ok. 7 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Design Thinking, czyli myślenie projektowe, to metoda, której korzenie sięgają lat 50 ubiegłego stulecia. Największą popularność zyskała ona jednak w czasie ostatnich dekad sprawdzając się w projektach biznesowych, prężnie rozwijających się start-upach, a także w innowacjach społecznych. Od pewnego czasu możemy też zaobserwować trend na adaptowanie Design Thinking na gruncie innych obszarów tj. edukacja czy kultura. Dzięki temu swoich sił we wdrożeniu myślenia projektowego próbują również biblioteki. 

Czym jest Design Thinking?

Większości z nas Design kojarzy się z estetyką, wzornictwem czy ładną szatą graficzną. Rzadko kiedy rozumiemy design jako projektowanie innowacji. Tymczasem myślenie projektowe jest najprościej mówiąc metodą twórczego rozwiązywania problemów. Jej celem jest tworzenie innowacyjnych produktów lub usług, które będą odpowiadały na realne problemy i potrzeby użytkowników. DT jest w tym kontekście częścią szerszego podejścia zwanego Human Centered Design - czyli projektowania zorientowanego na człowieka.

Jedna metoda - różne modele

Obecnie funkcjonuje kilka modeli Design Thinking, które różnią się nieco między sobą. 

Pierwszym z nich jest podejście Design Council Double Diamond, które zostało wprowadzone w 2004 roku. Model ten zakłada przejście kolejno przez cztery etapy na które składają się:

• odkrywanie - czyli poznanie użytkownika, jego potrzeb i problemów

• definiowanie - konkretyzacja problemu, który chcemy rozwiązać i stworzenie wyzwania

• rozwijanie - tworzenie potencjalnych rozwiązań 

• dostarczanie - tworzenie prototypów

Nieco inną koncepcję przedstawia model Instytutu Designu z Uniwersytetu Stanforda.

Potocznie zwana d.school wyróznia następujące etapy:

• empatyzacja - czyli tzw. “wejście w buty użytkownika” i spojrzenie na problem z jego perspektywy

• definiowanie problemu - skonkretyzowanie problemu danej grupy docelowej

• generowanie pomysłów - burza mózgów, która pozwala określić jak najwięcej możliwości rozwiązania problemu

• prototypowanie - budowanie prototypów i ich weryfikowanie przez potencjalnych użytkowników

• testowanie - zdobywanie informacji zwrotnej

Pomimo różnic w obu modelach można znaleźć cechy wspólne, które mają kluczowe znaczenie dla myślenia projektowego. Najważniejsze w tej metodzie jest zorientowanie na użytkownika i skupienie się na jego pragnieniach, problemach i potrzebach. To zasada, bez której cały proces staje się bezużyteczny. Kolejną istotną cechą jest interdyscyplinarność zespołów, pozwalająca spojrzeć z różnych perspektyw na definiowane wyzwanie. Istotne jest również szybkie wprowadzanie w życie pomysłów i rozwiązań za pomocą prototypów, co pozwala na bieżąco weryfikować celowość koncepcji. 

Ostatnią ważną sprawą jest iteracyjność. Ta zasada pozwala w dowolnym momencie powrócić do poprzedniego kroku i sprawdzić czy rozwiązanie rzeczywiście odpowiada na realne potrzeby użytkownika. 

DT w wydaniu Google

W oparciu o te dwa podejście firma Google stworzyła własny program pod nazwą CSI:Lab (Creative Skills for Innovation), którego zadaniem jest wspieranie zespołów w projektowaniu innowacji. Warsztaty prowadzone przez facylitatorów zakładają pracę w małych grupach, których zadaniem jest praca nad realnymi i dobrze zdefiniowanymi problemami. W tym podejściu, podobnie jak w poprzednich, niezwykle ważne jest poznanie i empatyczne spojrzenie na użytkownika. Dokonując diagnozy zespół musi powstrzymać się przez długi czas przed poszukiwaniem rozwiązania. Najważniejsze jest aktywne słuchanie użytkowników i dotarcie do tzw. ‘insightów’ umożliwiających wgląd w realne potrzeby.  Dopiero właściwe zidentyfikowanie potrzeb i problemów pozwala na zdefiniowanie wyzwania i rozpoczęcie pracy związanej z poszukiwaniem rozwiązania. W tym miejscu Google poleca stosowanie zasady Think10x, czyli ekspansywnego myślenia. Zespół wykorzystując metody burzy mózgów tworzy jak najwięcej potencjalnych rozwiązań - nawet tych najbardziej nieprawdopodobnych. Następnie następuje faza eksperymentowania i tworzenia prototypów. 

Co to ma wspólnego z biblioteką?

Misją bibliotekarzy i bibliotekarek jest ulepszanie i poprawianie jakości życia społeczeństwa poprzez udostępnianie wiedzy. Patrząc na najważniejsze cechy Design Thinking warto zadać sobie pytanie jak można dzięki niemu usprawnić działanie biblioteki. Wydaje się, że metoda ta może być wykorzystana w wielu obszarach funkcjonowania instytucji. Agnieszka Kaim pisząc o DT w instytucjach kultury pokazuje, że myślenie projektowe sprawdza się w rozwiązywaniu problemów i wyzwań związanych z:

• wydarzeniami i projektami

• programami i strategiami

• procesami wewnętrznymi

• przestrzenią

W tym kontekście najistotniejsza wydaje się zmiana myślenia i przeniesienie środka ciężkości ze zbiorów bibliotecznych (co wciąż bardzo często ma miejsce) na czytelnika. Wiele bibliotek wciąż nie prowadzi pogłębionych badań i diagnozy potrzeb wśród swoich użytkowników a tym bardziej nie-użytkowników. Znajduje to potwierdzenie na różnych płaszczyznach począwszy od przestrzeni, poprzez obsługę, na ofercie kulturalnej i edukacyjnej skończywszy. Tymczasem postawienie czytelnika w centrum odwraca o 180 stopni sposób myślenia o bibliotece w ogóle. Wykorzystanie w tym celu metody Design Thinking może pomóc w zwiększeniu poziomu czytelnictwa i uczestnictwa lokalnych społeczności w działaniach instytucji. Poszukiwanie i testowanie innowacyjnych rozwiązań daje szansę na stworzenie unikalnych i ekonomicznych produktów i usług bibliotecznych na miarę XXI wieku. Co ważne wiele poprzedzonych diagnozą innowacji można wprowadzić bez angażowania dużego budżetu. Wystarczy uruchomić (szczególnie wśród pracowników bibliotek) niezmierzone pokłady kreatywności, która “kocha ograniczenia” takie jak np ograniczone środki. 

Chcę wiedzieć więcej

Aby lepiej zrozumieć czym jest Design Thinking warto osobiście doświadczyć procesu twórczego, który daje ta metoda. Oczywiście zdobywanie wiedzy można rozpocząć od lektury artykułów lub książek, których coraz więcej pojawia się zarówno w sieci jak i w księgarniach. Na szczególną uwagę pracowników bibliotek zasługuje tu publikacja pt: “Myślenie projektowe w bibliotece” opracowana przez firmę IDEO - firmę konsultingową, która zaprojektowała m.in. pierwszą myszkę do komputera. Jednak dopiero przejście przez wszystkie etapy i podjęcie próby rozwiązania konkretnego wyzwania jest w stanie oddać ideę i główne założenia myślenia projektowego. 

Od dwóch lat możliwość poznania jak działa Design Thinking daje projekt pt: “Projektanci Innowacji PFR” realizowany przez Google we współpracy z Polskim Funduszem Rozwoju. W ramach tego działania w całym kraju organizowane są darmowe warsztaty metodą CSI:Lab. 

Monika Schmeichel-Zarzeczna – historyk sztuki, trenerka, animatorka kultury, bibliotekarka i kurator wystaw. Obecnie kieruje Filią nr 38 w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie gdzie organizuje wydarzenia dla różnych grup wiekowych. Członkini Stowarzyszenia LABiB. Ambasadorka EPALE.

Źródła:

• Kaim A.,“Design Thinking w Kulturze. Myślenie projektowe krok po kroku”, Gdynia 2019.
• Michalska-Dominiak B., P. Grocholiński, Poradnik design Thinking - czyli jak wykorzystać myślenie projektowe w biznesie, Gliwice 2019,
• Pferdt F. G., “Unleashing creativity in Google’s CSI:Lab”, źródło: www.blog.google/topics/education/unleashing-creativity-googles-csilab/, dostęp: 15.02.2020
• Szczepanska J., “Design thinking origin story plus some of the people who made it all happen”, źródło: medium.com/@szczpanks/design-thinking-where-it-came-from-and-the-type-of-people-who-made-it-all-happen-dc3a05411e53 , dostęp: 20.02.2020
• “Myślenie projektowe w bibliotekach”, opracowanie zbiorowe, IDEO, źródło: http://designthinkingforlibraries.com/translations/2017/7/22/polish, dostęp: 23.01.2020