Starzenie się coraz większej liczby społeczeństw przyczyniło się do zainteresowania kwestią postępowania z osobami starszymi w różnych sferach życia (zdrowie, edukacja, opieka społeczna, warunki mieszkaniowe). Jeśli chodzi o możliwości uczenia się starszych osób dorosłych, jedną z przyjętych strategii jest promowanie i wdrożenie międzypokoleniowego uczenia się, które przynosi duże korzyści zarówno młodszym jak i starszym uczestnikom tego procesu.

W związku z rozwojem międzypokoleniowego uczenia się, pojawia się kilka kwestii. Najważniejsza z nich to pytanie o sposób jego uznawania. Ponadto, należy zapytać jaki jest powód zaangażowania się w ten rodzaj uczenia się. W życiu codziennym z łatwością możemy zaobserwować wymianę między pokoleniami, zwłaszcza w społeczeństwie obywatelskim. Jeśli dziadkowie i wnuki podejmują się wspólnego poszukiwania odpowiedzi na jakieś pytanie lub razem się uczą, możemy mówić o jednej z form międzypokoleniowego uczenia się w kontekście nieformalnym.

Intuicyjnie możemy stwierdzić, że jakiekolwiek wspólne przedsięwzięcie osób reprezentujących dwa różne pokolenia, polegające na dzieleniu się umiejętnościami, wiedzą i realizowaniu celów może być uznane za przykład międzypokoleniowego uczenia się. Findsen i Formosa twierdzą, że argumenty przemawiające za międzypokoleniowym uczeniem się mogą potencjalnie być różne, a być może nawet sprzeczne. Oto niektóre powody, dla których warto wdrażać międzypokoleniowe uczenie się:

• tworzenie wiedzy lub dzielenie się nią przez osoby starsze i młodsze;
• umacnianie harmonii między pokoleniami;
• otwarcie nowego podejścia w myśleniu o innych pokoleniach w całym cyklu życia;
• celowe wzmocnienie poczucia własnej wartości i  i zadowolenia z życia wśród uczestników;
• powiększanie kapitału społecznego z pokolenia na pokolenie;
• upodmiotowienie osób i grup wewnątrz i pomiędzy grupami pokoleniowymi.

Potencjalnie takie mogą być korzyści międzypokoleniowego uczenia, niemniej jednak musimy jasno określić, jakie cele mają być dzięki niemu osiągnięte.

Międzypokoleniowe uczenie się i edukacja międzypokoleniowa

Pułapki dyskursu na temat uczenia się przez całe życie i edukacji całożyciowej dotyczą również debaty na temat międzypokoleniowego uczenia się/ edukacji międzypokoleniowej. Podczas gdy uczenie się jest zazwyczaj związane z procesem indywidualnym, edukację postrzega się jako uczenie się o charakterze usystematyzowanym, zorganizowanym, często zhierarchizowanym, które jest prowadzone przez placówkę, w której może się pojawić ocenianie i akredytacja. Ze względu na swój nieformalny charakter, elementy współpracy, wzajemności oraz strategie demokratyczne, międzypokoleniowe uczenie się łatwo jest interpretować jako dobro oczywiste, nie będące przedmiotem badania, kto odnosi korzyści czy też postrzegane jako priorytet rządu.

A co z edukacją międzypokoleniową? Jest ona mniej chętnie wspierana ze względu na to, że wymaga efektywnego planowania i zapewnienia odpowiednich zasobów. Edukacja międzypokoleniowa jest Kopciuszkiem dziedziny edukacji dorosłych i jej kierunki oraz wpływ są jeszcze w większości niezmierzone. Bez wątpienia wdrażane są godne pochwały projekty promujące edukację międzypokoleniową, ale są one nieliczne i muszą stawić czoła wyzwaniom, jak odpowiedzieć na potrzeby edukacyjne coraz bardziej zróżnicowanych grup w całym społeczeństwie, a także wśród grup i organizacji ludzi starszych.

Zapomniane średnie pokolenia

Innym ważnym problemem jest to, że obecnie realizowane programy międzypokoleniowe koncentrują się na interakcji pomiędzy ludźmi starszymi i młodszymi (obie grupy są różnorodnie definiowane). Nie przez przypadek „średnie pokolenia” są zasadniczo nieobecne w tym równaniu. To co dzieje się w edukacji dorosłych jest kształtowane głównie przez siły ekonomiczne działające w i pomiędzy gospodarkami europejskimi opartymi na wiedzy, w wyniku czego edukacja międzypokoleniowa de facto zachodzi w przestrzeni pomiędzy najstarszymi i najmłodszymi członkami społeczeństwa.

Na poziomie strategicznym jesteśmy świadkami wzrostu świadomości starszych ludzi jako pełnoprawnych pracowników (często w formie dorywczej i sezonowej), co przyczynia się do zmiany punktu ciężkości w programach edukacji międzypokoleniowej. Największym wyzwaniem jest zaangażowanie w edukację międzypokoleniową wszystkich pokoleń, i otwarcie w ten sposób nowych obszarów zaangażowania o charakterze edukacyjnym, ekonomicznym, kulturalnym i duchowym.

Redaktorzy niedawno wydanej publikacji Learning across generations in Europe zgromadzili wielu autorów z całej Europy w celu dalszego zbadania charakteru zarówno międzypokoleniowego uczenia się  jak i edukacji międzypokoleniowej: celów tych działań; przykładów dobrej praktyki wdrażanych w różnych miejscach; kwestii skrytych głębiej, nieoczywistych. Książka ta stanowi bardzo dobry punkt wyjścia do dalszej dyskusji.

Moim zdaniem, musimy kontynuować badanie własnych przesłanek wspierania  międzypokoleniowego uczenia się. Jeśli mamy aktywnie promować edukację międzypokoleniową, co zazwyczaj wymaga wsparcia rządowego i instytucjonalnego, musimy jasno określić jakie są nasze cele, jakich zasobów potrzebujemy, kto odniesie korzyści z tych działań oraz jaki będzie ich wpływ na poszczególne społeczeństwa.

Brian Findsen jest profesorem w dziedzinie edukacji (dorosłych) na University of Waikato, Hamilton, Nowa Zelandia. W latach 2004-2008 pracował na University of Glasgow. Jego badania obejmują krytyczną gerontologię edukacyjną, międzynarodową edukację dorosłych oraz socjologię edukacji dorosłych.