ok. 3 minut czytania – polub, linkuj, komentuj!

Uczestnictwo w społeczeństwie przynosi korzyści zarówno człowiekowi, jak i całemu społeczeństwu. Osoby wykluczone bądź te, które się izolują, nie zaspokajają swoich podstawowych potrzeb i nie wykorzystują możliwości. Bez udziału poszczególnych osób wspólnota nie może planować i realizować sensownych wspólnych celów, a określenie uniwersalnych wartości jest często niemożliwe. Aby zaistniało uczestnictwo, potrzebne jest spełnienie dwóch warunków. Ważne są: interakcje społeczne oraz obecność innych. 

^{Fot. Shutterstock}

Partycypacja społeczna

Jest działaniem, w którym osoba ze względu na zinternalizowane wartości włącza się w działania non-profit w przestrzeni społecznej zarówno z innymi, jak i dla innych, „ma poczucie sprawstwa wyrażające się w świadomości wpływu na otoczenie społeczne oraz doświadcza uczestnictwa, przeżywając współdziałanie z innymi jako aktualizuję swego osobowego potencjału i spełnienia siebie”^[1]. Posiadanie doświadczenia partycypacji społecznej może przekładać się na kształtowanie się postaw prospołecznych.

Oczywiste jest, że partycypacja i współdecydowanie obywateli w życiu publicznym nie powinno obejmować jedynie udziału w wyborach (niestety do tego często się sprowadza), ale przejawiać się uczestnictwem w debatach publicznych, konsultacjach społecznych, a także w inicjowaniu działań na rzecz budowania lokalnej wspólnoty, a w związku z tym społeczeństwa obywatelskiego oraz dobrego demokratycznego państwa. Spektrum partycypacji rozciąga się zatem od partycypacji reprezentatywnej poprzez procesy partycypacji demokracji bezpośredniej aż do procesów partycypacji zorientowanych na współpracę, których celem jest możliwość współdecydowania, współdziałania i tworzenia.

Dlaczego warto traktować partycypację serio?

Partycypacja spełnia istotne funkcje oraz stwarza możliwość „przekształcania tego, co partykularne, w to, co publiczne, uzależniania we współzależność, konfliktu w kooperację, podporządkowania prawu w samostanowienie, zobowiązania w bezinteresowność, a zniewolenia w poczucie obywatelskości”^[2]. Dzięki zaangażowaniu mieszkańców w bieżące sprawy publiczne, przy rozwiązywaniu problemów lokalnej społeczności, poddanych pod szerszą dysputę możliwe jest zwiększenie skuteczności działań różnego rodzaju instytucji przedstawicielskich. Jest to możliwe chociażby poprzez kontrolę obywatelską w ramach demokracji partycypacyjnej.

Partycypacja realizowana w różnych obszarach uprawomocnia obywateli do aktywnego uczestnictwa w życiu publicznym i autentycznego zainteresowania dobrem wspólnym. Wiąże się to z porzuceniem osobistej wygody na rzecz myślenia w kategoriach wspólnotowych, dlatego też rozumieć je można jako dobrowolny i nieodpłatny udział w zbiorowych działaniach na rzecz dobra wspólnego. Tak pojmowane zaangażowane oznacza chęć doprowadzenia do zmian w życiu wspólnoty, często lokalnej, zmierzających do promowania lepszej jakości życia tej społeczności^[3]. Mamy tu do czynienia z wieloaspektowym zjawiskiem społecznym.

Umiejętności na rzecz partycypacji społecznej

Aby udział mieszkańców w działaniach na rzecz lokalnej wspólnoty mógł mieć miejsce, niezbędne jest posiadanie przez nich wiedzy i umiejętności. Baczną uwagę warto poświęcić zwłaszcza umiejętnościom. Często rozwijają się one na skutek powiązania nieformalnego uczenia się z przejmowaniem społecznej odpowiedzialności przez mieszkańców. Ci, którzy w swoim życiu decydują się na podejmowanie dobrowolnych zobowiązań społecznych, zyskują w dwójnasób. Z jednej strony stwarza im to szansę na wykorzystanie własnego potencjału i związaną z tym satysfakcję życiową, z drugiej pozwala nabyć nowe umiejętności wpływające na lepszą jakość życia.

Uczenie się partycypacji ma charakter kontekstualny. Jego cele oraz treści powiązane są z ustrojem politycznym kraju i rodzajem społeczności, w jakiej przyszło nam funkcjonować. Ponadto proces tego uczenia się jest złożony, biorąc chociażby pod uwagę treści i miejsca uczenia się.

Podsumowanie

Warto zaakcentować, iż społeczeństwo obywatelskie ściśle związane jest z partycypacją społeczną. Można sformułować tezę, że społeczne zaangażowanie mieszkańców jest wysoce pożądaną cnotą w społeczeństwie obywatelskim. Nie sposób zatem wzmacniać takiego społeczeństwa bez poszerzenia środków bezpośredniego wpływania przez mieszkańców na szereg spraw publicznych, w tym przede wszystkim na sprawy o charakterze lokalnym.

Myśląc o nabywaniu umiejętności obywatelskich, warto pamiętać, że ta nauka przestała być domeną edukacji formalnej, chociaż jest z nią najczęściej utożsamiana. Uczenie się w dorosłości jest przede wszystkim nieformalne i opiera się na uczeniu się przez doświadczanie.