ok. 5 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Seniorzy to coraz większa grupa demograficzna w Polsce, Europie i na świecie. Wydłużająca się statystyczna długość życia i niski przyrost naturalny powodują, że ilość seniorów będzie stale rosnąć. Czynniki demograficzne wskazują, że na świecie do 2035 r. dwukrotnie wzrośnie liczba osób w wieku 85-89 lat, natomiast liczba osób w wieku 60-75 lat, z ponad 6 mln wzrośnie do ponad 9 mln¹. Taka sytuacja będzie więc wyzwaniem dla polityki publicznej, samorządów, instytucji kultury i edukacji, organizacji pozarządowych oraz dla całych społeczności lokalnych. 

^{Photo by Jen Theodore on Unsplash}

Już teraz należy myśleć o tej grupie społecznej w sposób kompleksowy, wspierać i motywować do działania na różnych płaszczyznach życia lokalnego. Obserwując życie społeczno-polityczne w małych społecznościach, a szczególnie na wsiach, można zauważyć, że seniorzy nie często są angażowani do działań na płaszczyźnie publicznej czy jako wolontariusze. Są oczywiście miasta i gminy, w których działają np. Rady Seniorów i Uniwersytety Trzeciego Wieku (UTW), aczkolwiek, nie jest to trend powszechny. Jak podaje portal samorządowy, w lipcu 2019 r., na 2477 gmin, działało w Polsce 374 Rad Seniorów. To bardzo niewiele - niespełna 14% całości. Taka sytuacja, szczególnie w miejscach, gdzie nie ma prowadzonych działań z seniorami i dla seniorów, sprzyja wykluczeniu tych osób z życia publicznego i działań partycypacyjnych. Niewątpliwie nie jest to dobry nurt działań, ponieważ seniorzy są ludźmi z dużym doświadczeniem życiowym, posiadają dużo wolnego czasu, a także mają liczne kompetencje, które mogą mieć pozytywny wpływ na społeczność lokalną. Jeśli zostaną zauważeni w życiu społecznym, to ich działania mogą realnie rozwijać miasta, gminy i wsie.

W rzeczywistości aktywizacja seniorów i ich zaangażowanie w życie społeczne na wsiach, jest zazwyczaj bardzo małe. Decydują o tym różne czynniki, m.in. brak wiedzy o możliwości działań, ograniczone kompetencje społeczne, niskie poczucie własnej wartości, stan zdrowia, problemy transportowe, jak również niska aktywność samorządów lokalnych, które nie angażują seniorów do współpracy. Jeśli seniorzy nie mają przestrzeni by móc działać, zostają w domu i poświęcają się w całości dzieciom i wnukom. Ich rozwój i aktywność społeczna zaczyna wtedy zamierać. Taka sytuacja, to ostatni "dzwonek" by przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu tej grupy. To moment, w którym samorządy, osoby i organizacje działające na wsiach, powinny poszukać odpowiedzi na pytanie: "Co my możemy zrobić by działać na rzecz aktywizacji seniorów?". Odpowiedź jest krótka: "Powinniśmy szukać rozwiązań, działać i proponować realne wsparcie rozwojowe i edukacyjne dla seniorów".

Aktywizacja seniorów w praktyce

W praktyce może mieć ono następujące formy:

• zajęcia z rozwoju kompetencji społecznych, podczas których seniorzy zintegrują się, na nowo odkryją swoją wartość, poczucie wpływu i motywację do działania;

• nauka praktycznych umiejętności, w zakresie działalności społecznej, połączona z wiedzą dotycząca zakładania organizacji i grup seniorskich oraz pozyskiwania środków na działalność;

• pomoc w kwestiach transportowych i komunikacyjnych, szczególnie w kwestii umożliwienia dotarcia na spotkania;

• tworzenie przestrzeni do dyskusji, wymiany poglądów oraz publicznego zabierania głosu przez seniorów;

• organizowanie działań międzypokoleniowych, które będą sprzyjać wzajemnej integracji i odkrywaniu potencjału obu stron;

• docieranie poprzez różne formy komunikatów, z informacją o działaniach społecznych i środowiskowych, budowanie poczucia wpływu i zaangażowania, a także zachęcanie do wyrażania swojej opinii w kwestiach lokalnych;

• budowanie sąsiedzkich sieci seniorów żyjących w danej społeczności i zachęcanie ich do wspólnych działań np. w formie wolontariatu;

• edukacja, edukacja i jeszcze raz edukacja w każdej postaci i formie, np. nowe technologie, dostęp do wysokiej kultury, zdrowie i profilaktyka, rękodzieło, kulinaria, florystyka, współpraca społeczna to tylko kilka z wielu tematów, na które warto zwrócić uwagę.

Docelowo, powinno to wszystko przełożyć się na tworzenie trwałych grup seniorskich, np. w postaci Uniwersytetów Trzeciego Wieku, Klubów Seniora i Gminnych Rad Seniorów, które w sposób sukcesywny i przemyślany będą zajmować się również aktywizacją seniorów żyjących na wsi.

Te działania powinny uwzględniać osoby starsze dotychczas nieudzielające się społecznie czy też kulturalnie.

Bardzo bym chciała, żeby działalność pro_seniorska w małych gminach sukcesywnie się rozwijała. Mam nadzieję, że jedynym miejscem aktywizacji seniorów na wsiach nie będą tylko Koła Gospodyń Wiejskich, które doceniam za to, co robią dla wsi, jednakże należy pamiętać, że głównym ich celem nie jest aktywizacja społeczna i edukacja seniorów. Seniorami, w sposób przemyślany powinny zająć się samorządy, instytucje kultury i organizacje społeczne specjalizujące się w działaniach skierowanych do tej grupy. Patrząc na małe gminy i wsie, w których seniorzy aktywnie działają, w których podejmują samodzielnie inicjatywy, wiem, że warto w nich inwestować. Każde działanie z seniorami i dla seniorów, przekłada się tam na ogrom społecznego dobra, które jest warte każdej ceny.

Karolina Suska – socjolożka, trenerka, tutorka, dyrektorka instytucji kultury. Absolwentka UJ, Szkoły Liderów PAFW i Akademii Liderów Kultury. Wiejska aktywistka zafascynowana pracą na rzecz lokalnych społeczności, ze szczególnym uwzględnieniem działań na rzecz kobiet. Pasjonatka odkrywania potencjału drzemiącego w ludziach. Ambasadorka EPALE.

Zobacz także:

11 kroków do aktywności

Inspiruj i edukuj się online

Organizacje wiejskie w czasach zarazy

Koła Gospodyń Wiejskich potrzebują edukacji

Źródła:

1. http://mrs.poznan.pl/wp-content/uploads/2020/01/Rady-seniorów.-Raport-z…

2. https://www.portalsamorzadowy.pl/komunikacja-spoleczna/seniorzy-dla-sen…