Jak pracować podczas zajęć edukacyjnych z osobami o niskich kwalifikacjach, jak je motywować, zachęcać i wspierać?

Projekt „Easy ways to transfer knowledge” powstał w odpowiedzi na problem w edukacji dorosłych polegający na tym, iż język kursów i szkoleń jest często zbyt trudny w odbiorze dla osób dorosłych o niskich kwalifikacjach – powoduje ich frustrację, zniechęcenie i nierzadko rezygnację z nauki. Celem projektu była wymiana najlepszych praktyk pomiędzy krajami partnerskimi oraz stworzenie zaleceń dotyczących łatwych sposobów przekazywania wiedzy, które mogą być wykorzystane w pracy z osobami dorosłymi o niskich kwalifikacjach, długotrwale bezrobotnymi, a także uchodźcami i osobami mającymi problemy z przyswajaniem języka.

Poniżej przedstawiam pomysły i rady edukatorów z pięciu krajów uczestniczących w projekcie.

Stworzenie atmosfery sprzyjającej odprężeniu odbiorców przed nauką

Bardzo ważne jest, aby uczący się byli zrelaksowani i czuli się pewnie. Na tym etapie istnieje wiele możliwości, na przykład, poznanie każdego uczącego się dzięki ćwiczeniom wprowadzającym, które służą poznaniu się i ułatwieniu komunikacji pomiędzy uczącymi się. Upewnij się, że okazujesz swój entuzjazm i motywację, ponieważ pomoże to stworzyć atmosferę, w której uczący się będą Ci ufać i będą mieć pewność, że skorzystają na procesie uczenia się.

Przełamanie lodów – elastyczność i adaptacja

Zacznij od przełamania lodów, aby dowiedzieć się więcej o swoich uczniach. Technika ta nie tylko pomoże Ci dostosować się do konkretnej grupy odbiorców i odstresuje słuchaczy, ale także zapewni efektywność czasową.

Analiza potrzeb szkoleniowych przed wdrożeniem kursu

Dogłębna analiza potrzeb ma kluczowe znaczenie dla ostatecznego sukcesu i przydatności szkolenia. Spróbuj dowiedzieć się, dlaczego uczestnicy zgłosili się na szkolenie, jaki jest ich aktualny poziom wiedzy i umiejętności w danej dziedzinie oraz jakie są ich oczekiwania. Wykonaj analizę, aby dowiedzieć się, jakie są luki pomiędzy istniejącymi i wymaganymi poziomami kompetencji osób uczących się, a następnie określ listę umiejętności lub wiedzy, które osoby te muszą osiągnąć. Dostosuj odpowiednio program kursu.

Zarządzanie stresem ˗̶  ruch dla tworzenia dynamiki

Stres przed zajęciami jest rzeczą naturalną, ponieważ wynika z takich wyzwań jak: komunikacja, poziom zrozumienia, motywacja itp. Najlepszym sposobem na zmniejszenie lub próbę wyeliminowania stresu jest ruch. Poruszaj się po pomieszczeniu, spójrz na miejsce, z którego będziesz mówić i podejdź do tego miejsca. Wszystkie te ruchy pomagają w odtworzeniu wydarzenia i zapoznaniu się z grupą.

Cztery wyspy –twórcza refleksja, różnorodność kulturowa, praca zespołowa

Metoda ta jest wykorzystywana do rozwijania krytycznej i twórczej refleksji na temat integracji, mniejszości, większości, praw człowieka oraz różnorodności kulturowej. Storyboard. Uczestnicy tworzą 4 zespoły, z których każdy reprezentuje wyspę, utworzone przez nich według określonych instrukcji. Dwie wyspy zostaną ewakuowane z powodu powodzi. Mieszkańcy muszą znaleźć miejsce na dwóch pozostałych wyspach. Muszą negocjować ze sobą. Następnie odbędzie się dyskusja na temat procesu integracji, przyszłych konfliktów, ich podstaw i pokojowego rozwiązania. Podczas rozmowy uczestnicy mogą znaleźć przykłady z życia codziennego dotyczące tej sytuacji, koncentrując się na takich kwestiach jak: Dlaczego integracja jest taka trudna? Czy musimy zrezygnować z naszej kultury?

Tempo uczenia się ˗̶  bądź cierpliwy

Praca z nisko wykwalifikowanymi dorosłymi wymaga większej cierpliwości i ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że nauka zajmuje więcej czasu niż z młodszymi uczniami. Przy planowaniu pracy dobrze byłoby mieć na uwadze kilka opcji prezentacji materiału do nauki, również w wersji skróconej. Każdy uczący się ma swoje własne tempo, a nauczyciel ma za zadanie zapewnić optymalny rozwój uczącego się poprzez spersonalizowanie jego wsparcia. W tym przypadku, jeśli to możliwe, każdy uczący się powinien mieć zapewnione podejście dostosowane do jego/jej własnego tempa.

Zwiększanie motywacji słuchaczy poprzez dostosowanie programu szkolenia

Motywacja słuchaczy może wzrosnąć, jeśli mają oni poczucie, że wiedza ze szkolenia będzie przydatna w życiu, przyszłej pracy, itp. Dorośli muszą być w stanie zintegrować nową wiedzę z tym, co już znają. Oznacza to większą motywację i bardziej aktywny udział uczących się. Ponieważ tylko osoby uczące się mogą powiedzieć nam, na ile nowa wiedza odpowiada ich dotychczasowym doświadczeniom, musimy je o to zapytać. Poproś słuchacza o informację zwrotną na temat programu nauczania i jego realizacji podczas zajęć.

Wizualizacja dla ułatwienia percepcji

Może się zdarzyć, że osoby dorosłe o niskich kwalifikacjach nie posiadają podstawowej wiedzy, na przykład podczas szkolenia dla cukierników nauczyciel zauważa, że uczący się nie jest w stanie przygotować niezbędnych składników ciasta. Czytając przepis, uczący się nie jest w stanie odmierzyć ilości potrzebnego mu produktu. Nauczyciel rozwiązuje ten problem, wyjaśniając, że 100 g cukru równa się objętości jednej szklanki, a 200 g mąki równa się objętości dwóch szklanek. Stosując tę metodę, nauczyciel zastępuje trudne miary i wizualizuje niezbędne ilości składników. Metoda ta może być stosowana do różnych tematów.

Wizualizuj za pomocą prostych słów, aby "połączyć kropki" – używaj języka odpowiedniego dla odbiorców

Dobrym pomysłem jest wykorzystanie flipchartów do tworzenia rysunków, które pomogą w wyjaśnieniu treści nauczania. Możesz przygotować częściowy rysunek (symboliczne "kropki") przed spotkaniem i uzupełnić go ("łącząc kropki") podczas sesji, co stopniowo da pełny obraz.

Metoda narracji biograficznej – ankieter, respondent i obserwator

Metoda ta jest przydatna w celu zbliżenia uczniów do siebie i pogłębienia ich zrozumienia drugiej osoby. Podczas tego ćwiczenia każdy członek grupy ćwiczy trzy różne role w wywiadzie biograficznym: ankieter – osoba, która rozpoczyna rozmowę i zadaje pytania; ankietowany – osoba, która opowiada swoją historię życia; obserwator – osoba, która obserwuje dwie pozostałe i udziela informacji zwrotnych na temat obu ról. Po zakończeniu ćwiczenia uczestnicy prezentują przed grupą swoje spostrzeżenia  i wrażenia ze wszystkich trzech ról i przygotowują flipchart. Na zakończenie warsztatów uczestnicy dzielą się swoimi wrażeniami, wyciągniętymi wnioskami i zaleceniami dotyczącymi dalszego doskonalenia ćwiczenia.

Krótkie kursy skupione na jednym temacie

Nauczyciele powinni wziąć pod uwagę fakt, że osoby dorosłe o niskich kwalifikacjach zazwyczaj preferują krótkie kursy skupione na jednym temacie. Tendencja ta wzrasta wraz z wiekiem osoby uczącej się. Dlatego też konieczne jest skupienie się na praktycznym wykorzystaniu wiedzy zdobytej podczas kursu.

Zaangażowanie słuchaczy w rozwój treści szkoleniowych

Zaleca się angażowanie dorosłych uczących się w proces opracowywania treści szkoleniowych, ponieważ ich udział będzie korzystny i dostarczy użytecznych informacji. Po przeprowadzeniu analizy potrzeb szkoleniowych w grupie przyszłych uczestników kursu, projektant programu będzie wiedział, czy jego koncepcja i pomysły są zgodne czy sprzeczne z oczekiwaniami słuchaczy oraz o jakie treści program wzbogacić, a jakie pominąć.

Przypomnijmy o  podstawach – co uczący się muszą wiedzieć, a nie czego musimy ich uczyć

Proces uczenia się powinien opierać się na wspólnych i uniwersalnych zasadach, do których należy m.in. wolność wypowiedzi. Każdy powinien móc wymieniać się opiniami w sposób konstruktywny, nie oceniając innych. Każdy powinien być dostępny i skoncentrowany na procesie uczenia się, co oznacza, że telefony komórkowe są wyłączone, każdy aktywnie uczestniczy w zajęciach, możliwe jest używanie laptopów i tabletów do celów uczenia się.

Radzenie sobie z zaburzeniami zachowania

Uczenie się nieformalne jest przydatne dla nieneurotypowych osób dorosłych o niskich kwalifikacjach, wykazujących zachowania, które mogą powstrzymywać tych ludzi od kontynuowania normalnego życia i pracy. Jeśli pracujesz z takimi słuchaczami, praktyczne byłoby zaangażowanie osób, które odzyskały zdrowie, powróciły do szkoły po jej porzuceniu, itp. Ich rolą powinno być spotykanie się z odbiorcami, angażowanie uczestników w rozmowy poprzez dzielenie się własnymi doświadczeniami i zachęcanie ich do szukania specjalistycznego wsparcia. Upewnij się, że spotkanie nie przekracza jednej godziny i obejmuje prezentację tematu dnia (filmy, ppt, itp.), 10-minutową przerwę, po której następują debaty i praktyczne porady dla każdej sytuacji przedstawionej do dyskusji.

Interakcja

Kluczowe znaczenie dla stworzenia środowiska sprzyjającego nauce ma włączenie osób uczących się. Uczniowie muszą nauczyć się pracować razem, robiąc różne rzeczy, jednocześnie komunikując się i dzieląc doświadczeniami. Dla przekazywania wiedzy nisko wykwalifikowanym dorosłym ważne jest zachęcanie do kreatywności, pracy zespołowej, dyskusji, pracy w zespole, pracy w małych grupach. Zorganizuj ćwiczenia integracyjne w poszczególnych blokach ćwiczeniowych, takie jak: zajęcia rekreacyjne służące rozwiązywaniu problemów, dyskusje tematyczne, itp. w ramach przygotowań do późniejszych warsztatów. Ważne jest również organizowanie wycieczek do konkretnych organizacji, firm lub instytucji, gdzie uczestnicy mogą wizualizować możliwe wyniki po szkoleniu, a mianowicie, jak pracują ludzie wykonujący dany zawód, jakie jest ich środowisko pracy, obowiązki, codzienna rutyna.

Wykorzystaj aktualne przykłady z życia wzięte – informacje o zainteresowaniach dorosłych

Podczas pracy z osobami dorosłymi o niskich kwalifikacjach ważne jest, aby korzystać z aktualnych informacji zgodnie z zainteresowaniami tych osób. W ten sposób proces szkolenia będzie realizowany w sposób asocjacyjny, tzn. poprzez podawanie przykładów, angażowanie w nieformalne działania z zakresu uczenia się lub przy użyciu technologii informatycznych. Proces szkoleniowy powinien być ukierunkowany na zadania, a nie na zapamiętywanie. Ponadto czynności związane z uczeniem się powinny odbywać się w kontekście wspólnych zadań do wykonania.

Metoda Żywej Biblioteki – poszanowanie praw człowieka

Żywa Biblioteka jest narzędziem, które ma na celu przeciwdziałanie uprzedzeniom i dyskryminacji. Działa jak normalna biblioteka: zwiedzający mogą przejrzeć katalog pod kątem dostępnych tytułów, wybrać książkę, którą chcą przeczytać i wypożyczyć ją na określony czas. Po przeczytaniu, zwracają książkę do biblioteki i jeśli chcą, wypożyczają kolejną. Jedyna różnica polega na tym, że w Żywej Bibliotece książkami są ludzie, a czytanie polega na rozmowie.

Ścieżka kształcenia

Pracując z osobami dorosłymi o niskich kwalifikacjach, wybierz łatwy, znany im temat i potencjalnego partnera do pracy, aby wzmocnić chęć do uczenia się i dzielenia się  doświadczeniami. Staraj się nakreślić problem w konkretny i jasny sposób, jeśli trzeba powtarzaj wyjaśnienia, ale z wykorzystaniem różnych środków, takich jak: przykłady, wspólne doświadczenia, filmy wideo do wizualizacji. Zawsze pamiętaj o ich doświadczeniu życiowym, aby odświeżyć ich wspomnienia i wyzwolić zdolność do dzielenia się z tobą jako nauczycielem swoimi pomysłami. Dzięki temu będziecie mogli rozpisać listę wyników efektów uczenia się, które słuchacze chcą osiągnąć w trakcie szkoleń.

Edukacja cyfrowa dla nisko wykwalifikowanych dorosłych – środowisko uczenia się

Środowisko uczenia się jest szczególnie ważne dla tej grupy słuchaczy i musi być  odpowiednio przygotowane. Forma i metodologia kursów ICT dla nisko wykwalifikowanych dorosłych powinna być przygotowana z uwzględnieniem ich potrzeb i możliwości ICT. Czasami nie jest łatwo zaangażować osoby dorosłe o niskich kwalifikacjach, aby aktywnie zajmowały się narzędziami cyfrowymi. Ideą i rozwiązaniem jest przekonanie ich, że ICT, media i Internet mogą być użyteczne w wielu praktycznych aspektach życia, a następnie zachęcenie ich do efektywnego wykorzystania wszystkich tych mediów.

Warsztaty muzyczno-taneczne – choreoterapia

Warsztaty miały na celu zapoznanie uczestników z autorską metodą terapii łączącej techniki muzykoterapii z metodą dramy. Muzykoterapia to dziedzina wykorzystująca muzykę lub jej elementy w celu przywrócenia zdrowia lub poprawy funkcjonowania osób z różnymi problemami natury emocjonalnej, fizycznej lub psychicznej. Choreoterapia to terapia ruchem i tańcem. Drama jest metodą polegającą na tworzeniu fikcyjnych sytuacji i odgrywaniu ról.

Obie metody mogą być wykorzystywane do różnych celów, na przykład jako sposób ćwiczenia koncentracji; uwalniania emocji oraz nazywania ich, dzięki rozwijaniu samoświadomości oraz zachowań w sytuacjach społecznych. Pozwalają także na kształtowanie umiejętności analizowania własnych doświadczeń; doskonalenie komunikacji werbalnej i niewerbalnej; rozwijanie wyobraźni, kreatywności, myślenia symbolicznego, abstrakcyjnego i pamięci; rozumienie sytuacji społecznych i umiejętności społecznych i modelowani zachowań.

Ożywienie materii nieożywionej – opowiadanie historii i tworzenie kukiełek, rozwiązywanie problemów

Metoda ta wykorzystuje opowiadanie historii i tworzenie kukiełek do badania pamięci zbiorowej oraz poczucia przynależności. Niech każdy z uczestników wyjmie gazetę i zrobi z niej ptaka, używając wszystkich znanych mu technik - ugniatania, rozdarcia, składania, skręcania. Kiedy wszyscy będą już gotowi, prowadzący prosi uczestników o ożywienie wykonanych kukiełek: Jak wygląda ptak; jakie ruchy wykonuje, jak leci, jak chodzi, je, śpi itp. Metoda ta może być dostosowana do wielu sytuacji i tematów.

Nauka oparta na doświadczeniu – wykorzystaj doświadczenie słuchaczy

Odwoływanie się do doświadczeń ma na celu angażowanie emocji uczących się, jak również poszerzanie ich wiedzy i umiejętności. Aktywne uczestnictwo może prowadzić do tego, że osoby uczące się doświadczą większej satysfakcji z nauki. Mogą one lepiej zrozumieć pojęcia, być bardziej kreatywne, zastanawiać się nad swoimi działaniami i doświadczeniami. Również własne i cudze błędy dają możliwość uczenia się.

Wykorzystanie filmów "historie sukcesu" jako inspiracji dla słuchaczy

W dziedzinie kształcenia w zakresie przedsiębiorczości szczególnie przydatne jest pobudzanie ducha przedsiębiorczości słuchaczy, motywowanie ich i zachęcanie do realizacji własnych pomysłów. W tym celu można wykorzystywać filmy lub ich wybrane fragmenty, do zilustrowania celów w programie nauczania. Odwołuj się do wcześniejszej wiedzy uczniów (poproś, by zapisali, co na pewno wiedzą na dany temat i co myślą, że wiedzą). Po obejrzeniu filmu poproś ich, by zrewidowali swoje listy w oparciu o to, czego się nauczyli. Zidentyfikuj pytania i przedyskutuj nowe informacje.

Korzystaj z e-zasobów, aby dotrzeć do uczących się

Używaj narzędzi e-learningowych w nauczaniu i komunikacji z uczniami. Znajdź informacje ogólne na dany temat, a także przykłady dobrych praktyk, które pozwolą Ci wybrać najbardziej odpowiednie i kreatywne rozwiązanie. Ponadto, wskazane jest zebranie informacji na temat wiedzy i umiejętności, które uczący się muszą zdobyć. Co więcej, e-zasoby mogą być również wykorzystywane do prezentacji informacji za pomocą różnych instrumentów, np. aplikacji mobilnych, stron internetowych. W ten sposób nauczyciel może również uzyskać pewne informacje zwrotne od uczących się.

Refleksja, podsumowanie

Na koniec każdych zajęć edukacyjnych  ważne jest, aby zastanowić się nad tym, co zostało omówione podczas zajęć, aby dowiedzieć się, co było łatwe do zrozumienia dla słuchaczy, a co sprawiało trudności. Zadanie to powinno być wykonane zarówno przez nauczyciela, jak i przez uczących się. Następnie obie strony powinny wymienić się swoimi przemyśleniami i pomysłami w celu usprawnienia procesu szkolenia na przyszłość.

Instytucje zaangażowane w realizację projektu „Easy ways to transfer knowledge”

• Ecological Future Education (Łotwa) - koordynator
• Balkanska Agenciya za Ustoychivo Razvitie (Bułgaria)
• Asociatia InitiativaCetatenilorSeniori (Rumunia)
• Istambuł Avrupa Arastirmalari Dernegi (Turcja)
• Śląska Fundacja Wspierania Przedsiębiorczości (Polska)

Okres realizacji: 1.10.2018 - 31.03.2020 r.

Znajdź nas na: https://www.facebook.com/ProjectEasyKnowledge/.