Edukacja XXI wieku zmaga się z wieloma problemami. Jednym z nich jest edukacja ludzi dorosłych zogniskowana wokół problemu przygotowania tych osób do życia, pracy i działania w stale turbulentnym środowisku współczesnego świata. Postęp cywilizacyjny, szybkie zmiany techniczno-technologiczne, przeobrażenia rynku pracy oraz trend uczenia się przez całe życie (LLP – Lifelong Learnig Programme) wymagają drastycznych zmian – zarówno po stronie nauczycieli jak i osób uczących się. Istotną kwestią jest to, że zmiany te nie dotyczą jedynie sfery życia zawodowego, czy też zmian naukowo-technologicznych (np. uniwersytety III-go wieku) ale są zogniskowane również na kwestie wychowawcze. Należy zauważyć, że idea uczenia się przez całe życie „jest warunkiem pełnego uczestnictwa w społeczeństwie demokratycznym”[1].

Zdolność do ogólnie pojmowanego rozwoju jest podstawowym czynnikiem charakterystycznym dla edukacji dzieci, młodzieży oraz osób dorosłych. Różnice widoczne są jednak w determinantach tego rozwoju w zależności od wieku ucznia. Kiedy mowa jest o dzieciach i młodzieży, należy zauważyć, że w tym przypadku rozwój zdeterminowany jest przez genetyczny postęp organizmu, systematyczną naukę w szkole oraz elementy wychowania (zarówno te zawarte w socjalizacji pierwotnej i wtórnej, ale także te zawarte w wychowawczej roli placówek oświatowych). W stosunku do rozwoju człowieka dorosłego, największy na niego wpływ mają zindywidualizowane aspiracje a także coraz częściej zmieniające się wymagania związane zarówno z życiem zawodowym jak i rodzinnym. W tym miejscu zaznaczyć należy, że w związku z tym uczenie się jest jednym z kluczowych składników rozwoju osób dorosłych. Warto również zwrócić uwagę na to, że osoba dorosła podejmuje trud edukacji najczęściej wtedy kiedy jest do tego z jakiegoś powodu zmuszona, często jest obciążona w tym samym czasie innymi obowiązkami, z powodu przerwy w nauce, musi ponownie „wejść w rytm” edukacyjny.

Kolejną istotną kwestią dotyczącą postrzegania osoby dorosłej jako ucznia jest to, że człowiek taki przechodzi przez różne fazy rozwoju, które zależne są od uwarunkowań biopsychospołecznych, które to z kolei determinują podejmowane przez osoby dorosłe działania edukacyjno-wychowawcze[2].

R. J. Havighurst identyfikuje trzy fazy rozwojowe osób dorosłych.

I faza to wczesna dorosłość, w której to zawierają się takie elementy jak wybór partnera życiowego, zakładanie rodziny, wejście w życie zawodowe, itp.

II faza to wiek średni. Na tym etapie rozwoju osoby dorosłe przejmują odpowiedzialność społeczną i obywatelską, osiągają i starają się utrzymać lub podwyższyć określony status społeczny i poziom życia, angażują się często w pomoc dorastającym dzieciom oraz starają się przystosować do zmian fizjologicznych wieku średniego.

III faza to późna dorosłość, w której osoby dorosłe muszą pogodzić się z faktem słabnącego zdrowia, przyzwyczaić do życia na emeryturze oraz mniejszych dochodów, a także zorganizować sobie zadowalające warunki życia.

Treści edukacyjne, przekazywane przez nauczycieli i trenerów powinny być dopasowane do wskazanych powyżej faz rozwojowych człowieka. Należy pamiętać o tym aby owe treści wychodziły naprzeciw oczekiwaniom osób dorosłych, w zależności od tego w której fazie rozwojowej się znajdują[3].

Podsumowując powyższe rozważania należy zaznaczyć, iż osoba dorosła jest bardzo specyficznym rodzajem ucznia, często stanowiącym wyzwanie dla nauczyciela. Dorosły-uczeń często może stanowić problem dla osoby uczącej, jednak należy pamiętać o tym, że doświadczenie i bardziej odpowiedzialne podejście do nauki osób dorosłych często może być postrzegane jako silne strony osób dorosłych w kontekście ucznia. 

[1] E. I. Laska, Samokształcenie dorosłych czynnością podmiotową. [w:] Wyzwania współczesnej edukacji

dorosłych. Andragogika jako przedmiot akademicki, red. A. Fabiś, Mysłowice-Zakopane 2004, s. 175.

[2] D. Luber, Uczeń dorosły jako podmiot edukacji i wychowania. Nauczyciel i Szkoła 1-2 (42-43), 2009

[3] Ibidem.