ok. 5 minut czytania – polub, linkuj, komentuj!

Zintegrowane nauczanie języka przez sztukę nie polega jedynie na „ozdobieniu” lekcji obrazkami. To sensowna i skuteczna strategia, w której sztuka staje się polem do wyrażania myśli, emocji i opinii – w języku, którego się uczymy.

Kontakt ze sztuką stymuluje myślenie krytyczne i empatyczne – kluczowe kompetencje nie tylko w nauce języka, ale i w życiu społecznym. Sztukę warto traktować jak katalizator komunikacji, gdyż stanowi przestrzeń demokratyczną, w której każdy ma głos – niezależnie od wieku i poziomu językowego.

^{fot. AI generated}

Sztuka i język przez całe życie

Zintegrowane nauczanie sztuki i języka doskonale wpisuje się w ideę uczenia się przez całe życie. Dlaczego?

• Można je stosować z dziećmi, dorosłymi i seniorami.
• Wzmacnia poczucie sprawczości – nawet jeśli ktoś dopiero zaczyna naukę, może już interpretować sztukę.
• Pobudza emocje i pamięć, co ułatwia zapamiętywanie.
• Rozwija kompetencje społeczne i międzykulturowe – kluczowe we współczesnym świecie.

Sztuka, ESOKJ i VTS

Na każdym poziomie biegłości językowej można wykorzystać to samo dzieło sztuki! Do tych samych ekspozycji, reprodukcji możemy powracać wielokrotnie. To dobra wiadomość, jeśli pod ręką akurat brak nowych pomocy dydaktycznych. Jeśli je mamy, po co się ograniczać...

Szczególnie, że jesteśmy w posiadaniu narzędzia wspierającego edukatorów, którzy nie są specjalistami zajmującymi się historią sztuki na co dzień. Jest to Visual Thinking Strategy, czyli Strategie Wizualnego Myślenia. To metoda dydaktyczna oparta na analizie dzieł sztuki, która rozwija: umiejętność obserwacji, formułowania i uzasadniania opinii, kompetencje językowe i społeczne oraz krytyczne myślenie.

Podstawą metody są trzy pytania, dzięki którym animujemy grupę:

1. What’s going on in this picture?(Co się dzieje na tym obrazku?)

2. What do you see that makes you say that?(Co widzisz, co sprawia, że tak sądzisz?)

3. What more can we find?(Co jeszcze możemy zauważyć?)

Portret Fridy Kahlo „Autoportret z naszyjnikiem z cierni” (1940, Meksyk), to intymne, symboliczne dzieło, które sprzyja rozmowom o emocjach i tożsamości. W najprostszej formie dyskusję z uczącymi się można zainicjować, używając poniższych pytań:

• What is the person doing?
• Why do you think she looks sad?
• What might she be thinking about?

Dzięki VTS uczniowie uczą się łączyć obraz z narracją, budując proste uzasadnienia i hipotezy, np.:

She looks sad because the background is dark. Maybe she is thinking about her family.

W efekcie rozwijają nie tylko słownictwo tematyczne (emocje, cechy wyglądu, czynności), ale także kompetencję mówienia i rozumienia w oparciu o logiczne wnioskowanie i kontekst kulturowy.

VTS idealnie sprawdza się na poziomach A1 i A2, kiedy zależy nam na wydobywaniu nieuświadomionych kompetencji językowych. Uczący się często nawet nie wiedzą, ile słów znają. W komunikacji nie korzystają z języka ciała i mimiki twarzy. VTS uświadamia im, jak dużym wachlarzem możliwości dysponują.

W praktyce wygląda to następująco:

• uczący się oglądają obraz, zdjęcie lub dzieło sztuki,

• nie dostają żadnych „poprawnych” informacji z góry,

• wypowiadają się swobodnie, a prowadzący moderuje rozmowę, nie oceniając ich skojarzeń,

• ewentualne omawianie błędów następuje zbiorczo w ramach ewaluacji ćwiczenia.

Metoda VTS wspiera samodzielne myślenie, aktywne słuchanie i tworzenie znaczeń.

Znane dzieła zagraniczne do pracy z VTS:

• Grant Wood – „American Gothic” (1930, USA) Statyczna scena z parą wiejską pasuje do opisu relacji, emocji, przestrzeni.
• Edward Hopper – „Nighthawks” (1942, USA) Nocna scena w barze jest pełna napięcia, niedopowiedzeń i możliwości interpretacyjnych.
• René Magritte – „Syn człowieczy” (1964, Belgia) Surrealizm dobry do rozwijania wyobraźni i słownictwa opisowego.

Ze znanych dzieł polskich warto pomyśleć o najprostszych do opisu XIX-wiecznych realistach, jak Chełmoński lub Gierymski. Dla bardziej zaawansowanych nadadzą się prace symbolistów, np. Malczewskiego (wiele detali i symboli dobrych od poziomu B1).

Podsumowanie

Nie trzeba być krytykiem sztuki, żeby mówić o tym, co się czuje. Nie trzeba znać wszystkich słów, żeby zrozumieć obraz. Wystarczy stworzyć przestrzeń, w której słowo i obraz spotykają się pośrodku. A to właśnie robi zintegrowane nauczanie języka przez sztukę. Ponieważ język, jak pędzel, nabiera kolorów dopiero wtedy, gdy używamy go do mówienia o tym, co dla nas ważne.

Katarzyna Žák-Caplot – Kierowniczka Biblioteki Muzeum Warszawy, lektorka j. polskiego i czeskiego. Autorka językowych projektów bibliotecznych i muzealnych. Laureatka European Language Label. Bibliotekarz 2019 woj. mazowieckiego i laureatka III miejsca w Ogólnopolskim Konkursie Bibliotekarz Roku 2019. Mówi po polsku, czesku, francusku, angielsku i serbsku. Ambasadorka EPALE.

Zobacz także: 

Autentyczność w nauczaniu języka obcego

Ekologia w edukacji językowej

Odpowiednie dać rzeczy słowo, czyli o twórczości poetyckiej na lekcji języka obcego

Kulturalny przepis na stres kulturowy

Bibliografia

• Barbara Muszyńska, Katarzyna Papaja (2019). Zintegrowane kształcenie przedmiotowo‑językowe. Content and Language Integrated Learning (CLIL). Wprowadzenie. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Katarzyna Žák‑Caplot (2024). Object‑based learning w edukacji języków rzadziej nauczanych. Spojrzenie uczących się i nauczycieli. W: Języki Obce w Szkole, 04/2024.
• Katarzyna Žák‑Caplot (2021). Naucz się języka w muzeum. Wywiad z Katarzyną Žák‑Caplot. Języki Obce w Szkole 04/2021.
• Housen, A., & Yenawine, P. (2001). Visual Thinking Strategies: Understanding the basics. New York: Visual Understanding in Education (źródła metodyki VTS).