamen wijken, grootschalige energie opwek, groen & water, duurzame bedrijven en duurzame consumptie. Iedere tafel ontwikkelde in vier maanden een visie over hun thema en leverde daarbij behorende voorstellen voor projecten en initiatieven. De gemeente faciliteerde dit proces, onder meer door een aantal lokale duurzame doeners te vragen de voorzittersrol van een tafel op zich te nemen en door iedere tafel een eigen uitvoeringsbudget te geven. Tijdens de Lokale Klimaattop in juni 2019 werden de gebundelde ideeën, ambities, plannen en concrete afspraken aan wethouder duurzaamheid Joa Maouche overhandigd. Dit Renkums klimaatakkoord dient nu als input voor het uitvoeringsprogramma klimaat van de gemeente.

Sommige tafels ontwikkelden bovendien eigen producten, zoals een checklist voor duurzame evenementen, een wensenkaart voor duurzame opwek en een online quick scan voor bedrijven. Het hele proces leidde ook tot Renkum Verduurzaamt Samen, een netwerk en website waarin bewoners, bedrijven, gemeente, scholen en andere organisaties kennis delen, elkaar inspireren en samenwerken met als doel in 2040 een klimaatneutraal en klimaatrobuust Renkum te realiseren.

Dylan van Dijk, regisseur energie en klimaatverandering van de gemeente Renkum, is vanaf het begin bij de Klimaattafels betrokken. Hij licht toe: "Circa 75 inwoners deden aan de klimaattafels mee. Een aantal van hen was al actief met bijvoorbeeld zwerfafval of had al kennis/ideeën over het opwekken van groene energie. De deelnemers waren zeer gemotiveerd om zich in te zetten, ideeën uit te werken en elkaar daarin te versterken. Je zag echt dat deelnemers groeiden tijdens het werk aan de tafel. Ze leerden van elkaar. Per thema zag dat er natuurlijk anders uit."

De klimaattafel Verduurzaming Wijken is nog steeds actief. Na overhandiging van het klimaatakkoord schreef de tafel een handzaam Stappenplan voor wijken die ook willen verduurzamen en bevordert dat wijken elkaar opzoeken om van elkaar te leren. Steeds meer wijken sluiten zich hierbij aan. De klimaattafel duurzame consumptie is ook nog actief.

Van Dijk: "Inmiddels zijn we gestart met een vervolgtraject op het thema grootschalige opwek. We zijn met onze inwoners verder in gesprek gegaan over het grootschalig opwekken van duurzame elektriciteit en de randvoorwaarden die daarbij horen. Daarvoor zijn we naar markten, verzorgingstehuizen en stakeholders gegaan en vroegen we mensen om hun input. Ook hebben we enquêtes uitgezet en houden we online bijeenkomsten over dit onderwerp. Want ook in deze coronatijd blijven we zoveel mogelijk door-ontwikkelen. We moeten immers blijven verduurzamen en dat doen we met elkaar."

Burgerberaad

Voor een klimaattafel, zoals in Renkum, kunnen geïnteresseerde burgers zichzelf opgeven om mee te doen. Deelnemers zijn dan ook vaak mensen met een groen hart, die al wensen en ideeën hebben. Bij een Burgerberaad is dat anders: daar geschiedt deelname via een gewogen loting en doet een dwarsdoorsnede van de bevolking mee. Meestal werkt een Burgerberaad in drie fasen: allereerst krijgen de deelnemers informatie over alle aspecten van het thema van wetenschappers, ervaringsdeskundigen, ngo’s en belanghebbenden. Vervolgens gaan de deelnemers met elkaar in beraad, ze overleggen en discussiëren met elkaar. Tenslotte komt het Burgerberaad met aanbevelingen. Van tevoren is vastgelegd welke plek de aanbevelingen in het politieke proces krijgen. Veel landen deden inmiddels ervaring met deze Burgerberaden op. Vaak gaat het over klimaatthema’s (Australië, Frankrijk), maar bijvoorbeeld ook over democratische vernieuwing (Duitsland) of abortuswetgeving (Ierland) Het blijkt dat burgers, die normaliter niet bij beleid betrokken zijn, zeer goed in staat zijn tot een afgewogen oordeel te komen. Ook in Nederland is inmiddels ervaring met deze vorm van participatie, vaak onder de naam G1000. Cultuurhistoricus David Van Reybrouck hield dit voorjaar in Buitenhof een gloedvol pleidooi voor het Burgerberaad en de Tweede kamer nam onlangs een motie aan om de waarde en mogelijkheden van het Burgerberaad te onderzoeken, nationaal, regionaal en lokaal. Als je meer over het Burgerberaad wilt weten heb ik een goede tip: Jelmer Mommers en Eva Rovers beantwoordden in een recent artikel in de Correspondent al je prangende vragen.

Vaardigheden

Burgers die zich inzetten voor het klimaat hebben natuurlijk vaardigheden nodig, bij voorkeur zowel groene vaardigheden als burgerschapsvaardigheden. En daar komt de volwasseneneducatie weer om de hoek kijken. Ik lees bijvoorbeeld in het Stappenplan Duurzame Wijkinitiatieven van Renkum dat ze op zoek zijn naar wijkgenoten die in staat zijn om verschillende rollen op zich te nemen: Meedenkers met kennis en kunde over duurzaamheid, Meedoeners die concrete acties kunnen organiseren en uitvoeren, Administratieve Talenten die het papierwerk en de financiën op orde houden en Communicatietalenten die zorgen voor regelmatige, enthousiaste en juiste berichtgeving. Bij al deze rollen horen vaardigheden. Vaardigheden die mensen soms al hebben, maar die ze ook kunnen ontwikkelen. Al doende en/of via een leuke vrijwilligerstraining.

Dit bericht hoort bij het Dossier: Duurzaamheid en volwasseneneducatie