EPALE - Elektronisk plattform för vuxnas lärande i Europa

ok. 5 minut czytania – polub, linkuj, komentuj!

Starzenie się społeczeństw to zjawisko ogólnoeuropejskie, które w najbliższych dekadach zdefiniuje nie tylko systemy ochrony zdrowia, ale również edukację dorosłych i polityki społeczne. W tym kontekście szczególnego znaczenia nabiera perspektywa DEI – Diversity, Equity, Inclusion, która podkreśla konieczność tworzenia przestrzeni dostępnych, różnorodnych, sprawiedliwych i inkluzywnych dla wszystkich grup społecznych – w tym dla osób w wieku senioralnym, często marginalizowanych lub wykluczanych z głównego nurtu życia społecznego.

Muzyka, taniec i rytm są narzędziami, które w naturalny sposób wspierają realizację podejścia DEI. Łączą różnorodność doświadczeń, wzmacniają równość dostępu do kultury i włączają osoby starsze – niezależnie od poziomu sprawności, stanu zdrowia czy sytuacji życiowej.

(c) EPALE Polska

Muzyka jako inkluzywne narzędzie pracy z różnorodnymi grupami seniorów

Osoby w wieku senioralnym nie stanowią jednolitej grupy – różnią się historiami życia, kompetencjami, stylem uczenia się, wyzwaniami mobilnościowymi, a także poziomem sprawności poznawczej. Muzyka pozwala uwzględnić tę różnorodność, ponieważ:

• działa na emocje i pamięć autobiograficzną,

• nie wymaga wcześniejszego przygotowania,

• umożliwia uczestnictwo osobom z ograniczoną komunikacją werbalną,

• wspiera samostanowienie i poczucie sprawczości.

To sprawia, że zajęcia muzyczne stają się praktyką równościową, otwierającą dostęp do kultury i aktywności społecznej również tym seniorkom i seniorom, którzy często czują się poza głównym nurtem działań społecznych.

Rytm i ruch – profilaktyka neurodegeneracji

Włączenie elementów rytmicznych i ruchowych ma szczególne znaczenie w kontekście:

• wzmacniania zdolności kognitywnych,

• opóźniania objawów demencji,

• wspierania osób z chorobą Alzheimera i innymi schorzeniami neurodegeneracyjnymi,

• rehabilitacji neurologicznej.

Badania potwierdzają, że rytm i muzyka aktywizują wiele obszarów mózgu jednocześnie, co poprawia:

• uwagę i koncentrację,

• pamięć krótkotrwałą i długotrwałą,

• funkcje wykonawcze,

• orientację przestrzenną,

• stabilność emocjonalną.

Zajęcia taneczno-muzyczne łączą stymulację kognitywną z ruchem, co stanowi jedną z najskuteczniejszych strategii profilaktyki demencji.

Wspólnota i inkluzja jako fundament zdrowego starzenia

Podejście DEI podkreśla, że dostęp do wspólnoty jest prawem, a nie przywilejem. W przypadku osób senioralnych wspólnota:

• przeciwdziała izolacji,

• wzmacnia samopoczucie psychiczne i poczucie wartości,

• buduje relacje oparte na wzajemnym szacunku,

• daje możliwość współtworzenia, a nie tylko biernego uczestnictwa.

Regularne spotkania, jasna struktura i bezpieczeństwo emocjonalne sprzyjają uczestnictwu osób o różnym poziomie funkcjonowania – również tych z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi (MCI), po udarach czy w początkowych fazach Alzheimera.

Wymiana międzykulturowa jako kluczowy element DEI w edukacji senioralnej

Polska, Portugalia i inne kraje Europy stoją przed podobnymi wyzwaniami, ale różnią się tradycjami wspólnotowości i kulturą aktywizacji. Perspektywa DEI zakłada, że warto uczyć się od siebie, rozwijać kompetencje i wykorzystywać zasoby poszczególnych krajów.

Szkolenia i projekty międzynarodowe dotyczą:

• metod wzmacniania kognicji,

• działań muzykoterapeutycznych,

• tańca senioralnego,

• pracy z grupą z wykorzystaniem metod takich jak „równiwe gardzielenie”, opierających się na równości ekspresji, słuchania i współtworzenia.

Wymiana ta realnie zwiększa dostępność działań dla różnorodnych grup seniorek i seniorów w całej Europie.

Polska i Portugalia – dwa konteksty, wspólne cele DEI

Polska

• jedno z najszybciej starzejących się społeczeństw UE,

• wciąż niewystarczająca liczba programów muzycznych i ruchowych,

• rosnąca potrzeba działań kognitywnych i profilaktyki demencji,

• rozwijająca się świadomość roli kultury i równości w aktywizacji seniorów.

Portugalia

• silnie zakorzeniona kultura wspólnotowości,

• liczne programy muzyczno-ruchowe dla seniorów,

• intensywna praca międzypokoleniowa,

• polityki publiczne sprzyjające równości i dostępności działań kulturalnych.

Podsumowanie

Włączanie osób senioralnych w życie społeczne poprzez muzykę i wspólnotę jest nie tylko działaniem edukacyjnym, ale również strategią DEI – wzmacniającą dostęp do kultury, zdrowia i relacji. Muzyka i rytm wspierają funkcje poznawcze, opóźniają objawy chorób neurodegeneracyjnych i budują przestrzeń wspólnotową, w której każda osoba – niezależnie od wieku czy sprawności – może uczestniczyć na równych zasadach.