Wizyta studyjna pracowników Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Muzeum Żydowskim w Berlinie

ok. 4 minuty czytania - polub, linkuj, komentuj!

Od 5 do 9 grudnia 2022 r. troje pracowników Działu Edukacji Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN odbyło wizytę w Muzeum Żydowskim w Berlinie (Jüdisches Museum Berlin, JMB). 

Muzeum Żydowskie w Berlinie jest jednym z największych muzeów w Europie. Jego wystawa stała przedstawia historię społeczności żydowskiej w Niemczech od jej początków aż do współczesności. Podzielona jest na pięć części: pierwsza opowiada o osadnictwie żydowskim na terenie dzisiejszych Niemiec w starożytności i w średniowieczu), druga - o ruchach emancypacyjnych w społeczności żydowskiej w XVII i XVIII wieku, trzecia – o latach 30. XX wieku i prześladowaniach Żydów po dojściu Hitlera do władzy, czwarta - o Zagładzie i wreszcie piąta - o powojennej historii Żydów w obu państwach niemieckich. Narracja historyczna przeplata się z elementami dotyczącymi kultury i religii żydowskiej na całym świecie.

Istotną częścią muzeum jest też sam budynek, zaprojektowany przez Daniela Liebeskinda. Gmach przecinają przejścia zwane Axes (osie), symbolizujące trzy poziomy żydowskiej obecności w Berlinie. Oś Ciągłości reprezentuje ciągłość berlińskiej historii. Odchodzą od niej dwie pozostałe – Oś Emigracji, prowadząca do Ogrodu Wypędzonych oraz ciemna Oś Holokaustu, kończąca się wejściem do Wieży Holokaustu.

Osoby biorące udział w programie mobilności obserwowały pracę zespołu zaangażowanego  szkolenia i ewaluację pracy przewodników oprowadzających po nowej wystawie stałej, otwartej w 2021 roku, brały udział w spotkaniach dotyczących promocji oferty edukacyjnej oraz w oprowadzaniach po wystawie. 

Andy Simanowitz, specjalista do spraw edukacji i przewodnik, opowiedział uczestnikom, jak wygląda współpraca Muzeum Żydowskiego w Berlinie z przewodnikami i przewodniczkami. JMB, podobnie jak Muzeum POLIN, mierzy się z wyzwaniami spowodowanymi pandemią, która spowodowała spadek liczby zwiedzających, ale też odejście pewnej liczby przewodników do innych branż. Pracownicy obu instytucji wspólnie zastanawiali się nad sposobami przyciągnięcia nowych przewodników, zwiększenia ich zaangażowania i motywacji. Dyskutowali o prowadzonych w obu instytucjach programach szkoleniowych z zakresu historii i kultury Żydów oraz nowych, włączających metod oprowadzania. Omawiali też możliwości zaangażowania przewodników w ewaluację oferty muzealnej. Przewodnicy, jako osoby mające bezpośrednią styczność z różnorodnymi grupami zwiedzających, mogą pomóc muzeum ocenić, jak odbierana jest wystawa, czy oferta edukacyjna odpowiada potrzebom, jakie tematy najbardziej interesują publiczność. Często też samodzielnie testują nowe rozwiązania, dlatego warto korzystać z ich doświadczenia. Poruszano przy tym problem wyzwań związanych z organizowaniem szkoleń dla przewodników. Większość z nich oprowadza również w innych muzeach i w przestrzeni miejskiej, przez co trudno jest im brać udział w dodatkowych zajęciach.

Dyskutowano również o podejściu muzeum i przewodników do superwizji/ewaluacji oprowadzań i o tym, jak je prowadzić. Jak wynika z obserwacji i rozmów z niektórymi przewodniczkami i przewodnikami, w JMB uczestnictwo przedstawicieli Działu Edukacji w oprowadzaniach jest pomyślane raczej jako narzędzie kontroli – ewaluacja polega na krótkich, piętnastominutowych wizytach na spacerach prowadzonych przez przewodników. Nie zawsze osoby obserwujące oprowadzanie uczestniczą w nim od początku, nie sprawdzają też wiedzy merytorycznej. Kontrolowane są podstawowe elementy, jak przywitanie z grupą i wprowadzenie do oprowadzania. W Muzeum POLIN superwizja traktowana jest natomiast jako narzędzie służące rozpoznaniu potrzeb szkoleniowych przewodników i wsparcia ich w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami podczas oprowadzań, dlatego superwizujący towarzyszą przewodnikowi i grupie przez cały czas trwania spaceru.

Uczestnicy wzięli także udział w oprowadzaniu grupy uczniów i uczennic z Finlandii po wystawie stałej. Przewodnik dużo czasu spędził na nawiązaniu kontaktu z grupą w przeszklonym holu muzeum, zadawał pytania o pobyt uczniów w Berlinie, o mniejszości obecne w Finlandii, żeby później móc nawiązać do tych doświadczeń w trakcie zwiedzania.

Podczas spaceru po wystawie można było zaobserwować różnice w podejściu do pracy z grupą między JMB a Muzeum POLIN: w Berlinie przewodnicy mają dużo większą swobodę w wyborze trasy i fragmentu wystawy, który chcą pokazać zwiedzającym. Przewodnicy nie prezentują uczestnikom całej ekspozycji – zatrzymują się w wybranych miejscach, w których omawiają dany problem, jak początki osadnictwa Żydów w Niemczech czy emancypacja. Każdy samodzielnie decyduje o doborze tematu i narzędzi dla danej grupy.

W czasie spaceru, w którym brali udział pracownicy Muzeum POLIN, przewodnik był raczej moderatorem dyskusji, zwracał uwagę na najważniejsze wątki, ale przede wszystkim dużo czasu pozostawiał uczniom i uczennicom na samodzielne zapoznanie się z daną przestrzenią i formułowanie pytań na temat niejasnych wątków, które następnie omawiał. Minusem takiego rozwiązania było to, że dalszą, XX-wieczną część wystawy grupa musiała zwiedzić już samodzielnie. Po zakończeniu zwiedzania rozmawiano m.in. o warunkach sprzyjających i ograniczeniach możliwości pracy z grupami na wystawie,  wynikających z przyjętych rozwiązań wystawienniczych.

Projekt współfinansowany przez Komisję Europejską w ramach programu Erasmus+. Publikacja została zrealizowana przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autorów i Komisja Europejska oraz Narodowa Agencja Programu Erasmus+ nie ponoszą odpowiedzialności za jej zawartość merytoryczną.

Zobacz także:

Model komunikacji empatycznej w edukacji dorosłych w muzeach historycznych i miejscach pamięci

Muzealny think-tank: Muzea i sąsiedztwo

Edukacja muzealna wobec kultury strachu

Psychologia w edukacji kulturowej. Porozumienie bez Przemocy i Metoda Kręgów Naprawczych