ok. 6 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

---

Pracując nad szkoleniami do samodzielnej nauki, popularnie zwanymi self-paced, często musimy sobie poradzić z poukładaniem treści w taki sposób, żeby osiągnąć zakładany cel. Co i w jakiej kolejności powinien otrzymać odbiorca, żeby się nauczył i żeby rzeczywiście tę naukę wdrożył w swoje życie lub praktykę zawodową? Jakie sytuacje edukacyjne musimy stworzyć, żeby osoba ucząca się osiągnęła cel? Jak spowodować, żeby szkolenie było spójne logicznie i żeby kolejne kroki były naturalne i zrozumiałe dla odbiorcy?

^{Photo by Brands&People on Unsplash}

Często sięgamy w ramach zespołu metodycznego do tzw. meta-narracji, czyli do skrótowego „opowiedzenia” szkolenia. To forma wyrażenia szkolenia w możliwie krótki i esencjonalny sposób, który pozwala na uchwycenie logiki szkolenia bez wgłębiania się w treść. To stosunkowo szybka metoda na pracę nad układaniem struktury szkolenia self-paced.

Praca z meta-narracją w zespole metodycznym 

Jeśli pracujemy nad istniejącymi treściami, to zwykle próbujemy zanotować na karteczkach post-it główne części treści i ułożyć je w spójną narrację. Zwykle staram się, żeby ktoś z zespołu metodycznego opowiedział taką meta-narrację w drugiej osobie (liczby pojedynczej).

Może to wyglądać mniej więcej tak:

• Nauczę cię jak zadbać o bezpieczeństwo organizacji, którą zarządzasz.
• To ważny temat, bo wiele organizacji boryka się z cyber-atakami i ponosi realne straty – pokażę kilka przykładów.
• Aby poradzić sobie z atakami warto poznać najbardziej typowe z nich. Poznając je spróbujemy sprawdzić, na które jesteś narażony najbardziej.
• Skuteczne zabezpieczenie się przed atakami może wydawać się osobie zarządzającej złożonym wyzwaniem, dlatego rozłożymy ten temat na czynniki pierwsze i pokażemy jak po kolei zadbać i każdy z nich.
• Pokażemy metody, procedury i narzędzia, które pozwolą na uniknięcie niebezpieczeństw.
• Zbudujesz sobie plan działań w trzech kluczowych obszarach, o które powinna zadbać organizacja.
• Pokażemy też typowe błędy popełniane przy planowaniu i sprawdzone techniki radzenia sobie z typowymi zadaniami tego planu.

Taka meta-narracja pokazuje, co po kolei zamierzamy zrobić. Każde z kolejnych zdań to konkretne rzeczy, które powinny znaleźć się w szkoleniu. W naszym prostym przykładzie widać, że stosunkowo wcześnie powinny pojawić się przykłady, które zilustrują tematykę, bo w sumie nie wiemy, z czym odbiorca kojarzy cyber-ataki. Pewnie nie warto tutaj jeszcze dawać dogłębnych studiów przypadków, które zanudzą odbiorcę, ale kilka ciekawostek lub jakaś fajna historia może się sprawdzić.

Widać też, że również stosunkowo wcześnie nadamy kontekst indywidualny. Spróbujemy powiązać tematykę szkolenia z tymi niebezpieczeństwami, które dotyczą tej organizacji, którą zarządza odbiorca. Można to osiągnąć różnymi środkami. Od prostej autorefleksji typu: „Zastanów się, które z pokazanych ataków mogą wystąpić u ciebie?”, aż po bardziej złożone metody. Możemy na przykład dać narzędzie autodiagnozy, które pozwoli zrozumieć, gdzie organizacja jest narażona na niebezpieczeństwa. Możemy dać nawet narzędzie, które menedżer użyje wraz ze swoimi pracownikami – na przykład listę kontrolną, którą wypełni osoba z IT.

Zapewne myśląc o rozbiciu złożonego wyzwania na czynniki pierwsze zaproponujemy jakiś model, który pozwoli uprościć myślenie o zabezpieczaniu organizacji i zaplanować odpowiednie działania. Jeśli model, to pewnie jakiś schemat, może tak zwana kanwa. Zapewne zaproponujemy jakieś przykłady do każdej części modelu i typowe rozwiązania do typowych sytuacji. Wszak zależy nam, żeby złożona, i przez to nieosiągalna materia, stała się czymś zrozumiałym i możliwym do ogarnięcia.

I tak dalej. Każde stwierdzenie użyte w meta-narracji może podpowiedzieć nam metody, jakie warto zastosować i może ułatwić dobór najlepszej z nich.

Meta-narracja w formie dialogu 

Zawsze urzekało mnie u dobrych trenerów to, że potrafią być w ciągłej interakcji z uczestnikami szkolenia. Potrafią stworzyć dialog, w którym obie strony są w ścisłym kontakcie. Oczywiście pamiętam też zajęcia, w których trener uzewnętrznia się sobie a muzom. I to nie jest dobre wspomnienie.  

Zapytacie zapewne, co z tego wynika dla szkoleń self-paced, dla szkoleń, w których z definicji nie ma dialogu.

Dla mnie dialog może być techniką bardzo użyteczną w tworzeniu meta-narracji, w dopracowaniu spójności logicznej kursu. Czasami tej techniki używam pracując zarówno z ekspertami, autorami treści (zwanymi też SME – subject matter expert), jak i w ramach zespołu metodycznego.

Wyobraź sobie, że szkolenie to rozmowa. Spróbuj wypowiedzieć (normalnie na głos) kwestie dialogu, który reprezentuje główne części szkolenia starając się, by ta rozmowa była naturalna. Można to robić w parach, chociaż w praktyce często robię to sam.

Jak wygląda taka rozmowa? No na przykład w sposób jak poniżej.

A: Jest temat cyber-bezpieczeństwa [tytuł szkolenia].

B: A co to?

A: To obszar zabezpieczenia twojej organizacji, żeby na przykład uchronić się przed takimi przypadkami jak x, y z.

B: A to ważne?

A: Sam oceń: firma X straciła wszystkie dane klientów w wyniku… a firma Y wydała zysk z całego roku na odwirusowanie swoich komputerów, bo…

B: Ale to jest kwestia informatyków, to strasznie złożone.

A: Czasami to informatyka, a czasami to kwestia na przykład zachowań pracowników i procedur w twojej organizacji. Menedżer może pokierować swoimi ludźmi, żeby zadbać o bezpieczeństwo. Może i temat jest złożony, ale jest metoda na to, żebyś to bez problemu ogarnął, nawet bez znajomości IT.

B: No ale to jakiś olbrzymi wysiłek.

A: Na początek pokażę ci, jak stosunkowo szybko zorientować się, które wyzwania dotyczą ciebie, a które nie. Dam ci narzędzie, które w stosunkowo prosty sposób pozwoli ci wyeliminować te obszary, które cię nie dotyczą…

itd.

Metoda pracy z meta-narracją za pomocą takich dialog, może ci się wydać trochę nadmierną komplikacją, ale mi czasami pozwala wychwycić niebyt fortunne moduły. Niedawno pracowałem ze scenariuszem, w którym pierwszy temat po wstępie miał nazwę zaczynającą się od słów „Obowiązki menedżera w obszarze”. Jak tylko wyobraziłem sobie, jaką odpowiedź usłyszę, gdy podejdę do wyimaginowanego menedżera i na początku rozmowy poruszę temat dodatkowych obowiązków, to zobaczyłem jakie to jest słabe. Jednak już wersja, w której przekonam go, że warto coś zrobić i to się wiąże z kilkoma obowiązkami wydała się sensowniejsza (to oznaczało przebudowanie kolejności tematów), a poza tym może nie mówmy o tym, że to są „obowiązki”, a sposób na realizację pewnej misji (przemyślmy nazwy tematów).

W tej formie dialogowej czasami jest fajna zabawa, bo na myśl przychodzą mi dość dosadne odpowiedzi, które wskazują z czym mamy problem. Oto kilka przykładów:

• Mówisz do mnie, czy koło mnie? (powiedzenie z mojej młodości, później to tak zwane WII FM, czyli What’s in it for me?) – to sygnał, że nie budujemy kontekstu osobistego, nie wiążemy naszego szkolenia z rzeczywistością odbiorcy, jego życiem lub praktyką zawodową.
• Serio? – to sygnał, że przegięliśmy gdzieś, na przykład zaczynając dialog od obowiązków dla zapracowanego menedżera.
• I co z tego? – to sygnał, że może warto zrezygnować z tematu – skoro nic nie wnosi.

Praca nad poukładaniem szkolenia self-paced, dobraniem odpowiednich metod i środków jest moim zdaniem kluczowa, żeby szkolenie pofrunęło i było dobrze przyjmowane przez odbiorców. Mam nadzieję, że opisane sposoby pomogą osiągnąć lepsze efekty.

---

Sławomir Łais – edukator z ponad 20-letnim doświadczeniem w edukacji cyfrowej, projektant aplikacji uczących, autor publikacji, bloger praktykatrenera.pl, prelegent wielu konferencji. Prezes OSI CompuTrain, współtwórca metody i narzędzi Learning Battle Cards. Trener, konsultant w stosowaniu nowoczesnych technologii w uczeniu. Członek rady Fundacji Digital Creators. Ambasador EPALE.

---

Jesteś trenerem, szkoleniowcem? Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod prowadzenia szkoleń, narzędzi trenerskich i niestandardowych form? Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na temat technik prowadzenia szkoleń, narzędzi szkoleniowych i pracy trenera dostępne na polskim EPALE!

---

Zobacz także:

Szkolenia samobsługowe - jak je projektować?

Adekwatnie do sytuacji – dobieranie metod w projekcie cyfrowym

Mierzyć? Wierzyć? Sprawdzać? Czy zawsze warto wierzyć pomiarom?

Praca edukatora z ekspertami – skuteczna, jeśli grasz na swoim boisku

Edukatorze! Nie projektuj bez sensu. Typowe błędy prowadzące do bezcelowych szkoleń

Dylemat słonia, czyli gdzie kończy się efekt, a zaczyna efekciarstwo

Trener kontra AI-trener. Zestaw pytań, które warto sobie zadać