Vluchtelingen worden van alle kanten gestimuleerd om vrijwilligerswerk te doen. Dat begint al in de opvang. Vrijwilligerswerk wordt voor hen gezien als manier om bij te dragen aan de samenleving en in contact te komen met Nederlanders, maar ook om de kans op toekomstige arbeidsparticipatie te vergroten. Voor vluchtelingen met een verblijfsvergunning hanteren gemeenten vaak beleid dat gekenmerkt wordt door het uitgangspunt ‘zo snel mogelijk aan de slag’.

Ook daarbij draait het om het stimuleren van participatie en integratie. Organisaties die zich daarvoor inzetten, hanteren instrumenten die passen bij dit principe en waarvan verwacht wordt dat ze helpen als een opstap naar werk. Denk daarbij aan vrijwilligerswerk, (taal)stages en werkervaringsplekken. Ook vluchtelingen die al langer in Nederland wonen en nog geen betaald werk hebben, zullen in veel gemeenten actiever dan voorheen door hun klantmanagers gestimuleerd worden om vrijwilligerswerk te doen.
 
Participatiewet
Sinds de introductie van de Participatiewet in 2015 moeten mensen met een bijstandsuitkering namelijk een tegenprestatie leveren als de gemeente daarom vraagt: een onbetaalde maatschappelijk nuttige activiteit.

Vrijwilligerswerk als opstap naar werk: werkend leren
Hoe kan vrijwilligerswerk door vluchtelingen zo georganiseerd worden dat het inderdaad zinvol is als opstap naar betaald werk? Oftewel: hoe kan het worden ingericht zodat er daadwerkelijk sprake is van werkend leren?

Vanuit het Kennisplatform Integratie & Samenleving (KIS) hebben we in het project Werkend leren als opstap naar betaald werk vier praktijken van werkend leren naast elkaar gelegd. Op basis daarvan hebben we deze handreiking samengesteld, bedoeld voor begeleiders van vluchtelingen die aan de slag gaan met een vorm van werkend leren. De handreiking biedt ook waardevolle informatie voor gemeenten of organisaties die een werkend-lerenproject voor vluchtelingen willen opstarten.
 
Begeleiding is cruciaal
De begeleiding is bij werkend leren cruciaal. De begeleider moet ervoor zorgen dat de werkzaamheden die de vluchteling tijdens zijn of haar vrijwilligerswerk, stage of werkervaringsplek doet daadwerkelijk in dienst staan van het leerproces. Alleen dan kan het werkend leren inderdaad een waardevolle stap betekenen naar duurzame arbeidsparticipatie. Of - wanneer werk vooralsnog te hoog gegrepen is - naar andere dagbesteding buitenshuis, zoals een opleiding of regulier vrijwilligerswerk.

Evaluatie-instrument
Er is een evaluatie-instrument om werkend-lerentrajecten te evalueren. Bij werkend leren staat het ‘werken’ in dienst van het ‘leren’. Het gaat erom werkervaring op te doen en werknemersvaardigheden te leren als opstap naar betaald werk. Vluchtelingen kunnen op uiteenlopende manieren aan de slag gaan met werkend leren, bijvoorbeeld in vrijwilligerswerk, (taal)stages of op werkervaringsplekken.