Mijn verhaal

Volgens mijn moeder was ik het gelukkigste kind ter wereld toen ik naar het eerste leerjaar mocht. Eindelijk leerde ik lezen en schrijven en niet meer knippen en knutselen. Een overwegend gelukkige tijd waarin ik als leerling en later als student een bredere kijk op onze complexe wereld kreeg van inspirerende leerkrachten.

Als student maatschappelijk werk heb ik gekozen voor een stage bij een centrum voor basiseducatie (CBE), een raakvlak tussen maatschappelijk werk en onderwijs. Ik zag de kracht van onderwijs als een hefboom voor wie het moeilijker heeft in onze complexe samenleving, vooral binnen tewerkstellingsprojecten en buurtgerichte basiseducatie. Ik ging professioneel verder als leerkracht basiseducatie, ook binnen de gevangeniscontext waar ik 10 jaar les gaf aan gedetineerden.

In 2008 werd ik de eerste onderwijscoördinator in de Gentse gevangenis. In mijn sollicitatiebrief droomde ik van internettoegang voor gedetineerden. Naar mijn mening is dit een noodzakelijke evolutie om de kwaliteit van leren in de gevangenis te verbeteren en om ervoor te zorgen dat het in de toekomst kan worden voortgezet.

Een passend aanbod vinden voor de toen bijna 400 mannen en vrouwen in de Gentse gevangenis, contact zoeken met Centra voor Volwassenenonderwijs (CVO's) en CBE om dit uit te voeren, het allemaal proberen te matchen met de rigide gevangenisregels en -procedures... was en is een mooie uitdaging. In het begin werkte ik in een van de consortia volwasseneneducatie, maar in 2014 zijn die opgeheven. Desalniettemin bleef de onderwijscoördinatie in de gevangenis behouden als een maatschappelijk relevante en absoluut noodzakelijke taak. Na een periode van onzekerheid kregen de onderwijscoördinatoren een plek.

Een nieuwe start, nieuwe hoop.

In het voorjaar van 2015 is een aantal senioren samen met nieuwe enthousiastelingen overgestapt naar VOCVO om het onderwijs in detentie verder vorm te geven en te ondersteunen. We werden echt collega's en een hecht team, waardoor het makkelijker was om één lijn en één beleid te volgen. In de jaren daarna hebben we onze plek binnen VOCVO gezocht en gevonden en zijn we als team blijven werken. De strijd tegen rationalisaties (besparingen bij DG EPI) die avondlessen plots onmogelijk maakten, met tal van stakingen van verschillende duur, resulteerde in het schrappen van lessen (of zelfs het hele aanbod) ... In die periode werd Klasbak opgericht, een netwerk voor individuen en organisaties die het leren van (ex-)gedetineerden ondersteunen, een non-profit organisatie waarin ik tot op de dag van vandaag actief ben.

Toch is het een job vol hoop en mooie momenten. Te zien hoe blije studenten binnen en buiten de muren samenwerken met gepassioneerde leraren en collega's in de gevangenis.

Of structurele veranderingen zoals het LIO ESF-project (Learning inside out) dat in januari 2020 onder de vleugels van VOCVO in alle Vlaamse en Brusselse gevangenissen werd uitgerold met nauwe betrokkenheid van alle onderwijscoördinatoren. Leertrajectbegeleiders die samen met gedetineerden leertrajecten uitstippelen voor binnen of buiten de gevangenismuren. Een taak die onderwijscoördinatoren in hun beperkte tijd niet op zich kunnen nemen.

Ook tijdens de coronacrisis zijn we hard blijven werken. Om lessen op afstand of individueel te organiseren, zoals veel scholen buiten deden. En dat allemaal online, zoals buiten... ach nee, dat vergat ik te vermelden. Bijna 14 jaar na mijn aanvraag is er nog steeds geen internet (soms een light versie) voor gedetineerden die willen leren. Dit in een wereld waar tijdens de lockdown kranten vol stonden over de gevolgen van eenzaamheid, online onderwijs en laptops op school. Dus toen gingen we aan de slag met kopieën in de cellen, in kleine groepjes, of individueel. Voortdurend schakelen en zoeken naar oplossingen in een context die niet altijd echt wil meewerken.

Het blijft een inspirerende job in een 'boeiende' context. Na het coronavirus ziet Justitie de realiteit van de onvermijdelijkheid van internet en ontstaan er nieuwe mogelijkheden. Werken en denken op verschillende niveaus. Beleid ontwikkelen, leraren ondersteunen, gedetineerden motiveren… Omgaan met gedetineerden, penitentiaire beambten, leraren en directeuren.

Dit alles in de overtuiging en hoop dat we een verschil kunnen maken voor sommige gedetineerden, die vaak kwetsbare mensen zijn. Hen via onderwijs en bezielde leraren kansen en handvatten te bieden voor hun terugkeer in onze complexe maatschappij maakt deze job meer dan de moeite waard.