ok. 4 minuty czytania - polub, linkuj, komentuj!\

W artykule przedstawione zostały wielostronne możliwości wykorzystania rysunku i myślenia wizualnego w kontekście szkoleń dla osób dorosłych. Rysowanie nie tylko ułatwia rozumienie i zapamiętywanie przekazywanych treści. Odpowiednie wykorzystanie rysunku podczas szkoleń może dodatkowo wspierać procesy grupowe oraz emocjonalno-motywacyjne wśród uczestników.

Dlaczego łatwiej zapamiętujemy obrazy niż słowa?

Zgodnie z koncepcją podwójnego kodowania (ang. dual-coding theory) Allana Paivio (Paivio, 1986, s. 24-32, za: Kawiorski, 2013) obrazy zapamiętujemy za pomocą dwóch kodów: wizualnego (obrazy) oraz werbalnego (słowa). Mamy wówczas poszerzony dostęp do danej informacji i dzięki temu lepiej ją pamiętamy. Jeśli informacja w jednym z kodów przestanie być dla nas dostępna, może być nadal przechowywana w drugim kodzie. Istnieje zatem większe prawdopodobieństwo przypomnienia sobie tej informacji. Dlatego właśnie ilustracje (obrazy) zwiększają efektywność zapamiętywania. Warto zatem wykorzystywać rysunek oraz graficzne formy przekazu jako narzędzie wspierające proces nauczania oraz uczenia się i zapamiętywania. Skuteczną metodą aktywowania kodu obrazowego podczas szkoleń może być myślenie wizualne w różnych wariantach.

Myślenie wizualne obejmuje różne techniki wykorzystywania symboli, obrazów, diagramów, map myśli i innych elementów wizualnych do prezentacji określonych treści i koncepcji. Estetyka elementów graficznych nie jest tutaj najistotniejsza. Elementy graficzne mogą być maksymalnie uproszczone, a i tak spełniają swoją funkcję. Zatem nie trzeba umieć rysować, aby wykorzystywać myślenie wizualne. Głównym celem jest przede wszystkim zobrazowanie treści w taki sposób, aby mogły być lepiej rozumiane i zapamiętywane. 

Myślenie wizualne możemy wykorzystywać w nauczaniu dorosłych na wiele sposobów. Między innymi do tworzenia notatek wizualnych (sketchnotki), przygotowywania prezentacji na flipchartacie, tłumaczenia zawiłych procesów i koncepcji teoretycznych, do stymulowania kreatywnego myślenia, do opracowywania własnych narzędzi edukacyjnych i trenerskich. W myśleniu wizualnym można korzystać z gotowych banków ikon, np. Bikablo® albo innych dostępnych w internecie banków ikon myślenia wizualnego. Można również samodzielnie tworzyć potrzebne ikony albo schematy do prezentowania określonych zagadnień. 

Myślenie wizualne daje wiele korzyści podczas prowadzenia szkolenia:

• poprawia komunikację i wzajemne zrozumienie w grupie, 

• upraszcza przekaz, przedstawia zawiłe procesy w sposób bardziej zrozumiały dla odbiorców, 

• pozwala lepiej organizować informacje i porządkować zasoby wiedzy, a także tworzyć nowe połączenia z tym, co już jest znane

• wspiera koncentrację uwagi wśród uczestników, 

• rozwija twórczość i kreatywność w pracy zespołowej,

• ułatwia uczenie się, zapamiętywanie oraz przypominanie sobie informacji,

• pozytywnie wpływa na atrakcyjność i efektywność szkolenia.

W moim doświadczeniu trenerskim rysunek ma o wiele szersze zastosowanie. Nie tylko pomaga mi w przekazywaniu treści, ale jednocześnie wykorzystuję techniki rysunkowe na różnych etapach szkolenia do realizacji wielu innych celów. Możliwości w tym obszarze są ograniczone jedynie moją kreatywnością. Przykładowo wykorzystuję rysunek jako:  

• wprowadzenie w temat zajęć, 

• dookreślenie celów i zasad obowiązujących podczas szkolenia,

• narzędzie służące integracji uczestników i budowaniu zespołu,

• sposób na odreagowanie stresu, niepewności oraz innych trudnych emocji,

• pobudzenie energii w grupie (tzw. energizer),

• rozwijanie kompetencji miękkich (m.in. umiejętności komunikacyjne, asertywność)

• wzmocnienie koncentracji uwagi uczestników podczas szkolenia,

• zwiększenie zaangażowania uczestników w proces edukacyjny,

• ewaluacja i podsumowanie szkolenia,

• sposób na miłe zakończenie szkolenia i pożegnanie się uczestników.

Przedstawione powyżej szerokie możliwości zastosowania rysunku w szkoleniach sprawiają, że jest to narzędzie, które warto wykorzystywać w edukacji osób dorosłych, zwłaszcza podczas szkoleń dla takich grup, jak: 

1. Pracownicy oraz kadra kierownicza na różnych szczeblach. Rysunek może być wykorzystywany między innymi do ilustrowania skomplikowanych treści oraz abstrakcyjnych koncepcji, do wyjaśniania złożonych procesów produkcyjnych i/lub biznesowych, do wizualizacji struktury organizacji albo strategii firmy.
2. Nauczyciele. Rysunek i techniki myślenia wizualnego mogą być skutecznym narzędziem do rozwijania warsztatu pracy, tworzenia atrakcyjnych materiałów dydaktycznych oraz efektywnego przekazywania wiedzy. Wspiera zdobywanie doświadczenia w zakresie wpływu technik rysunkowych na zwiększenie koncentracji uwagi i zaangażowania uczniów oraz łatwiejsze zapamiętywanie treści i przekazywanie trudnych tematów w sposób zrozumiały.
3. Pracownicy branż kreatywnych czy działów badawczo-rozwojowych. Rysunek może służyć jako narzędzie rozwijania kreatywności, do generowania pomysłów, projektowania nowych rozwiązań czy tworzenia koncepcji produktów. Jest to szczególnie istotne w kontekście wspierania innowacyjności w miejscu pracy.
4. Kadry kierownicza, liderzy, facylitatorzy. Pokazanie możliwości wykorzystania rysunku jako skutecznego narzędzia budowania zespołu, wspomagające rozwój komunikacji w grupie, wzmacniające zaufanie i zdolność do efektywnej współpracy.
5.  Osoby o niskich kwalifikacjach. Dla osób, które mogą mieć ograniczone doświadczenie edukacyjne, rysunek staje się pomocnym narzędziem przekazu informacji. Szkolenia mogą być wzbogacone o proste ilustracje, rysunki schematyczne czy infografiki, które pomagają w przyswajaniu treści w sposób zrozumiały i atrakcyjny.
6.  Seniorzy. Rysunek stanowi doskonałe narzędzie dla seniorów, wspierając ich proces uczenia się poprzez wizualizację informacji. Szczególnie w kontekście szkoleń zdrowotnych czy dotyczących korzystania z nowych technologii, rysunek może być używany do łatwiejszego zrozumienia treści, które mogą być skomplikowane dla tej grupy osób.
7.  Osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Rysunki mogą służyć jako klarowne wizualne instrukcje czy pomoce szkoleniowe. Proste ilustracje pomagają w zrozumieniu procedur krok po kroku procedur, co ułatwia przyswajanie nowych umiejętności czy wykonywanie konkretnych zadań.
8.  Grupy zróżnicowane pod względem znajomości języka (m.in. uchodźcy, imigranci). Rysunek może być alternatywnym środkiem komunikacji dla osób, które mają trudności w wyrażaniu się słownie. Rysunki mogą być używane do przedstawiania potrzeb, uczuć czy pomysłów, wspierając tym samym rozwój umiejętności komunikacyjnych. Wizualizacja treści, tłumaczenia graficzne oraz wykorzystanie symboli mogą znacznie ułatwić przekazywanie informacji bez konieczności pełnego zrozumienia języka mówionego.
9. Osoby zainteresowane rozwojem osobistym. W kontekście szkoleń dotyczących samorozwoju, rysunek może stanowić skuteczne narzędzie, które może być wykorzystywane do redukcji napięcia emocjonalnego oraz radzenia sobie z trudnymi emocjami. Ćwiczenia z wykorzystaniem rysunku mogą również służyć rozwijaniu kompetencji miękkich oraz kreatywności. 

Rysunek to niezwykle wszechstronne narzędzie dające wiele korzyści w procesie edukacji osób dorosłych. Nie tylko ułatwia komunikację i zrozumienie przekazywanych treści, ale również zachęca do aktywnego uczestnictwa i współdziałania. Rysunek może być również wykorzystywany podczas szkolenia do innych celów, między innymi do wspierania procesu grupowego, a także do wzmacnia procesów emocjonalno-motywacyjnych oraz do regulowania poziomu energii i zaangażowania uczestników.

Literatura

Kawiorski, S. (2013). Koncepcja podwójnego kodowania Allana Paivio w procesie percepcji czytanego tekstu. Podkarpackie Studia Biblioteczne Nr 2; źródło: https://repozytorium.ur.edu.pl/server/api/core/bitstreams/39fb71c7-5531-436f-9153-56e6a4c2d65b/content