In deze blog aandacht voor de Bildung Academie, een proeftuin voor educatieve experimenten

Binnen het curriculum kan een meer persoonlijke en bewuste manier van onderwijs helpen in de ontwikkeling van elk individu. Voorbeelden daarvan zijn ervaringsgericht onderwijs, het oefenen in zelfreflectie en dialoog, ruimte voor persoonlijk contact met de onderwijzer en begeleiding bij creatieve processen. Buiten het curriculum van de opleiding kunnen studenten en scholieren activiteiten ondernemen die verder bijdragen aan hun ontwikkeling. Voorbeelden daarvan zijn het leveren van een actieve bijdrage in studenten-­, studie-­ of sportverenigingen, extracurriculaire stages lopen, studieperiodes in het buitenland doormaken of relevante bijbanen uitoefenen.

Basis van de Bildung Academie is de jaarlijkse Bildung master. Ervaringen die hier worden opgedaan leveren vaak weer grondstof op voor de andere onderdelen van de organisatie. Het programma zit ongeveer als volgt in elkaar. In de eerste fase – persoonlijke vorming – leggen studenten het fundament waarbij aandacht besteed wordt aan vraagstukken over persoonlijke context, waarden, identiteit en de verhouding tot de ander en de groep. In deze fase worden de studenten door kunstenaars, wetenschappers en ondernemers uitgedaagd om zichzelf en de ander onder de loep te nemen. Vervolgens wordt in de tweede fase meer naar buiten getreden, door middel van het onderzoeken van een actueel maatschappelijk thema, zowel op persoonlijk niveau als op het niveau van de samenleving. Elk van deze fases wordt afgesloten met een materialisatie. Tijdens de materialisatiefase wordt de student uitgedaagd zijn of haar opgedane kennis, vaardigheden en ervaring om te zetten in een concreet project en presentatie, waarbij sociaal ondernemerschap centraal staat.

Het Bildung-programma wil fungeren als een voorbeeld voor klassieke onderwijsinstellingen; het is een proeftuin om meer te leren over welk onderwijs deze tijd nodig heeft. De Bildung Academie zelf staat los van de universiteit, maar werkt wel nauw met haar samen. Dankzij het programma Broader Mind bijvoorbeeld worden bachelor studenten van de VU in staat gesteld om zich te ‘bilden’. Ze kunnen in een half jaar durende opleiding de mogelijkheid krijgen zich op academisch niveau te ontplooien tot maatschappelijk betrokken individuen die kritisch denken, empathisch met hun medestudenten omgaan, morele overwegingen kunnen maken en expressief bekwaam zijn. Het programma is opgezet om studenten maatschappelijke vraagstukken te leren benaderen vanuit diverse academische perspectieven. Tijdens de cursussen A Broader Mind en Community Service Learning gebruiken ze hun kennis om oplossingen te vinden voor urgente sociale kwesties en ontwikkelen ze persoonlijke vaardigheden zoals internationaal samenwerken.

De Bildung Society, een ander onderdeel van de Bildung Academie, selecteert in samenwerking met maatschappelijke organisaties jaarlijks projecten waarbij groepen studenten afkomstig van het mbo, hbo en wo gezamenlijk met diverse thematieken aan de slag gaan. Daarmee wordt de scheiding tussen verschillende niveaus In het huidige schoolsysteem doorbroken. Dit leidt tot meer interactie, meer waardering en beter begrip tussen de verschillende niveaus. Zo was er het project Over Bruggen in Amsterdam met als doel de verbinding en inclusiviteit tussen de studenten en hun omgeving te stimuleren door de strijd aan te gaan met verschijnselen van segregatie en polarisering. Niet door te focussen op de verschillen, maar op de overeenkomsten. Niet door erover te praten maar door samen te doen. Studenten kregen een half jaar de tijd om samen een evenement op te zetten. De enige kaders die daarin leidend waren, waren de thema’s verbinding en wat het betekent om Amsterdammer te zijn.  Het verzorgen van benodigdheden als de locatie, aankleding en catering lag bij de studenten zelf. Door de studenten in die vorm eigenaarschap te geven, werd iedereen gestimuleerd om een bijdrage naar eigen kunnen te leveren. Bovendien werden deelnemende studenten gewezen op de mogelijkheden die hun eigen netwerk en hun eigen talenten met zich meebrengen. Daarnaast werd de stad zelf ingezet als onderwijsomgeving. Bijeenkomsten werden niet alleen georganiseerd op de onderwijsinstellingen, maar ook op bekende plekken van de studenten zelf. Hierdoor kregen zij een beeld van elkaars leefomgeving. De eerste editie leidde tot een door studenten georganiseerd festival: Vlechtwerk. Het festival werd bezocht door ongeveer zevenhonderd mensen. De samenstelling daarvan was een weerspiegeling van die van het project; de bezoekers verschilden in leeftijd, etnische achtergrond en opleidingsniveau. Op het festival ontstond de beoogde verbinding tussen studenten, bezoekers en organisatie.

In 2020 werd de samenwerking  met de gemeente Amsterdam en verschillende grassroots organisaties in de directe omgeving verder doorontwikkeld en zo ontstond het project Ambassadeurs van Amsterdam. Amsterdam wil de komende jaren investeren in betekenisvolle verbindingen tussen opkomende jonge leiders uit verschillende gemeenschappen en de Bildung Academie verzorgt daarvoor een nieuw stedelijk leiderschapsprogramma. Studenten uit het middelbaar- en hoger beroepsonderwijs en uit verschillende universiteitsfaculteiten vormen met elkaar een community van Amsterdamse jongeren die met elkaar en met buurtbewoners in gesprek gaan om zo de stad duurzaam te versterken. Bestaande ‘good practices’ op het gebied van community building en empowerment worden hierdoor zichtbaarder worden gemaakt in de stad en versterkt. Jongeren die als ambassadeur aan de slag gaan leren vol zelfvertrouwen een actieve bijdrage te leveren aan de toekomst van de stad.

Daarmee is dit project tevens een mooi voorbeeld van hoe onderwijs midden in de samenleving kan staan, zodat theorie en praktijk hand in hand gaan en rechtstreeks aan elkaar getoetst kunnen worden. De deelnemers ervaren aan den lijve dat niet alleen hun kennis, maar vooral ook hun houding het verschil kan maken. Bovendien is AvA een mooi voorbeeld van hoe programma’s van de Bildung Academie samen met de doelgroep ontwikkeld en uitgevoerd worden. In dit geval is er een groep jongeren als initiatiefnemer vanaf het begin betrokken. Deze ambitieuze en betrokken jongeren nemen verantwoordelijkheden op zich op het gebied van marketing, coaching en inhoud van het programma. Een van de ambassadeurs van Amsterdam en betrokken Amsterdammer is Hamza Bouayad. Hij startte een jaar geleden zelfstandig een project waarbij hij geld inzamelde voor behoeftige gezinnen. Met dit geld deed hij boodschappen en bezorgde die bij gezinnen die het moeilijk hebben: “Het is raar om te zien dat er nog steeds veel gezinnen zijn die het financieel zwaar hebben. Het project opende mijn ogen voor problemen die ik voorheen niet zag. Het project richtte zich tot 9 gezinnen, dat zijn er voor mij 9 te veel.” Samen doen, dat is een belangrijk uitgangspunt, waarbij het niet uit hoeft te maken dat de een op het ROC zit, de andere op een hogeschool en een derde bestuurskunde studeert.

Dergelijke projecten sluiten daarmee goed aan op de missie van de Bildung Academie om enerzijds onderwijsvernieuwing te stimuleren en anderzijds om Bildung naar de samenleving te brengen. Naast al deze activiteiten is er ook nog  Bildung Onderwijsadvies, dat scholen ondersteunt bij het ontwikkelen van Bildung, Bildung Docenten, een bijscholingsprogramma voor docenten, de Bildung Sprekersacademie en er is een opleiding tot Bildungadviseur gestart.

Er zijn een aantal elementen die de Bildung Academie tot een bijzondere proeftuin maken:

1. Het leerproces is een collectieve onderneming van studenten en docenten. Studenten hebben daadwerkelijk mede-eigenaarschap over hun onderwijs. Je ziet dat ook terug in de diverse rollen: er zijn bouwers, gidsen, leermeesters, gastmeesters, coaches en coördinatoren.
2. De organisatie is een leer-werkplaats, d.w.z. verbindt onderwijs met vernieuwende projecten in de samenleving
3. Het onderwijs houdt zich direct bezig met maatschappelijke vraagstukken
4. Men wil dat studenten succesvol zijn en een rol van betekenis kunnen spelen in de wereld.
5. Het onderwijs is gebaseerd op het oude Bildungsideaal: dat mensen nadenken over wie ze zijn, hoe ze de wereld en hun rol in de maatschappij zien en hoe ze zich verhouden tot anderen.

Bildung draagt enerzijds actief bij aan de noodzakelijke ontwikkeling en bewustwording van een ieders essentie, anderzijds vervult het ook een kritische en constructieve rol in organisaties, onderwijsinstellingen, het bedrijfsleven en de samenleving als geheel. Door Bildung tweeledig in te zetten wordt recht gedaan aan de ontwikkeling van het individu, verwerven organisaties, onderwijsinstellingen en bedrijven context gebonden handvatten, en wordt er direct bijgedragen aan verbinding en gemeenschapsontwikkeling.

Niet iets, maar iemand worden. Ascese en oefening hebben de mensheid in de loop van vele eeuwen gevormd tot wat zij nu is, zo stelt de filosoof Sloterdijk vast in zijn “Je moet je leven veranderen”. Je kunt alles worden. Een zeer vrijblijvende liberale boodschap? Niet wanneer dat gebaseerd is op gemeenschapsgevoel en communicatieve zelfsturing. Of zoals de Oostenrijkse schrijfster  Marie von Ebner-Eschenbach het meer dan een eeuw geleden al verwoordde: “Nur der Denkende erlebt sein leben, an Gedankenlosen zieht es vorbei.”