Dlaczego uniwersytet ludowy?

Od blisko 15 lat nasze Stowarzyszenie Edukacji i Rozwoju Amicus zajmuje się edukacją pozaformalną i nieformalną dorosłych. Kiedy dowiedzieliśmy się, że w Polsce zaczyna odradzać się idea uniwersytetów ludowych, stwierdziliśmy, że może warto zainteresować się tą inicjatywą. Odwiedziliśmy kilka już działających uniwersytetów, m.in. Ekologiczny Uniwersytet Ludowy w Grzybowie, Uniwersytet Ludowy Rzemiosła Artystycznego w Woli Sękowej, uniwersytety ludowe w Danii, Niemczech oraz Szwajcarii i powiedzieliśmy sobie: „My też spróbujemy!”. 

Dlaczego? Bo lubimy ciekawe wyzwania. Bo fajnie jest należeć do UL-owej rodziny, działającej niemalże na całym świecie. Bo robimy to, co lubimy robić, choć nie zawsze jest łatwo. Bo zmieniamy świat i ludzi na lepsze. Bo sami się rozwijamy. A w ogóle, to jest nasza wspaniała, życiowa przygoda! 

• Nazwa uniwersytetu ludowego: Nadgoplański Uniwersytet Ludowy (NUL)
• Lokalizacja: Kujawy Nadgoplańskie, na obszarach położonych wokół jeziora Gopło, na pograniczu województwa kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego (centralna Polska)
• Rok założenia: 2020
• Profil uniwersytetu ludowego: edukacja pozaformalna dorosłych w oparciu o nadgoplańskie dziedzictwo: historyczne, kulturowe i przyrodnicze
• Główne cele i misja uniwersytetu ludowego: Nadgoplański Uniwersytet Ludowy jest placówką edukacji pozaformalnej dorosłych zapewniającą dostęp do edukacji i rozwoju osobistego mieszkańcom wsi i małych miast, niezależnie od ich wykształcenia czy statusu społecznego. NUL wspiera zaangażowanie społeczne i aktywność obywatelską, promuje krytyczne myślenie oraz rozwija kompetencje potrzebne do skutecznego funkcjonowania w dzisiejszym społeczeństwie – aby każdy mógł stać się obywatelem wnoszącym wkład w społeczność. Wykorzystując metody edukacji pozaformalnej oparte na modelu grundtvigiańskim oraz koncepcji edukacyjnej ks. A. Ludwiczaka, NUL wyzwala energię społeczną i buduje Wspólnoty. Nasze hasło przewodnie brzmi: WZMACNIAMY SPOŁECZNOŚCI. ZMIENIAMY ŻYCIE
• Adres strony internetowej: www.nul.net.pl

Jakie są Wasze doświadczenia związane z tworzeniem społeczności uczącej się wokół uniwersytetu ludowego?

Wykorzystując nadgoplańskie dziedzictwo historyczne, kulturowe i przyrodnicze, aktywizujemy lokalne społeczności, budujemy mosty porozumienia między pokoleniami oraz tworzymy przestrzeń dla wymiany wiedzy i doświadczeń. Temu służyły, adresowane do lokalnej społeczności Kujaw Nadgoplańskich kursy organizowane przez NUL: „Co warto wiedzieć o przetwórstwie produktów rolnych?”, „ABC marketingu produktów rolnych”, „Jak prowadzić gospodarstwo agroturystyczne?”. 

Serce Nadgoplańskiego Uniwersytetu Ludowego stanowi Kuźnia Ludowych Talentów, łącząca tradycje z innowacjami, integrująca społeczność oraz wspierająca lokalną przedsiębiorczość. Stworzona przez nas marka „Nadgoplańska Manufaktura” odgrywa istotną rolę w promocji lokalnych wyrobów rękodzielniczych i wzmocnieniu tożsamości regionu. 

Obecnie koncentrujemy się na budowie Nadgoplańskiego Szlaku Dziedzictwa Kulinarnego. Zaczęliśmy od mapowania dziedzictwa kulinarnego – wywiadów z mieszkańcami w celu identyfikacji lokalnych produktów oraz przepisów. Nawiązujemy współpracę z KGW oraz lokalnymi producentami żywności, np. pszczelarzami i rolnikami, którzy mogą oferować produkty na szlaku lub sprzedawać je na lokalnych targach. Planujemy organizować warsztaty i festiwale kulinarne oraz opracować Przewodnik po Szlaku. 

Wspomnienia mieszkańców ocalamy od zapomnienia w tworzonym cyklu „Nadgoplańskie opowieści” dostępnym na naszym profilu na Facebooku (www.facebook.com/search/top?q=nadgopla%C5%84ski%20uniwersytet%20ludowy). 

Szczególne dla nas wyzwanie stanowi prowadzenie archiwum ks. Antoniego Ludwiczaka (www.swiadectwopamieci.pl), dokumentujące działalność tego wybitnego pedagoga i działacza społecznego, który odegrał szczególną rolę w historii uniwersytetów ludowych w Polsce oraz w naszym regionie, gdzie pełnił posługę kapłańską w Parafii w Chełmcach w latach 1938-1939.

Czy na Waszym uniwersytecie ludowym stosujecie jakieś innowacyjne podejścia do angażowania uczestników w proces edukacyjny?

W NUL wdrażamy podejścia, które wzmacniają aktywne uczestnictwo i zaangażowanie. Zastosowanie edukacji opartej na projektach (PBL - Project-Based Learning) umożliwia podejmowanie działań odnoszących się do rzeczywistych problemów lokalnej społeczności. Aby zwrócić uwagę na problem zaniku bioróżnorodności, prowadzimy eko-akcje, np. siania łąk kwietnych. Stosując podejście edukacyjne „Rozwiązywanie problemów lokalnych” (Problem-Based Learning), zamiast oferowania tradycyjnych wykładów, angażujemy uczestników w identyfikowanie i rozwiązywanie problemów swoich społeczności, głównie społecznych czy ekologicznych. 

Wspólnie z mieszkańcami i pracownikami naukowymi opracowaliśmy „Raport o stanie Gopła”, który stał się punktem wyjścia do poszukiwania rozwiązań na poprawę czystości naszego jeziora Gopło. Stosujemy metody uczenia się społecznościowego. Tworzymy grupy tematyczne wymieniające się wiedzą, umiejętnościami, doświadczeniami i pomysłami. Przykładem jest grupa kobiet zainteresowanych rękodziełem i przedsiębiorczością, przygotowująca się do uzyskania tytułu twórcy ludowego. 

Dobre efekty przynosi też uczenie się kooperacyjne. Uczestnicy pracują w małych grupach nad wspólnymi projektami, co wspiera rozwój umiejętności komunikacji, współpracy i rozwiązywania problemów. 

Bliskie są nam też interaktywne technologie. W pracy edukacyjnej wykorzystujemy narzędzia cyfrowe i platformy online. Prowadzimy interaktywne warsztaty online, a także fora i grupy dyskusyjne, które umożliwiają uczestnikom wymianę doświadczeń, opinii i przekonań. Stosujemy gry edukacyjne i symulacje, angażujące uczestników w proces edukacyjny poprzez rozwiązywanie zadań i realizację scenariuszy osadzonych w rzeczywistości lokalnej, np. symulacje obrad gminy.

Wykorzystujemy metody oparte na doświadczeniu (Experiential Learning). Uczestnicy zdobywają wiedzę poprzez bezpośrednie działanie. W tym celu założyliśmy mikropasiekę, by tworzyć unikalną możliwość zdobywania praktycznych umiejętności, wiedzy ekologicznej oraz doświadczenia w prowadzeniu małego gospodarstwa pszczelarskiego. W ten sposób angażujemy uczestników w realne działania, co sprzyja zdobywaniu wiedzy w sposób praktyczny.

Jakie są najczęstsze wyzwania związane z motywowaniem dorosłych do nauki i jakie macie sprawdzone strategie w tym zakresie? Czy słuchaczy Waszego uniwersytetu trzeba w ogóle motywować? 

Mamy świadomość różnorodnych barier ograniczających uczestnictwo mieszkańców nadgoplańskich wsi i małych miast w zajęciach prowadzonych przez NUL. Należy do nich przede wszystkim brak czasu związany z licznymi obowiązkami zawodowymi i rodzinnymi, a także mała popularność w Polsce tej formy edukacji. Zapewniamy więc elastyczne godziny zajęć, dostosowane do możliwości czasowych uczestników. Stosujemy edukację online lub w formie hybrydowej, aby uczestnicy mogli dostosować naukę do harmonogramu dnia. Mamy świadomość, jak ważną wartością jest wspólnotowość. Tworzymy więc społeczność uczącą się, w której wszyscy mogą wymieniać się doświadczeniami, wspierać nawzajem i budować relacje. Organizujemy spotkania integracyjne, grupy dyskusyjne i wydarzenia tematyczne, np. Dzień Otwarty Nadgoplańskiego Uniwersytetu Ludowego (w ramach Dni Uczenia się Dorosłych), wzmacniające poczucie przynależności i popularyzujące tę formę edukacji dorosłych.

Staramy się dopasowywać ofertę edukacyjną do potrzeb i zainteresowań uczestników. Przeprowadzamy badania/ankiety, aby dowiedzieć się, jakie tematy i umiejętności są dla potencjalnych kursantów najbardziej interesujące i przydatne. Zapraszamy praktyków i specjalistów z różnych dziedzin, aby dzielili się swoją wiedzą i doświadczeniem, co zwiększa atrakcyjność kursów. Przedstawiamy sukcesy naszych absolwentów, aby historie ich życia motywowały innych do podjęcia nauki. Zapewniamy również wsparcie i feedback, aby uczestnicy mogli na bieżąco śledzić swoje postępy i czuć się docenieni za podejmowany wysiłek.

Co sprawia, że Wasza oferta edukacyjna jest wyjątkowa i atrakcyjna dla osób dorosłych?

W centrum naszej uwagi znajduje się lokalne dziedzictwo. Zachęcamy do kultywowania nadgoplańskiej tradycji, rękodzieła, sztuki ludowej i kuchni regionalnej, co przyciąga osoby pragnące poznać swoje korzenie i pielęgnować dziedzictwo kulturowe. Budujemy wspólnotę opartą na współpracy, dzieleniu się wiedzą i wspólnym rozwoju. Tworzymy otwartą i przyjazną atmosferę. Stawiamy na praktyczne podejście do edukacji i rozwoju. Organizujemy zajęcia dające możliwość bezpośredniego doświadczania umiejętności, które od razu mogą być zastosowane w codziennym życiu. Nasze programy łączą różnorodne dziedziny, takie jak sztuka, historia, przyroda, kulinaria, przedsiębiorczość, co przyciąga osoby o różnych zainteresowaniach. Nie tylko odkrywamy zainteresowania i rozwijamy pasje uczestników, ale również wspieramy ich rozwój zawodowy. Oferujemy kursy rozwijające umiejętności praktyczne i biznesowe, np. marketing produktów rolnych/rzemieślniczych, agro- i ekoturystyka, co może zainteresować osoby planujące rozpoczęcie działalności, czy też lokalnych przedsiębiorców/rolników. 

Nasza oferta edukacyjna powiązana jest z naturą i ekologią. Promujemy życie w zgodzie z naturą, ekologię, bioróżnorodność, zrównoważony rozwój, co jest coraz bardziej cenione w dobie zmian klimatycznych i rosnących globalnych wyzwań. Rozwijana przez nas międzynarodowa współpraca stanowi zachętę do związania się z NUL. 

Jakie są Wasze marzenia lub cele związane z dalszym rozwojem uniwersytetu ludowego?

Zależy nam na rozszerzeniu oferty edukacyjnej NUL. Chcielibyśmy wprowadzić nowe kursy i programy, które obejmą zarówno lokalne dziedzictwo, jak i nowoczesne technologie, np. cyfryzacja rzemiosła. Planujemy w większym zakresie niż dotychczas wykorzystywać do dzielenia się wiedzą webinary, wideotutoriale oraz interaktywne warsztaty na żywo. Stawiamy na rozwój cyfrowej archiwizacji nadgoplańskiego dziedzictwa. Marzy nam się wirtualna pracownia rzemieślnicza. Zamierzamy rozwijać współpracę z uniwersytetami ludowymi na całym świecie w celu wymiany wiedzy, doświadczeń i dobrych praktyk. Uważamy, że edukacja inkluzyjna, gwarantująca każdemu dostęp do zasobów edukacyjnych, może stać się istotnym filarem rozwoju NUL. 

Nasz uniwersytet ludowy może odegrać kluczową rolę w integracji różnych grup społecznych – zarówno osób młodszych, jak i starszych, osób niepełnosprawnych, jak również zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Jakie są najciekawsze i najbardziej inspirujące aspekty pracy w uniwersytecie ludowym?

Jest to praca z pasją i poczuciem misji. W skład kadry trenerskiej NUL wchodzą osoby aktywne, otwarte, z zainteresowaniami i pasjami, którymi chętnie dzielą  się z innymi.

Przemek – historyk z wykształcenia, nauczyciel fotografii i informatyki w szkole rzemieślniczej, dziennikarz prasy lokalnej, świetnie się czuje w roli trenera edukacji obywatelskiej, prowadząc symulacje, debaty oksfordzkie, dyskusje metodą World Café. 

Pasją Jagody, Joli i Basi jest rękodzieło. Dziewczyny z pasją uczą młodych robienia kwiatów z bibuły, haftowania czy malowania na szkle. 

Andrzej – mistrz pszczelarstwa opiekuje się na co dzień naszą mikropasieką i prowadzi pasjonujące warsztaty pszczelarskie. 

Janusz, nasz człowiek z biznesu, absolwent MBA w języku angielskim, jest nieodzowny w kontaktach międzynarodowych, nauce przedsiębiorczości i zarządzaniu kadrą trenerską. 

Dorota i Bogumił, nauczyciele z wykształcenia, z dużym doświadczeniem w pracy samorządowej, współpracy z koncernami oraz prowadzeniu własnej działalności gospodarczej, czują się jak ryby w wodzie, zarządzając NUL. 

Dla nas wszystkich NUL to misja wspierania innych ludzi, ich rozwoju osobistego, społecznego i zawodowego. Cieszymy się, że możemy wzmacniać społeczności i zmieniać życie naszych uczestników, pomagać im odkrywać zainteresowania i własny potencjał, rozwijać pasje, wywoływać pozytywne zmiany w życiu, motywować do dalszego rozwoju i wzmacniać więzi międzyludzkie. Miło jest obserwować, jak uczestnicy zajęć zmieniają się, stają się pewniejsi siebie, chętniej zabierają głos, a potem sami organizują … własne wystawy, np. malowanych kamieni czy zakładają organizacje pozarządowe, a nawet myślą o „własnym” uniwersytecie ludowym.

Mamy satysfakcję, że swoją działalnością przyczyniamy się do ochrony przed zapomnieniem dawnych nadgoplańskich tradycji, rzemiosła oraz dziedzictwa historycznego, kulturowego i przyrodniczego. To dla nas niezwykłe wyzwanie – chronić unikatowość nadgoplańskiej kultury oraz nadawać jej nowoczesny kontekst, wykorzystując np. nowoczesne techniki cyfrowe.

Zaangażowanie w NUL motywuje również nas samych do samorozwoju – każde spotkanie z uczestnikami zajęć to nowa perspektywa, nowe wyzwanie i okazja do zdobycia nowych doświadczeń. 

Autorka tekstu: Dorota Pronobis

Chcesz zaprezentować działalność uniwersytetu ludowego w naszym cyklu? Napisz do nas: epale@frse.org.pl