ok. 4 minuty czytania - polub, linkuj, komentuj!

Kształceniem dorosłych zajmuje się andragogika – subdyscyplina pedagogiki. Jest to nauka stosunkowo nowa, bowiem powstała w XX wieku, aczkolwiek samo nauczanie dorosłych ma znacznie dłuższą historię. Jaka jest jego obecna sytuacja w warunkach polskich?

W aspekcie andragogicznym kształceniem osób dorosłych jest edukacja osób, które ukończyły naukę szkolną lub ją podjęły na nowo po przerwie, spowodowanej np. chorobą, koniecznością podjęcia pracy zarobkowej, itp. W wielu wypadkach osoby te łączą pracę zawodową z nauką. Natomiast w ujęciu społecznym oświata dorosłych jest całokształtem procesów, skutkujących zmianami w zachowaniu i postawach uczących się osób oraz ich uczestnictwie w życiu społecznym, ekonomicznym i kulturalnym. Procesy te dotyczą wszelkich poziomów edukacji, obszarów wiedzy, rodzajów i metod nauczania (szkoły, akademie, kursy, szkolenia, itp.), niezależnie od wieku uczących się.

Statystyki

Urząd Statystyczny w Gdańsku, Ośrodek Statystyki Edukacji i Kapitału Ludzkiego przeprowadził w dniach 2 stycznia – 28 lutego 2017 roku badanie „Kształcenie dorosłych”, którym objęto wylosowaną próbę 25 tys. mieszkań^[1]. Wynika z niego, że w roku 2016 w Polsce 45,1 proc. osób w wieku od 18 do 69 lat deklarowało udział w edukacji. Spośród nich jedna trzecia (ponad 8 mln osób) wybrało nauczanie nieformalne, natomiast około 11 proc. zdecydowało się na system szkolny. Co piąta osoba uczestniczyła w kursach i szkoleniach. Większość uczących się stanowiły kobiety, a ze względu na miejsce zamieszkania – osoby zamieszkałe w miastach.

Badanie wykazało, że aktywność edukacyjna osób dorosłych w latach 2006 – 2016 wzrosła ogółem o  6,6 proc. w stosunku do poprzedniego dziesięciolecia. Według podziału na kształcenie formalne (szkoły) i pozaformalne (kursy, szkolenia, itp.) odsetek ten wynosi odpowiednio 3,6 i 4,9 proc. W maju 2018 roku ma się ukazać nakładem GUS publikacja „Kształcenie dorosłych 2016”, gdzie zostanie zaprezentowany komentarz analityczny i tablice wynikowe. Podobny wzrost odnotowano w statystykach poszczególnych szkół prywatnych, co potwierdza sieć TEB Edukacja, zajmująca się kształceniem osób dorosłych w wielu miastach Polski.

Formalne (szkolne) formy edukacji

Szkoły dla dorosłych przeznaczone są dla tych osób, które chcą dokończyć przerwane kształcenie lub nie podjęły nauki w trybie normalnym dla wieku. Placówki na poziomie podstawowym (szkoły podstawowe dla dorosłych, podstawowe studium zawodowe, kursy z zakresu programu szkoły podstawowej) umożliwiają zdobycia wykształcenia podstawowego z jednoczesnym przyuczeniem do zawodu. Szkoły ponadpodstawowe, średnie i policealne dla dorosłych obejmują: zasadnicze szkoły zawodowe, licea ogólnokształcące, technika i szkoły równorzędne, średnie studia zawodowe oraz trzyletnie technika i licea – na podbudowie zasadniczej szkoły zawodowej. Natomiast szkolnictwo wyższe oferuje kształcenie w trybie wieczorowym, zaocznym i mieszanym.

Nieformalne (pozaszkolne) formy edukacji

Formy pozaszkolne dzielą się na kursowe i niekursowe. Kurs jest przyspieszoną formą kształcenia, dokształcania i doskonalenia zawodowego. Uczestnik może na kursie przyuczyć się do zawodu, rozwinąć umiejętności zawodowe bądź doskonalić się w zawodzie w aspekcie postępu technicznego, technologicznego i organizacyjnego. Kursy zawodowe trwają, w zależności od specjalności i stopnia zaawansowania, od 30 do 600 godzin i mogą być prowadzone stacjonarnie (z przerwą w pracy), zaocznie (z częściowym oderwaniem od pracy) lub w systemie mieszanym.

Formy niekursowe to wszelkie formy zdobywania kwalifikacji zawodowych na terenie zakładu pracy, organizowane indywidualnie lub grupowo pod kierunkiem doświadczonego pracownika (mistrza) od strony praktycznej, a wykładowcy od strony teoretycznej. Zdobywanie kolejnych uprawnień odbywa się drogą zaliczenia lub egzaminu teoretycznego i praktycznego.

Osobną kategorię stanowią studia podyplomowe, stanowiące kontynuację ukończonych studiów wyższych i zawężające specjalizację, bądź alternatywę dla posiadanego wykształcenia.

Kształcenie publiczne i niepubliczne

Według ustawy o systemie oświaty^[2], dzieli się ona na publiczną i niepubliczną. Na bazie przepisów tej ustawy powstało wiele szkół, powołanych przez społeczne i prywatne organy założycielskie, o różnych kierunkach kształcenia i poziomach nauczania. Zgodnie z koniunkturą gospodarczą, największy rozwój wykazały kierunki ekonomiczne: bankowość, zarządzanie i marketing, rachunkowość i finanse. Dynamicznie rozwinęło się nauczanie języków obcych, ze szczególnym uwzględnieniem języka angielskiego, powszechnie nauczanego we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Tendencję rozwojową wykazuje edukacja ekologiczna. Szkoły na poziomie policealnym i wyższym, których ukończenie daje większą szansę znalezienia zatrudnienia, z roku na rok zdobywają większą popularność.

Inne instytucje kształcenia dorosłych

Oprócz szkół dla dorosłych oraz form kształcenia pozaszkolnego, ale objętych przepisami wspomnianej ustawy o systemie oświaty (np. placówki kształcenia ustawicznego lub ośrodki doskonalenia zawodowego), funkcjonują także instytucje, powołane na podstawie innych aktów prawnych, jak ustawa o szkolnictwie wyższym czy ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zaliczają się do nich szkoły wyższe, uniwersytety, uniwersytety ludowe, uniwersytety trzeciego wieku, ośrodki badawczo-rozwojowe, instytuty naukowe, ośrodki szkoleniowe, fundacje i inne. Dla osób bezrobotnych i poszukujących pracy kursy i szkolenia zawodowe i przekwalifikujące organizowane są przez powiatowe urzędy pracy.

Źródła:

^[1] https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5488/14/1/1/ksztalcenie_doroslych_w_2016.pdf

^[2] Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, tekst jednolity – Dz.U. 2017 poz. 2198