Poniższy tekst jest kontynuacją artykułu „Film jako narzędzie szkoleniowe”, który pojawił się na platformie 24 marca 2018 r.

Wiele jest argumentów na rzecz wykorzystywania fragmentów filmów na szkoleniach. Filmy możemy wykorzystać podczas szkolenia, gdy chcemy pokazać przykład zachowania, które są ilustracją jakiejś teorii. Mogą to być przykłady pozytywne jak i negatywne. Bohater przedstawiony w danym fragmencie może być dla uczestnikiem wzorem „najlepszych praktyk” lub antyprzykładem, który pozostanie w głowie i będzie przypominał „jak nie robić”.

Świetnym pomysłem jest pokazanie filmu zwłaszcza wtedy, gdy podczas szkolenia realizujemy ćwiczenia w postaci odgrywania (czasem nagrywania) scenek. Uczestnicy mogą sobie zobaczyć kogoś spoza sali szkoleniowej „w akcji”. Pośmiać się z cudzych błędów. Może to służyć rozluźnieniu atmosfery i zwiększeniu otwartości do wystąpienia w scence.

Film nie powinien być zbyt długi. Istnieje ryzyko przełączenia uczestnika szkolenia w stan bierności. Oglądanie fragmentu filmu może być przyjemne. Także dla trenera. Przez chwilę trener nie musi wysilać strun głosowych, może usiąść i odpocząć. Pamiętajmy jednak, czemu fragment filmowy ma służyć.

Najlepiej zadać uczestnikom szkolenia jakieś zadanie związane z danym fragmentem filmu. Podziel uczestników na 5 zespołów i niech każda drużyna obserwuje i wynotowuje zachowania konkretnego bohatera pod określonym kątem. Powiedz im, żeby wynotowywali błędy lub dobre praktyki bohaterów. To pozwoli zmaksymalizować korzyść z projekcji fragmentu.

^{Photo by Thea Hdc on Unsplash}

Prawa autorskie

Jeśli chodzi o stronę prawną wykorzystania czyjegoś utworu w swoim szkoleniu to należy pamiętać o poszanowaniu praw autorskich. Obszar ten jest regulowany przez Ustawę z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Konkretnie chodzi tutaj o tzw. prawo cytatu. Jest ono określone w artykule 29 ustawy w brzmieniu:

Art. 29. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości.

Zgodnie z powyższym artykułem utworem stanowiącym samoistną całość jest szkolenie, czy też konkretniej prezentacja szkoleniowa, w której wklejony jest fragment filmu.

Co jest bardzo istotne chodzi tu o rozpowszechnione utwory. Rozpowszechnione to te, które są w powszechnym obiegu. Prezentowane w telewizji lub stale i legalnie umieszczone w internecie. Nie można uznać za rozpowszechnione utworów, które np. zostały stworzone w celu odpłatnego udostępniania ich firmom szkoleniowym do stosowania na szkoleniach.

Ważne jest to, po co dany fragment jest wklejony. Cel musi być uzasadniony. Celem nie może być samo ozdobienie prezentacji lub puste uatrakcyjnienie szkolenia. Celem może być wymieniona w artykule analiza krytyczna lub naukowa, a także nauczanie. Bez tego celu będziemy winni naruszenia praw autorskich.

Artykułem, który uszczegóławia możliwość wykorzystania fragmentów utworu w innym utworze jest artykuł 34 wspomnianej ustawy:

Art. 34. Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Powyższa ustawa obowiązuje na gruncie polskim. Zawsze należy się zapoznać ze stanem prawnym obowiązującym w kraju, w którym prowadzimy szkolenie. Nieznajomość prawa w tym zakresie może nam zaszkodzić.

Poniżej wymienię jeszcze kilka filmów, z których lubię korzystać podczas mojej pracy trenerskiej.

O komedii „Sami Swoi” w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego i jej wykorzystaniu w szkoleniu na temat psychologii konfliktu pisałem w poprzedniej części artykułu.

Na drugim (jeśli nie na pierwszym) miejscu jest u mnie „Rejs” w reżyserii Marka Piwowskiego. Występują w nim liczne sceny, które można wykorzystać jako narzędzie szkoleniowe z zakresu autoprezentacji, komunikacji czy rekrutacji pracowników.

Korzystałem nawet z pomocy "Reksia" (reż. Andrzej Flettner). Odcinek 64 – „Reksio i Sowa” może być świetnym polem do analizy przebiegu reakcji stresowej. Reksio w tym odcinku ma okazję zmierzyć się ze zbyt obciążającymi stresorami dnia codziennego, załamać się i uzyskać wsparcie od przyjaźnie nastawionej i mądrej sowy. Prawdziwa perełka!

W szkoleniach z rekrutacji lub z zakresu poszukiwania pracy pomagają mi:

• Za chwilę dalszy ciąg Programu - W. Mann, K. Materna – scenki rekrutacji;

• Trainspotting – speedy interview;

• Latający cyrk Monty Pythona – rozmowa rekrutacyjna;

• Man in Black – Will Smith – scena rekrutacji.

Pozostaję czujny na ciekawe scenki zawsze, kiedy oglądam jakiś film. Polecam to samo. Zapisuj, zanim uciekną z pamięci.

Zachęcam też do dzielenia się swoimi ulubionymi fragmentami w komentarzach pod tekstem.

Tomasz Szustakiewicz – psycholog, coach, trener i doradca działający pod szyldem Openminder. W 2013 roku zdobył akredytację coacha Associate Certyfied Coach w International Coach Federation. Posiada Certyfikat Konsultanta Extended DISC oraz Certyfikat Trenera i Edukatora profilaktyki uzależnień. Jako psycholog specjalizuje się w zakresie skuteczności działania. Ambasador EPALE.

Zobacz także:

Film jako narzędzie szkoleniowe (część 1)

Gry i symulacje na szkoleniu

Wykorzystanie skali Holmes–Rahe w szkoleniu dotyczącym stresu

Gra Habitica jako narzędzie uczenia się

Prowadzenie szkolenia dla osób niewidomych