Podobieństwa i różnice w andragogice i nauczaniu początkowym z punktu widzenia nauczyciela
ok. 4 minuty czytania – polub, linkuj, komentuj!
Andragogika znacząco różni się od pedagogiki nauczania wczesnoszkolnego i wydają się one być skrajnie różnymi obszarami pedagogiki. Jednak z perspektywy przyszłego nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej można dostrzec wiele wspólnych elementów, które niekiedy pomagają w efektywnym wspieraniu rozwoju uczniów niezależnie od ich wieku. Znając te podobieństwa i różnice możemy być lepszymi przewodnikami w procesie uczenia się.
Czym jest andragogika?
Jest to nauka o kształceniu dorosłych. Skupia się na specyfice edukacji osób dorosłych, uwzględniając ich doświadczenie życiowe, autonomię oraz praktyczne cele związane z nauką. Warto zwrócić uwagę, że andragogika nie jest tym samym co pedagogika. Dorośli mają zupełnie inne potrzeby edukacyjne niż dzieci, uczą się inaczej. Nie możemy jednak zapominać, że zarówno dzieci, jak i dorośli są ludźmi, a co za tym idzie niektóre mechanizmy czy metody są podobne. Warto z dużą dozą uważności brać pod uwagę potrzeby osób w różnym wieku.
Czym jest nauczanie początkowe?
Jest to etap edukacji dzieci obejmujący pierwsze lata nauki w szkole podstawowej (1-3 klasa). Ma na celu wszechstronny rozwój dziecka. Edukacja jest organizowana w sposób zintegrowany, łącząc ze sobą różne obszary wiedzy. Metody nauczania są dostosowywane do potrzeb i możliwości rozwojowych dzieci. Nauczyciel jest przewodnikiem i odgrywa w procesie nauki dziecka kluczową rolę.
W niniejszym wpisie chciałbym pokazać swoje refleksje z perspektywy przyszłego nauczyciela edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej które będą dotyczyły podobieństw i różnic andragogiki i nauczania początkowego.
Różnice
Zacznę od tego, że procesy edukacyjne w obu przypadkach różnią się od siebie. Osoby dorosłe uczestniczą w nim zgodnie ze swoją wolą – nikt ich do tego nie zmusza, ale każdy ma możliwość, aby rozpocząć naukę. Dorośli są tego całkowicie świadomi i sami chcą się uczyć. Mają skonkretyzowane cele, do których dążą. Wiedzą, czego chcą się uczyć, ponieważ są świadomi, co tak naprawdę im się przyda. Choć nie zawsze tak było. W XIX w. zaczęto coraz bardziej zajmować edukacją dorosłych, jednak obecna wtedy pedagogika oferowała dorosłym tylko jeden model kształcenia, który traktował dorosłych jak dzieci (oczywiście w kwestii nauczania). Dorośli są podatni na motywację zewnętrzną taką jak awanse czy podwyżki itp., ale maja oni dużą motywację wewnętrzną, która objawia się ambicją, chęcią zdobywania coraz to większych osiągnięć czy odpowiedzialności za swoje działania. Ich cele również różnią się od tych, które mają dzieci. Mamy tu do czynienia zazwyczaj z chęcią zdobycia nowych kwalifikacji, rozwoju zawodowego czy doskonaleniu określonych umiejętności. U dzieci natomiast ważnym celem jest przygotowanie ich do dalszej drogi życiowej oraz to, by rozwinąć ich zdolności poznawcze i społeczne.
Dzieci dotyczy obowiązek szkolny, który obowiązuje je do 18. roku życia. Zdarza się, że kształcenie jest dla nich przykrym przymusem, ale nie jest to główną regułą dotyczącą każdego dziecka. Motywacja do nauki jest głównie bezpośrednia, oparta niemal całkowicie na naciskach ze strony nauczycieli czy rodziców, nagrodach i karach czy rywalizacji z rówieśnikami. Choć nie zawsze, ponieważ nauczyciele stosują również system nagród, pochwały, ale także elementy zabawy, które wzbudzają zainteresowanie i chęć do nauki. Dzieci zazwyczaj zaczynają naukę od zera i nie mają takiego bagażu doświadczeń, co dorośli.
A co z podobieństwami?
Nietrudno zauważyć, że zarówno dzieci, jak i dorośli potrzebują samodzielności. Chcą zdobywać wiedzę, a nie dostawać gotową na tacy. Jest to dla nich bardzo interesujące i zachęcające do dalszej pracy.
Zarówno w pedagogice, jaki i andragogice istotna jest indywidualizacja procesu nauczania. Należy dostosowywać metody pracy do potrzeb i możliwości uczniów. W pracy z dziećmi nauczyciel musi uwzględniać różnice w tempie rozwoju, poziomie wiedzy czy możliwościach uczniów, ale również ich zainteresowań. Będąc nauczycielami wczesnoszkolnymi, musimy obowiązkowo pamiętać, że każde dziecko jest inne i powinniśmy wspierać je na wszystkich płaszczyznach rozwojowych.
W andragogice brane jest pod uwagę doświadczenie życiowe, cele edukacyjne i style uczenia się dostosowane do dorosłych. U dzieci również indywidualność styli uczenia się jest w ważna w procesie zdobywania przez nie wiedzy. Trzeba pamiętać, że mając do czynienia z indywidualizacją procesu nauczania dorosłych, musimy mieć na uwadze, że każda osoba jest na innym etapie życiowym, ma wiedzę i umiejętności na innym poziomie, więc należy dostosowywać tak nauczanie, aby każdy mógł z tego skorzystać. Musimy być bardzo elastyczni, dobierając metody nauczania, które są inne, jeśli kierujemy je do dzieci, a inne, gdy pracujemy z dorosłymi.
W obu obszarach należy angażować uczniów w proces uczenia się. W szkole dzieci uczą się przez zabawę, doświadczanie, badanie, eksplorowanie czy wchodząc w integracje z rówieśnikami. W andragogice dorośli aktywnie uczestniczą w różnego rodzaju dyskusjach, warsztatach, rozwiązywaniu sytuacji problemowych czy studiach przypadków. Obie te grupy chcą brać aktywny udział w swoim własnym procesie nauki.
Zarówno dla dorosłych, jak i dzieci ważne jest budowanie relacji z nauczycielem. Dobrze, gdyby była ona oparta na zaufaniu. Relacja między nauczycielem a uczniem, niezależnie od wieku, powinna być oparta na szacunku i zaufaniu. Nauczyciel jest dla dziecka przewodnikiem i opiekunem, który powinien zapewniać mu poczucie bezpieczeństwa. U osób dorosłych jest podobnie, tyle tylko, że nauczyciel nie jest przewodnikiem, a partnerem i facylitatorem, który wspiera i dba o ich autonomię.
Podsumowując, z perspektywy nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej dostrzegam elementy wspólne i różniące andragogikę oraz nauczanie początkowe. Pomimo różnych grup wiekowych uważam, że możemy znaleźć wiele podobieństw, które opierają się na uniwersalnych zasadach, takich jak indywidualizacja, motywacja, samodzielność czy budowanie relacji. Oczekiwania i potrzeby dzieci i dorośli mają różne, ale w obu przypadkach musimy stworzyć im sprzyjające środowisko do nauki i poznawania świata, ale również wpierać ich w indywidualnym rozwoju.
