ok. 4 minuty czytania - polub, linkuj, komentuj!

Rozwiązujemy problem metodą 6 kapeluszy Edwarda de Bono

Aby twórczo podejść do rozwiązania problemu, można zastosować metodę sześciu kapeluszy autorstwa Edwarda de Bono. Dzięki niej możemy sztucznie i chwilowo przyjąć określone stanowisko w danej sprawie - co jest sednem metody - i bez związku emocjonalnego ze swoimi racjami wyrazić uczucia. Metoda ta zmienia zwykłe argumentowanie w dyskusję, z uwzględnieniem sześciu stron, z jakich można podejść do problemu. Często jest stosowana w biznesie, jako sposób pracy w grupie nad danym problemem.

Pracownicy naszej Fundacji mieli okazję przetestować proponowaną metodę w trakcie szkolenia Creative Thinking, Innovation and Entrepreneurship w ramach projektu dofinansowanego z PO WER EDUKACJA DOROSŁYCH.

W metodzie warto zastosować realne, kolorowe kapelusze, np. papierowe czapeczki, by uczestnik mógł łatwiej przyjąć rolę, adekwatną do kapelusza, i aby była ona czytelna dla reszty uczestników. Ćwiczenie może mieć wiele wariantów. W niniejszym, w jednej rundzie, uczestnikom (każdemu z osobna lub w parach) zostaje nadany konkretny kolor kapelusza. W drugiej rundzie natomiast, każdy uczestnik może dowolnie przyjąć punkt widzenia i dobrać odpowiedni kapelusz samodzielnie.

Są warianty, w których np. każdy kapelusz ma tzw. fazę, podczas której, wszyscy przyjmują jeden punkt widzenia, a prowadzący koordynuje ilość i długość faz. Inny sposób przeprowadzenia zadania to dyskusja na dany temat bez kapeluszy i wiedzy o nich. Uczestnicy rozmawiają swobodnie i dyskutują o problemie, a prowadzący dyskretnie zapisuje wypowiedzi pasujące do charakterystyki danego kapelusza. Po debacie, uczestnicy są informowani o rodzajach kapeluszy i dowiadują się, na podstawie zapisanych wypowiedzi, do jakiego kapelusza jest im blisko w sposób naturalny i intuicyjny.

^{Photo by Megan (Markham) Bucknall on Unsplash}

Niniejsza metoda stanowi pomoc w twórczym rozwiązywaniu problemu i angażuje cały zespół.

O kapeluszach

Wedle propozycji De Bono możemy rozróżnić następujące kolory kapeluszy i ich charakter:

• biały – wyraża się obiektywnie o problemie, prezentuje fakty, liczby, dane;

• czerwony – prezentuje stronę emocjonalną  (obawy, entuzjazm, radość), nie musi i nie powinien uzasadniać swoich emocji;

• żółty – przedstawia pozytywne strony danego rozwiązania

• czarny – wyraża krytykę wobec propozycji

• zielony – kreatywny kapelusz, który szuka i przedstawia własne pomysły na rozwiązania

• niebieski – uczestnik (może być również prowadzącym, w wariancie bez prowadzącego) ma za zadanie porządkować wypowiedzi, nadzorować używanie kapeluszy.

Przed rozpoczęciem dyskusji trzeba jasno określić, co będzie jej tematem i jakich rezultatów oczekujemy.

Metoda 6 kapeluszy może być zastosowana na wiele sposobów. Jednym z wariantów jest dyskusja polegająca na tym, aby każdy uczestnik przyjął inny kolor kapelusza. W zależności od liczebności grupy, reprezentantów danego koloru może być kilku. Kolor kapelusza może być wylosowany, wybrany lub też wskazany przez prowadzącego. (Przydzielenie koloru kapelusza może być - nie musi - odwrotne do charakterystycznych cech osoby w życiu codziennym, np. osoba, która na co dzień głównie kieruje się faktami, otrzymuje czerwony kapelusz, by w sposób emocjonalny spojrzeć na badany problem).

W trakcie dyskusji prowadzący lub posiadacz niebieskiego kapelusza wskazuje kolejność wypowiedzi. Przykładowa kolejność dyskusji:

• sprecyzowanie oczekiwań - głównie niebieski kapelusz

• zebranie dostępnych danych i faktów (kapelusz biały)

• w trakcie gromadzenia informacji i faktów zaczną pojawiać się również wypowiedzi uczestnika w kapeluszu czerwonym, odnoszące się do emocji odczuwanych w związku z przedstawionymi danymi

• zbieranie pomysłów (kapelusz zielony), ich ocena – odnosząca się do zalet (kapelusz żółty) oraz wad i niedociągnięć (kapelusz czarny)

• powtórna ocena proponowanych pomysłów pod kątem naszych odczuć.

W ramach tego modelu realizacji metody należy pamiętać, iż wypowiadają się wszyscy dyskutanci, a wypowiedzi notuje prowadzący (nie bierze on czynnego udziału, zatem otrzymuje zadanie notowania ustaleń grupy) lub uczestnik, który przyjął rolę niebieskiego kapelusza. Kiedy ustalimy, iż wyczerpane zostały możliwości argumentów w trakcie tej tury lub uczestnicy potrzebują zmiany sposobu rozważań, zmieniamy kolor kapelusza. Ilość tur w trakcie dyskusji zależna jest od postępu w rozwiązywaniu problemu. Jeśli grupa po raz kolejny chce dokonać zamiany kapeluszy, nic nie stoi na przeszkodzie.                  

W celu skutecznego i efektywnego przeprowadzenia realizowanej metody, należy pamiętać o konieczności spełnienia kilku zasad:

• prowadzący, osoby noszące kapelusz niebieski nie mogą dopuścić do chaotycznej dyskusji, należy unikać również wzrostu napięcia między dyskutantami;

• należy dać każdemu możliwość wypowiedzenia się;

• warto zobligować każdego do wejścia w rolę myśliciela spod konkretnego kapelusza, pozwoli to na poszerzenie horyzontów i głębsze spojrzenie na analizowany problem.

Powyższy schemat jest wyłącznie sugestią. Uczestnicy dyskusji mogą korzystać z dowolnego myślowego kapelusza, dowolną ilość razy i na dowolnym etapie dyskusji. Warto jednak:

• nie wzbraniać się przed używaniem czerwonego kapelusza (emocje) - pomaga on oddzielić fakty od naszych obaw i emocji;

• ocenę pomysłu rozpoczynać od „optymistycznego” kapelusza żółtego, a dopiero później przejść do wad (kapelusz czarny) - dużo trudniej dostrzec zalety po fali ataków na dany pomysł.

Zachęcamy do przetestowania metody w ramach swojej organizacji. Nam udało się realnie zastosować wypracowane rozwiązanie. Powodzenia!