ok. 5 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Szkoły drugiej szansy to miejsca, w których dorośli w różnym wieku otrzymują możliwość ukończenia edukacji formalnej na poziomie szkoły podstawowej lub ponadpodstawowej. Przestrzeń edukacyjna, do której trafiają osoby z ogromnym bagażem negatywnych doświadczeń, zarówno tych edukacyjnych, jak i nie raz życiowych, wymaga poszukiwań niestandardowych rozwiązań, wychodzących naprzeciw potrzebom dorosłych słuchaczy tych szkół. W artykule przedstawię przykład, jak ważną rolę w szkołach drugiej szansy pełnią nauczyciele i jak bardzo ich przywódcze działania mogą wpłynąć na życie innych.

Przykładem jest inicjatywa dwóch nauczycieli szkoły średniej z Australii^[1], którzy zauważyli problem znacznego wzrostu odsetka młodzieży, która przedwcześnie opuszcza szkołę. W pierwszym etapie działań aktywistycznych namówili oni interesariuszy oświatowych do współdziałania w ramach tworzenia nowej placówki, oferującej naukę dla dorosłych, głównie tak zwanych drop-out’ów. Kolejnym krokiem była organizacja forum, w którym wzięli udział regionalni dyrektorzy i pracownicy socjalni, lokalni pracodawcy, przedstawiciele instytucji szkolnictwa zawodowego, wyższego, doskonalenia zawodowego, rodzice uczniów przedwcześnie kończących naukę oraz potencjalni kandydaci do nowo tworzonej szkoły. Organizacja forum i następujących po nim spotkań w mniejszych grupach interesantów oświatowych miała na celu zdiagnozowanie potrzeb przyszłych uczących się oraz wypracowanie modelu organizacji i pracy tworzonej szkoły. Receptą na nową szkołę bowiem była zmiana konwencjonalnego pojmowania kształcenia formalnego na rzecz stworzenia szkoły od nowa: na nowych zasadach, opartej na innych relacjach społecznych, o przyjaznym środowisku uczenia się. Przeprowadzone wywiady ze wszystkimi zainteresowanymi stronami miały na celu nie rozpamiętywanie wcześniejszych negatywnych doświadczeń, ale uchwycenie tego, co w tradycyjnym modelu szkoły jest pozytywne.

                    ^{Photo by Noémi Macavei-Katócz on Unsplash}                    

Od pierwszych dni funkcjonowania nowej szkoły zmianie uległo podejście do uczących się. Przestali oni być traktowani jak typowi uczniowie, wprowadzono w życie szkolne orientację andragogiczną. Pokoje pogadanek dyscyplinujących zmieniły się w kafeterię i dostępną bibliotekę-czytelnię, w których słuchacze mogli liczyć na wspierającą rozmowę z nauczycielem-liderem. Zmieniono również program szkolny, tak aby pojawiające się treści programowe były bardziej przyjazne dla uczących się, a nie tylko pogłębiały istniejące już liczne luki w wiedzy i umiejętnościach. Podstawą nowych relacji było budujące się po woli obopólne zaufanie.

Zmieniła się również organizacja zajęć. Zamiast 45-minutowych lekcji (z których część zostaje zwykle stracona na czynności porządkowe, takie jak rozpakowywanie na początku lekcji, pakowanie na końcu, przechodzenie z sali do sali, wielokrotne sprawdzanie listy obecności) zajęcia prowadzone są w trzech dwugodzinnych blokach. W trakcie dłuższych zajęć nauczyciele mogą zarówno bez pośpiechu wyjaśnić zawiłe problemy, jak i zdążyć przeprowadzić ćwiczenia, bowiem jak wiemy człowiek uczy się przez wielokrotne powtarzanie tej samej wiedzy, ćwiczenie tej samej umiejętności.

Ocena osiągnięć edukacyjnych nie bazowała na licznych negatywnych stopniach. Słuchacze nie tylko sporządzali kontrakty z nauczycielami, określając dokładnie czego mają się nauczyć w ciągu najbliższego czasu oraz podsumowania, w jakim stopniu udało się taki plan zrealizować, ale także mieli miejsce na przechowywanie swoich prac. Zdiagnozowaną trudnością bowiem było to, że często uczniowie szkoły młodzieżowej, którzy wracali do swojego środowiska rodzinnego, nierzadko dysfunkcyjnego, tracili zeszyty, książki czy wypracowane materiały.

Co ciekawe, nauczyciele mieli nietuzinkowe podejście do głośnego zachowania słuchaczy czy przeklinania. Nie czynili im wyrzutów, ani nie karali, starali się w łagodny sposób wpływać na zmianę sposobu wyrażania się. Wiedzieli bowiem, że często wulgarnym językiem młodzi dorośli otoczeni byli od małego, zatem nieakceptowane wypowiedzi były złym nawykiem, nierzadko nawet nieuświadamianym, który należało małymi krokami modyfikować. W pracy wychowawczej pomagali im także lokalni wolontariusze.

Kolejne ważne dokonanie nauczycieli-liderów to pozyskiwanie funduszy na innowacje edukacyjne. Szkoła nie tylko jest nietuzinkowa, ale dobrze wyposażona, przez co przyjazna uczącym się. Przykładem wprowadzonej dzięki środkom zewnętrznym innowacji była publikacja magazynu społeczności szkolnej. Słuchacze, którzy stali się dziennikarzami tropili problemy szkolne i pochylali się nad ważnymi sprawami społecznymi szkoły. Wiedzieli, że są ważni i ich problemy są ważne!

Sukces tej szkoły bazuje na czterech wymiarach przywództwa edukacyjnego:

1. strategiczny społeczno-przedsiębiorczy aktywizm

2. krytyczna praktyka

3. społecznie sprawiedliwy projekt szkoły, cały czas rozwijany i modyfikowany

4. włączanie wszystkich zainteresowanych stron.

dr inż. Ewa Duda – matematyk, wykładowca akademicki. Pracownik Katedry Społecznych Podstaw Rozwoju Oświaty Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie. Wieloletni nauczyciel i koordynator projektów unijnych w Centrum Kształcenia Ustawicznego. Ambasadorka EPALE.

Zobacz także:

Skuteczne strategie rekrutacyjne. Część 1

Skuteczne strategie rekrutacyjne. Część 2

Skuteczne zapamiętywanie: koncepcja skryptów poznawczych

Nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjne w edukacji: przydatne narzędzia dla nauczycieli

Gdy szkolna klasa staje się kawiarnią: tak też można (się) uczyć. Metoda World Café

Jak motywować do nauki, czyli kilka słów o sztuce w szkole dla dorosłych

Bibliografia:

^[1] Bills, A., Cook, J., Giles, D. (2015). Understanding emancipatory forms of educational leadership through schooling justice work: an action research study into second chance schooling development. School Leadership & Management, 35(5), 502-523. DOI: 10.1080/13632434.2015.1107037.