"Biz de işteyiz" - Erasmus + programı çerçevesinde yürütülen "Biz de işteyiz" projesinin ortak ülkeleri tarafından yapılan anketlere dayanarak engelli öğrencilerin eğitimsel ve mesleki yeterliliklerine ilişkin ihtiyaç ve fırsatların analizi

1. Giriş

Erasmus + projesi kapsamında gerçekleştirilen “Biz de işteyiz”[1] araştırması, engelli gençlerin mesleki, eğitimsel ve aile durumlarının yanı sıra mevcut imkânlarını da içermektedir. Anket, en önemli sorunları ve ihtiyaçları tespit etmeyi, iyi uygulamaları belirlemeyi ve potansiyel işverenler ve çalışanlar için tatmin edici olacak yeni çözümler aramayı amaçlamaktadır. Bu amaca ulaşmak amacıyla, yedi proje ortağı ülkedeki üç önemli sosyal ve mesleki grup, ebeveynler, öğretmenler ve işverenler yürütülen çalışmalara dahil edilmişlerdir. Bu ülkeler Polonya, Portekiz, Romanya, Slovenya, Türkiye, İngiltere ve İtalya'dan oluşmaktadır. Elde edilen anket sonuçları ortaklardan her birinin içerik koordinatörleri tarafından derlendi. Bu makale toplanan verilerin bir özetidir ve aynı zamanda araştırmaya katılmayı kabul eden şirketler ve kurumlar tarafından sağlanan bilgilerin bir ön analizini sunmaktadır.

Yapılan araştırma, Avrupa 2020 stratejisinde yer alan üç öncelikten biri olan sosyal içermeye yardımcı olan ve istihdam düzeyindeki artışı desteklemeyi içeren kalkınma ile uyumludur. Bununla ilgili hedeflerden biri de 20-64 yaş aralığındaki kişilerin istihdam oranını %75'e çıkarmaktır. Bu strateji aynı zamanda öğrencilerin öğrenme çıktılarının iyileştirilmesini, gençleri işgücü piyasasına girmelerinde desteklemeyi ve modernize etmeyi, hâlihazırda çalışanların ve aynı zamanda potansiyel çalışanların niteliklerini geliştirmeyi, daha fazla kişinin istihdam edilmesini ve işgücü piyasasının ihtiyaçları ve hizmetlerin eşleştirilmesi hedeflemektedir.[2]

Bu çalışmada işverenlerin özellikle önemli bir grup olarak tanınması, nihayetinde engelli bireylerin istihdam olanaklarına karar vermeleri ve mevcut pazar ihtiyaçları hakkında bilgi sahibi olmaları nedeniyle, araştırmaya ilişkin tartışmamıza, işverenlere yönelik anketlerin sonuçları ele alınacaktır. Daha sonra, öğretmenlere yönelik anketin sonuçları ve son olarak ebeveynlere yönelik anket tartışılacaktır. Aynı nedenle işverenler tarafından verilen cevaplar, engelli bireylerin daha profesyonel olarak aktif olmalarına ve işe girerken karşılaştıkları zorlukların üstesinden gelmelerine olanak sağlayacak çözümlerin bulunmasına zemin oluşturması nedeniyle detaylı bir şekilde analiz edilmiştir.

Alıntı yapılan tüm veriler yapılan anketten geldiğinden, araştırmacılar sürekli olarak bireysel referansları dipnotlara dahil etmekten çekildiler. Seçilen sorular ayrıntılı olarak tartışılacak, her katılımcı ülkeden tüm anketlerin sonuçları ana metinden sonra ayrı eklerde sunulacaktır.

2. İşverenlere yönelik anket

İşverenler arasında yapılan anket, engellileri belirli şirketler ve kurumlar tarafından istihdam etme istekliliği ve olanaklarını incelemenin yanı sıra, toplumu profesyonel çalışma konusuna daha duyarlı hale getirme sürecine ilişkin potansiyel işverenlerden öneriler toplamayı amaçlamaktadır.  Polonya kurumları tarafından sağlanan  soruların cevapları analiz edildi ve ortak ülkeler tarafından verilen cevaplarla karşılaştırıldı. Bu karşılaştırmalar, üstlenilen faaliyetlerdeki benzerlikleri ve farklılıkları gösteren sonuçların yanı sıra, sürdürülmeye ve izlenmeye değer iyi uygulamalara ulaşılmasını sağladı.

3. Öğretmenlere yönelik anket

Öğretmenler, engelli insanları gelecekte bir iş bulmalarına imkan verecek bilgi edinme ve becerilerini ve yeterliliklerini geliştirmede en güvenilir ve bilinçli olarak destekleyebilecek sosyal grubu temsil eder. Sorulan sorular, öğrencilerin zindelik düzeyleri, öğretmenler ile engelli kişilerin ebeveynleri arasındaki ilişkiler ve karşılaşılan sorunlar ve zorluklarla ilgiliydi.

4.  Ebeveynlere yönelik anket

Ebeveynler özel bir grup oluşturur: çocuklarının gelişimini ilk etkileyenler onlardır, çünkü engelli bir çocuk üzerinde doğum anından kurumsallaşmış eğitim alanına girene kadar en güçlü etkiye sahiptirler. Ebeveynlere sorulan sorular, çocuğun seçilen günlük aktivitelerdeki bağımsızlık seviyesi ve okuldaki işleyişi ile ilgiliyken, son birkaç soru ebeveynlerin ilişkileri ve öğretmenlerle ilişkileri konusunu gündeme getirdi.

İşverenlerin, velilerin ve öğretmenlerin bağlılığı ve dürüst yanıtlarının, projeye katılan araştırmacıların anket sonuçlarını hazırlamasına ve engellilik belgesi olan gençlerin sosyal ve profesyonel alanda bağımsızlık kazanmasına ilişkin sonuçları çıkarmasına yardımcı olduğu vurgulanmalıdır.  Bu, engelli gençlerin farklı ülkelerdeki işgücü piyasasında ne şekilde başa çıktıklarını belirlememize ve işverenlerin engelli öğrenciler için staj ve çıraklıklara yönelik tutumunu karakterize etmemize olanak tanıdı. Ayrıca eğitim kurumları ile işbirliğinin, engelli genç bir kişinin işe alım sürecinde sonraki başarısına ve işini sürdürme çabalarına aktarımını değerlendirmemizi mümkün kılmıştır. Okulların ve bakım tesislerinin eğitim ve pedagojik sistemi ile engelli bireylerin eğitim ve mesleki çıraklık süreciyle ilgili farklılıklar, ankete katılan her bir ülkenin hem zayıflıklarını hem de güçlü yanlarını gösterirken, aynı zamanda Katılımcıların birbirlerinden öğrenebilecekleri iyi uygulamaları fark etmek mümkündür.

Yapılan araştırma, engelli bireylerin işgücü piyasasındaki durumunun daha ayrıntılı analiz edilmesi ve çeşitli engellere sahip kişilerin profesyonel aktivasyonu için faaliyetlerin tasarlanması ve uygulanması için bir başlangıç noktasıdır. Ek olarak, bu alandaki toplumsal farkındalığı artırmak, basmakalıpları çürütmek ve işverenleri engelli kişileri işe almaya teşvik etmek ve bu öğrencileri eğitime hazırlamayı amaçlayan pedagojik ve eğitimsel süreçte bu tür öğrencilerin ebeveynlerini ve öğretmenlerini desteklemek için çaba gösterilmelidir.  Araştırmanın yazarları, proje kapsamında elde edilen ve bu makalede sunulan bilgilerin bu çabalara değerli bir girdi olacağını umuyorlar.