Η συνεχής εξέλιξη της τεχνολογίας οδεύει προς την εφαρμογή της ψηφιακής μάθησης σε όλα σχεδόν τα μαθήματα. Επιπλέον, η ανάγκη ψηφιακού μετασχηματισμού ενισχύθηκε με την εμφάνιση της πανδημίας. Τα εξειδικευμένα διαδικτυακά εκπαιδευτικά προγράμματα παρέχουν ευελιξία και αξιοπιστία σε ενήλικες εκπαιδευόμενους που επιθυμούν να αναπτύξουν τις γνώσεις τους σε συγκεκριμένους τομείς. Η θέση της τεχνολογίας έχει εδραιωθεί στον τομέα της εκπαίδευσης και αποτελεί θετικό στοιχείο για τους εκπαιδευόμενους, το οποίο ενθαρρύνει τη συμμετοχή τους. Επομένως, η διαδικτυακή μάθηση οδήγησε στη ανάπτυξη προγραμμάτων και έργων όπως το έργο Erasmus+ KA2 "Ψηφιακός μετασχηματισμός φορέων εκπαίδευσης ενηλίκων για μια συμπεριληπτική διαδικτυακή εκπαίδευση" (TRANSFORM), το οποίο συμβάλλει στην υποστήριξη των φορέων εκπαίδευσης ενηλίκων ώστε να είναι σε θέση να χρησιμοποιούν κατάλληλα την ψηφιακή τεχνολογία κατά τον σχεδιασμό συμπεριληπτικής εκπαίδευσης υψηλής ποιότητας, να αναπτύξουν τις δεξιότητες των εκπαιδευτών/τριών και να ενισχύσουν τη συμμετοχή των εκπαιδευομένων (TRANSFORM, n.d.). Ως εκ τούτου, ο ψηφιακός μετασχηματισμός της εκπαίδευσης ενηλίκων είναι εξαιρετικά σημαντικός στον απόηχο της πανδημίας.

Τελικά, η εκπαίδευση ενηλίκων αναπόφευκτα έχει μεταβεί στο διαδικτυακό περιβάλλον λόγω της πανδημίας. Τα εγγενή πλεονεκτήματα του διαδικτύου διευκολύνουν την υλοποίηση εξ αποστάσεως εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Το διαδίκτυο επιτρέπει στους εκπαιδευόμενους να μελετούν με δικούς τους ρυθμούς, διευκολύνει την επικοινωνία και τη συνεργασία, είναι αξιόπιστο και οικονομικά προσιτό. Ωστόσο, η μετάβαση αυτή δεν είναι εύκολη. Σύμφωνα με τους Mukhtar et al. (2020), δεδομένου ότι η ζήτηση για προγράμματα διαδικτυακής μάθησης αυξήθηκε απότομα, η τεχνολογία μείωσε το εύρος της προσοχής και απέκλεισε τους εκπαιδευόμενους που δεν είχαν την (οικονομική) δυνατότητα να πλοηγηθούν σε διαδικτυακές τάξεις. Ωστόσο, αυτά τα μειονεκτήματα ελέγχονται μέσω κατάλληλων παρεμβάσεων, όπως το έργο TRANSFORM. Επομένως, για την ενίσχυση της διαδικτυακής εκπαίδευσης ενηλίκων, οι εμπειρογνώμονες του τομέα εκπαίδευσης, η κυβέρνηση και τα εκπαιδευτικά συστήματα πρέπει να δουλέψουν από κοινού για τον περιορισμό αυτών των προκλήσεων και για να διασφαλιστεί ότι κάθε διαδικτυακό εκπαιδευτικό πρόγραμμα πληροί κάποια προκαθορισμένα κριτήρια ποιότητας.

Η ψηφιακή ένταξη αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του αποτελεσματικού μετασχηματισμού της διαδικτυακής εκπαίδευσης ενηλίκων. Ο κόσμος υπερασπίζεται την ισότητα και τη δικαιοσύνη στην καθημερινή ζωή και στην εκπαίδευση. Επιπλέον, η πανδημία οδήγησε σε αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων όσον αφορά στα οικονομικά και την πρόσβαση στην εκπαίδευση. Για τον λόγο αυτό, η διαδικτυακή εκπαίδευση πρέπει να διασφαλίζει τη συμπερίληψη, καθιστώντας εύκολη και προσιτή την πρόσβαση στην εκπαίδευση. Η συμπερίληψη συνεπάγεται ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στην εκπαίδευση και στο εκπαιδευτικό υλικό, καθώς και διασφάλιση του ότι οι εκπαιδευόμενοι διαθέτουν τις απαραίτητες ψηφιακές δεξιότητες.  Ωστόσο, η ψηφιακή εκπαίδευση δεν έχει επιτύχει ακόμα αυτούς τους στόχους. Σύμφωνα με την έρευνα των Perruzzi και Allan (2022), η πανδημία όχι μόνο δεν είχε ως αποτέλεσμα τη συμπερίληψη στην εκπαίδευση, αλλά προσέθεσε νέες μορφές αποκλεισμού που σχετίζονται με την προσβασιμότητα στην ψηφιακή εκπαίδευση. Η απόλυτη συμπερίληψη και ένταξη της διαφορετικότητας στην εκπαίδευση ενηλίκων είναι μη ρεαλιστική. Όμως, η ψηφιακή μάθηση αποτελεί την πιο αξιόπιστη μέθοδο για την επίτευξη αυτών των στόχων. Λόγω της πανδημίας, η ψηφιακή εκπαίδευση ενηλίκων μεταβάλλεται και απαιτεί παρεμβάσεις για την επίτευξη του στόχου της.

Η επίδραση της πανδημίας στην εκπαίδευση ανάγκασε τις κυβερνήσεις, τα Ηνωμένα Έθνη και άλλους φορείς εκπαίδευσης να αναπτύξουν προγράμματα, έργα και πολιτικές για την αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών προκλήσεων. Τα προγράμματα αυτά προσέφεραν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι στην ψηφιακή εκπαίδευση. Για τον λόγο αυτό έχει στεφθεί με επιτυχία και το έργο Transform.

Το έργο TRANSFORM αποτελεί προϊόν συνεργασίας των παρακάτω οργανισμών: Social Innovation Fund (Λιθουανία) - συντονιστής φορέας του έργου, Πανεπιστήμιο Vytautas Magnus (Λιθουανία), Motivation Technologies (Λετονία), Athens Lifelong Learning Institute (Ελλάδα) και GROWTH COOP (Ισπανία). Βασικός στόχος του έργου είναι η βελτίωση της ψηφιακής εκπαίδευσης σύμφωνα με το Σχέδιο δράσης για την Ψηφιακή Εκπαίδευση (2021-2027). Οι βελτιώσεις αυτές περιλαμβάνουν την διευκόλυνση της πρόσβασης και τη βελτίωση της ποιότητας της ψηφιακής εκπαίδευσης για άτομα με χαμηλό εισόδημα, καθώς και την ενίσχυση των δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών και την συμμετοχή των εκπαιδευόμενων. Ταυτόχρονα, η πρωτοβουλία στοχεύει επίσης στην ευαισθητοποίηση σχετικά με θέματα ισότητας των φύλων και στην ενθάρρυνση της απασχόλησης των ατόμων που αντιμετωπίζουν κοινωνικές διακρίσεις. Γενικός στόχος του έργου είναι να βοηθήσει τους φορείς εκπαίδευσης ενηλίκων στην προσπάθειά τους για παροχή προσβάσιμης και υψηλής ποιότητας συμπεριληπτικής διαδικτυακής εκπαίδευσης. Το έργο αποτελεί απάντηση στην ανισότητα και τις προκλήσεις που παρατηρήθηκαν στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Στη συνέχεια, λήφθηκαν τα απαραίτητα μέτρα για την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν.

Οι επιτυχημένες στρατηγικές που προσφέρει το TRANSFORM αποτελούν παράδειγμα για μελλοντικά προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων. Αξιοποιήθηκαν διάφορες μέθοδοι για την επίτευξη των στόχων του έργου όπως σχέδια μαθήματος για την οργάνωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ψηφιακά εργαλεία και ανοικτοί μαθησιακοί πόροι, διαφορετικοί τρόποι υποστήριξης των εκπαιδευόμενων ανάλογα με τις ανάγκες τους και διασφαλίστηκε η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων του εκπαιδευτικού υλικού. Στα αποτελέσματα του έργου περιλαμβάνεται η ανάπτυξη μιας ηλεκτρονικής εργαλειοθήκης για την εξασφάλιση της ποιότητας και της συμπερίληψης, ένα εργαλείο αξιολόγησης, ένα ανοιχτό διαδικτυακό μάθημα ανάπτυξης δεξιοτήτων, ένα σύντομο διαδικτυακό σεμινάριο για την ισότητα των φύλων και ένας ηλεκτρονικός οδηγός για τη δημιουργία μαθησιακών κέντρων (Hub). Τα αποτελέσματα αυτά συνάδουν με τους στόχους του έργου. Η μέχρι τώρα επιτυχία του έργου αναδεικνύει τη σημασία του σχεδιασμού και της υλοποίησής του. Τα αποτελέσματα αυτά ήταν εφικτά μόνο χάρη στην αποτελεσματική πραγματοποίηση των δραστηριοτήτων του έργου από τους εταίρους. Σύμφωνα με τους Backlund και Chroner (2014), η επιτυχία ενός έργου είναι ανάλογη της επίτευξης των αρχικών του στόχων. Επομένως, οι εμπλεκόμενοι φορείς που αναπτύσσουν ψηφιακά εκπαιδευτικά προγράμματα ενηλίκων πρέπει να χρησιμοποιούν προκαθορισμένες κατευθυντήριες οδηγίες για τον σχεδιασμό τους.

Παρά το γεγονός ότι η πανδημία προκάλεσε δυσμενείς οικονομικές και υγειονομικές επιπτώσεις, ενθάρρυνε ταυτόχρονα την πρόοδο της ψηφιακής εκπαίδευσης ενηλίκων. Γι’ αυτό, έργα όπως το TRANSFORM που δίνουν απαντήσεις στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τομέας της εκπαίδευσης είναι απαραίτητα. Εάν δοθεί η προσοχή που αρμόζει στην εκπαίδευση ενηλίκων, η προσβασιμότητα στη γνώση θα βελτιωθεί για όλους τους ανθρώπους.

Βιβλιογραφία

Backlund, F., & Chronéer, D. (2014). What is project efficiency and effectiveness? Procedia - Social and Behavioral Sciences, 119, 278–287. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.03.032

Mukhtar, K., Javed, K., Arooj, M., & Sethi, A. (2020). Advantages, Limitations and Recommendations for online learning during COVID-19 pandemic era. Pakistan Journal of Medical Sciences, 36(COVID19-S4). https://doi.org/10.12669/pjms.36.covid19-s4.2785

Peruzzo, F., & Allan, J. (2022). Rethinking inclusive (digital) education: lessons from the pandemic to reconceptualise inclusion through convivial technologies. Learning, Media and Technology, 1–15. https://doi.org/10.1080/17439884.2022.2131817

TRANSFORM. (n.d.). Σχετικά με το έργο – TRANSFORM. Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2022, από https://transform.lpf.lt/about-project/

Αναπτύχθηκε από τη σύμπραξη του έργου "Ψηφιακός μετασχηματισμός της εκπαίδευσης ενηλίκων για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς" (TRANSFORM) - Ταμείο Κοινωνικής Καινοτομίας (Λιθουανία), Motivation Technologies (Λετονία), GrowthCoop (Ισπανία), Πανεπιστήμιο Vytautas Magnus (Λιθουανία), Ινστιτούτο Δια Βίου Μάθησης Αθηνών (Ελλάδα).

Δημοσιεύθηκε από: Δρ: Χρύσα Θεοδώρου, Ινστιτούτο Δια Βίου Μάθησης Αθηνών (Ελλάδα).