ok. 9 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Uprzejmie donoszę na niektórych trenerów, wykładowców, twórców materiałów szkoleniowych, twórców aplikacji wspierających edukację osób dorosłych, że często zapominają o potrzebach osób niewidomych i słabowidzących.

Uprzejmie informuję, że przygotowując ten „donos” dobrze się przygotowałem. Zapoznałem się z literaturą przedmiotu, ale przede wszystkim przeanalizowałem kilka cennych studiów przypadku. Kwestia wysyłania donosu wzbudza wiele kontrowersji – jedni uważają, że to obowiązek obywatelski, inni, że to jedyny sposób zmiany negatywnego postępowania. Pomijam, z oczywistych względów, bardzo częsty powód składania donosów, czyli zawiść i zazdrość.

Donos powinien być podpisany, anonimowymi nie zajmują ich odbiorcy, ponieważ uznają je za mniej wiarygodne. Donos musi zawierać konkrety, a nie insynuacje. Powinien odznaczać się przejrzystą i jasną konstrukcją.

Mój donos ma charakter obywatelski i jest ukierunkowany na wzrost świadomości. I nie jest zaadresowany do konkretnej instytucji czy też instancji, ale ma charakter otwarty.

Mam świadomość, że często Ci, których ten donos dotyczy nie są świadomi, że ich postępowanie eliminuje albo ogranicza udział osób niewidomych i słabowidzących w edukacji, ale także pełnienie roli trenera i wykładowcy. Dlatego też nie oczekuję ukarania winnych tylko pouczenia i deklaracji, że zmienią swoje zachowanie.

^{Photo by Leon Rojas on Unsplash}

Uzasadnienie

Zacznę od trenerów i wykładowców. Szukając możliwości uatrakcyjnienia przekazu do swoich prezentacji dodają coraz więcej ilustracji i tabelek. Ilustracje są czasem tak mocno wyszukane, że nawet samym autorom trudno opisać co na nich jest najistotniejszego. Ale to jeszcze nie wszystko. Tak samo, jak ilustracje, ważne są zaprezentowane filmiki i oczywiście większość z nich jest bez napisów. Część trenerów próbuje ratować jeszcze sytuację, opisując zamieszczone materiały filmowe,  a także podając ich cel i przesłanie; większość jednak uważa takie działania za zbędne. W efekcie czas emisji materiałów dla uczestników niewidomych i słabowidzących to podczas szkolenia czas zmarnowany.  

 Jeżeli do tego dodamy jeszcze mało przejrzysty układ tekstu i nieczytelnie pogrupowane podpisy to będziemy mieli pełen obraz sytuacji, w której osoba niewidoma i słabowidząca może poczuć się jak uczestnik drugiej kategorii. Ilu tak naprawdę znacie trenerów, którzy do ilustracji dodają tekst alternatywny? Bez niego materiał dla osób niewidomych i słabowidzących najczęściej jest bezużyteczny.

Warto zwrócić uwagę na sytuację, kiedy zajęcia prowadzi dwóch trenerów, w tym jeden jest niewidomy. Negatywny efekt może dotyczyć np. współprowadzącego trenera. Trener próbuje bowiem śledzić prezentację, wsłuchując się w głos komputerowego asystenta. Tymczasem drugi trener komentuje prezentację. W tym czasie trener niewidomy stara się jednocześnie usłyszeć i asystenta i zrozumieć czego dotyczy komentarz. Praktycznie jest to niewykonalne. Aby dokładnie zrozumieć sytuację tej osoby wystarczy sobie wyobrazić, że rozmawiamy z kimś przez telefon, a tu nagle włącza się druga osoba do rozmowy i przekrzykuje wszystkich.

Podobnie prezentuje się sytuacja dotycząca przygotowywanych materiałów szkoleniowych. Większość ładnie wyjustowanych materiałów zawiera tabelki w formie ich obrazu, zamiast samej tabelki. W efekcie taki materiał świadczy o braku dostępności.

Kolejnym, istotnym wyzwaniem jest zapewnienie uczestnikom szkoleń odpowiedniej dynamiki zajęć i ich ciekawej formy. Czy dotyczy to wszystkich uczestników?

Pracujący z grupą trenerzy coraz częściej w celu urozmaicenia zajęć wykorzystują narzędzia multimedialne. Niestety ogromna większość nie jest w ogóle dostępna dla osób niewidomych i słabowidzących. Czy ktoś z nich zastanowił się czy narzędzia do mindmappingu, jamboard, mentimeter są przyjazne dla osób niewidomych i słabowidzących i dają szansę im na pełne korzystanie z pracy grupowej?

Jeszcze kilka miesięcy temu ten donos dotyczyłby mnie samego. Miałem jednak szansę i ogromną przyjemność pracować razem z niewidomym trenerem. Dopiero w trakcie wspólnego ustalania przebiegu zajęć uświadomiłem sobie, jak wiele muszę zmienić w swoim sposobie myślenia i ukształtowanych nawykach trenerskich. Jak ważne jest poznanie potrzeb mojego niewidomego, współprowadzącego partnera tych szkoleń. Wtedy dopiero zrozumiałem, jak ważna w projektowaniu procesu edukacyjnego jest empatia i świadomość potrzeb wszystkich uczestników.

W swoim donosie nie mogę także pominąć wybranej dużej grupy twórców aplikacji multimedialnych i programów wspierających procesy edukacyjne. Dlaczego tak komplikujecie interfejsy, wprowadzacie wiele zbędnych animacji, a korzystanie z programu uzależniacie od wyświetlenia reklam.  Czy zdajecie sobie sprawę z faktu, że tak wzbogacone programy nie będą dostępne dla wszystkich?

Moje uwagi skierowane są także do twórców niektórych komunikatorów. Osoba niewidoma nie ma szans na samodzielne włączenie lub wyłączenie mikrofonu, bo nie ma opisanej etykiety tekstowej tej funkcji.

Na rynku są Wykonawcy dedykowanych programów. Czy jednak wszyscy, którzy reklamują się jako twórcy najlepszych dedykowanych  rozwiązań rzeczywiście takie produkty oferują?

I tutaj skorzystam z zaprezentowania jednego negatywnego studium przypadku. Nadmieniam, że dysponuję materiałem dowodowym, jednoznacznie wskazującym na nierzetelną praktykę.

Firma  XYZ stworzyła rozwiązanie technologiczne, będące wtyczką osadzaną na stronie internetowej, która po kliknięciu w odpowiedni przycisk, zaczyna odczytywać głosem syntezatora mowy treść witryny. Rozwiązanie to było szeroko sprzedawane wśród samorządów polskich, zarówno lokalnych, jak i jednostek szczebla centralnego. Produkt rekomendowany był jako najlepsze rozwiązanie na problemy zw. z dostępnością cyfrową stron dla osób niewidomych. W trakcie demonstracji pokazywano stronę klienta, która po kliknięciu jednego przycisku była w całości odczytywana z wykorzystaniem syntezy mowy.

Niestety, z reguły żaden z kupujących nie zadawał sobie następujących pytań:

• Jak osoba niewidoma, nieposiadająca własnego programu odczytu ekranu w ogóle uruchomi przeglądarkę i znajdzie lub bezpośrednio wpisze adres docelowej strony?
• Jak osoba niewidoma, nieposiadająca własnego programu odczytu ekranu nie widząc go, znajdzie i aktywuje na stronie internetowej przycisk Iwona Web Reader, uruchamiający automatyczny odczyt treści?
• Jak osoba niewidoma, nie posiadająca własnego programu odczytu ekranu będzie mogła np. przejść na kolejną, wybraną podstronę serwisu, aby zapoznać się z jej treścią?
• I wreszcie, po co osobie niewidomej, która jednak posiada własny program odczytu ekranu, dzięki któremu jest w stanie uruchomić przeglądarkę internetową, znaleźć lub otworzyć wybrany serwis i zapoznać się z jego treścią, taka dodatkowa proteza dostępności cyfrowej, z której na pewno z własnej i nieprzymuszonej woli nigdy nie skorzysta?

Takich rozwiązań na rynku jest niestety więcej. Kupujący są przekonani, że rozwiązali problem dostępności cyfrowej  i często nie mają świadomości, że nabyli produkty, które nie będą przydatne dla rzeczywistego odbiorcy. 

Z pewnością większość z Was, czytających ten donos, zastanawia się dlaczego ten materiał ubrałem właśnie w taką formę, formę donosu do szerokiego odbiorcy?

Temat wrażliwości na innych i dostępności nie może być nam obojętny. Uczyńmy edukację osób dorosłych bardziej otwartą. Wczujmy się w potrzeby innych. Pandemia Covid 19 zamknęła nas na wiele miesięcy w naszych domach, teraz powoli wracamy do bezpośrednich relacji. Rozejrzyjmy się wokół, pomyślmy i zastanówmy, co możemy sami zrobić, aby otworzyć edukację osób dorosłych dla wszystkich, którzy chcą uczyć i chcą być uczeni.

A co, jeżeli mój donos nie przyniesie żadnego skutku? Wtedy napiszę następny donos…

PS. Treść donosu została skonsultowana ze znajomymi ekspertami i trenerami zajmującymi się dostępnością cyfrową.

Rafał Kunaszyk – ekspert ds. edukacji, rynku pracy, trener i doradca zarządzania, współwłaściciel firm rodzinnych Eurokreator sc i Eurokreator T&C, członek Zarządu Stowarzyszenia Inicjatywa Firm Rodzinnych, członek Rady Fundatorów. Obecnie jest ekspertem ds. Edukacji, ZSK i Dyrektorem Programowym Forum Inteligentnego Rozwoju. Ambasador EPALE.

Zobacz także:

Miejsce na ciszę

Niepełnosprawność. Poznaj, zrozum, zbuduj zaufanie – stwórz nową wartość edukacji

12 lekcji edukacyjnych czyli podróż w czasie i przestrzeni – cz. I

Nić Ariadny, czyli jak powinien uczyć się dorosły - kontynuacja rozmowy z prof. dr hab. Stanisławem Dylakiem