O inicjatywie: idea i cele

Uniwersytety Trzeciego Wieku to placówki oświatowe dla seniorów, które sprzyjają aktywizacji społecznej, intelektualnej i ruchowej ich słuchaczy. Nadrzędnym celem działalności UTW jest poprawa jakości życia osób starszych oraz stworzenie warunków dobrego starzenia się poprzez systematyczne pogłębianie swojej wiedzy i pracę twórczą. Wśród innych celów UTW można wskazać m.in.: upowszechnianie inicjatyw edukacyjnych; aktywizację intelektualna, psychiczną, społeczną i fizyczną osób starszych; poszerzanie wiedzy i umiejętności seniorów; ułatwianie kontaktów z instytucjami takimi jak służba zdrowia, ośrodki kultury, ośrodki rehabilitacyjne i innymi; angażowanie słuchaczy w aktywność na rzecz otaczającego ich środowiska; podtrzymywanie więzi społecznych i komunikacji wśród seniorów oraz bardzo popularną ostatnimi czasy, integrację międzypokoleniową. W społeczeństwie „starzejącym się” coraz większym wyzwaniem staje się aktywizacja i zaangażowanie osób starszych w życie społeczne. Minęły już czasy, gdy dziadkowie zajmowali się jedynie wnukami lub spędzali monotonne dni przed telewizorami. Dziś, wejście w „trzeci wiek” nie oznacza już schyłku życia, a raczej początek nowego jego etapu. Więcej czasu dla siebie, więcej czasu na rozwijanie własnych pasji i podejmowanie nowych wyzwań.

Trochę historii

Pierwszy UTW powstał we Francji w Tuluzie w 1972 r. Jego pomysłodawcą był socjolog i prawnik, profesor Pierre Vellas. Początkowo zajęcia odbywały się w czasie letniej przerwy wakacyjnej, ale inicjatywa spotkała się tak dużym zainteresowaniem, że szybko uruchomiono działalność całoroczną. Kilka tal później także w Polsce pojawiły się pierwsze UTW. Prekursorski powstał w 1975 roku przy Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego w Warszawie z inicjatywy lekarki – prof. Haliny Szwarc. Obecnie w Polsce funkcjonuje prawie 500 UTW, które w sumie zrzeszają ponad 120 tysięcy słuchaczy. Ofertę edukacyjną dla seniorów przygotowują także inne instytucji i organizacje, najczęściej są to Domy Pomocy Społecznej, Kluby Seniora czy Gminne Ośrodki Kultury, jednak UTW mają szczególną pozycję. Zostały docenione m.in. przez polskich senatorów – rok 2012 został ustanowiony przez Senat RP Rokiem Uniwersytetów Trzeciego Wieku. Za przyjęciem uchwały w tej sprawie głosowało 78 senatorów, nikt nie był przeciw, nikt też nie wstrzymał się od głosu.

Modele UTW

Obecnie funkcjonują dwa podstawowe modele Uniwersytetów Trzeciego Wieku: francuski i brytyjski. Oczywiście, wiele jednostek łączy w sobie cechy, zarówno jednego, jak i drugiego, stając się swoistymi hybrydami. Motywy są różne, ale chyba najbardziej podstawowym jest adekwatność oferty do potrzeb danego środowiska senioralnego.

• Model francuski jest ściśle związane z ośrodkami akademickimi. Cechuje go wysoki poziom działalności dydaktycznej i naukowo-badawczej. Działające w tym nurcie ośrodki są jednak dość zróżnicowane pod względem form organizacyjnych (pełna integracja z uczelnią, ścisła współpraca lub niezależność od uczelni). Zajęcia prowadzone na uniwersytetach francuskich mają następujące formy: wykłady, warsztaty, kursy, seminaria, wycieczki, zajęcia ruchowe oraz inne. Działalność uniwersytetów finansowana jest z opłat słuchaczy uniwersytetu, subsydiów pochodzących ze środków samorządowych lub środków pochodzących od sponsorów.
• Brytyjski model, natomiast bywa nazywany modelem Cambridge. Jest oparty na samokształceniu i samopomocy seniorów, bez wsparcia ze strony uczelni wyższych. Seniorzy sami organizują zajęcia wykorzystując własną wiedzę i doświadczenia życiowe. Tego typu uniwersytet może zostać założony właściwie przez każdą osobę lub instytucję (fundację, stowarzyszenie). W tym nurcie istnieją zarówno uniwersytety liczące kilkaset słuchaczy, jak i małe, liczące od kilkunastu do kilkudziesięciu słuchaczy. Te ostatnie, funkcjonują zazwyczaj w mniejszych miejscowościach. Oferta edukacyjna uniwersytetów jest zróżnicowana: wykładane są przedmioty akademickie, ale poza tym prowadzone są również zajęcia praktyczne: plastyczne, kulinarne, rękodzielnicze, sportowe i inne, w zależności od potrzeb i zainteresować seniorów. Niektóre uniwersytety współpracują ze szkołami wyższymi, większość jednak pozostaje zupełnie niezależnymi ośrodkami kształcenia ludzi starszych, spełniającymi oprócz funkcji poznawczych, również integracyjne i terapeutyczne.

Starość, jako złoty wiek

Uniwersytety trzeciego wieku stały się bardzo popularne, nie tylko dlatego, że oferują słuchaczom atrakcyjne formy spędzania wolnego czasu. Uczelnie są dla seniorów także miejscem spotkań z podobnymi do nich osobami. Wspólnie stawiają czoło samotności, wspólnie rozwiązują problemy zdrowotne czy prawne. Konsultują się, doradzają sobie i nawiązują nowe przyjaźnie. Korzyści, jakie płyną z uczestnictwa seniorów w tego rodzaju projektach sprawiają, że starość nabiera barw, stając się nie szarym i monotonnym, a złotym – pełnym nowych wyzwań – wiekiem.