Jak podkreśla dr Anna Lubrańska z Uniwersytetu  Łódzkiego „…warunkiem optymalnego funkcjonowania (w pracy i w życiu codziennym) stało się ciągłe uczenie się, zaangażowanie poznawcze i doskonalenie się. Uczenie pozwala jednostce na zachowanie (i wzmocnienie) swojego profesjonalizmu, samosterowności, większej świadomości siebie, swych praw, przywilejów i swojej roli w otoczeniu, możliwości wpływu na otoczenie. Kontynuowanie kształcenia przez całe życie jest w dzisiejszych realiach po prostu koniecznością, będąc równocześnie współczesną realizacją myśli, iż (...) człowiek uczy się przez całe życie”¹. Edukacja dorosłych, poprzez kształcenie instytucjonalne, szkolenia i aktywność samokształceniową formuje, doskonali kwalifikacje i kompetencje zawodowe pracowników obecnych i przyszłych. Profesjonalna edukacja zawodowa realizuje obecnie kilka funkcji. Są to, jak poniżej:

• Funkcja adaptacyjna – związana z przystosowaniem się pracownika do nowych stanowisk pracy pojawiających się w związku z postępem technicznym i technologicznym.
• Funkcja wyrównawcza – kształcenie profesjonalne powinni podjąć wszyscy ci, którzy muszą uzupełnić wiedzę, z uwagi na zmianę stanowiska w strukturze organizacji.
• Funkcja renowacyjna – czyli edukacja skierowana do osób, które wracając do pracy po dłuższej przerwie, muszą zaktualizować wiedzę i umiejętności.
• Funkcja rekonstrukcyjna – wynikająca z faktu, iż współczesny świat wymaga od ludzi mobilności i elastyczności, wymuszając rekonstrukcję podmiotowych możliwości i nawyków.
• Funkcja kreująca – zwiększająca się popularność organizacji pracy w oparciu o funkcjonowanie zespołów pracowniczych powoduje zwiększoną potrzebę doskonalenia myślenia twórczego, dywergencyjnego, uczenia się, konceptualizacji przemian (Karney 2007).²

Jednakże w tym procesie niezwykle ważną rolę pełni odpowiednia komunikacja interpersonalna. Komunikacja w przedsiębiorstwie, czy w organizacji  jest więc niezbędna do prawi­dłowego, zgodnego z ich przeznaczeniem funkcjonowania. W otoczeniu zawodowym zatrudnione osoby nie tylko wykonują swoją pracę, ale także uczą się, jak zostało to przedstawione, w celu zwiększenia efektywności, jakości, jak i kompetencji, zwłaszcza na polu zawodowym. W zależności od specyfiki orga­nizacji i jej potrzeb stosuje się i wykorzystuje różne narzędzia komunikacyjne. Narzędzia do jej prowadzenia, jak wskazał, w swoim artykule - Juliusz Bolek, z Wyższej Szkoły Promocji -  można podzielić na klasyczne i elektro­niczne.³ Komunikacja ta w odniesieniu do ludzi oznacza jednak umiejętność porozumienia się i zrozumienia. Przez komunikowanie się rozumieć należy np. rozmowę prowadzoną z inną osobą. Komunikowane są zatem określone treści, nowe fakty i zdarzenia. Wypowiedzi te mają, więc wpływ na działanie, myśli, a także uczucia innych ludzi, środowisko zawodowe. Porozumiewanie się to złożony proces, wymagający świadomej kontroli przekazu i sprawdzenia, jak komunikat rozumie odbiorca. Podczas komunikacji interpersonalnej napotkać można wiele barier i utrudnień zarówno ze strony nadawcy jak i odbiorcy. Barierę komunikacyjną stanowią przeszkody, które zakłócają, powstrzymują bądź blokują skuteczność komunikowania się. Można wyróżnić wśród nich, np. nadmierne zaabsorbowanie sobą, brak zaufania, nastawienie do odbiorcy, emocje, różnice językowe, niezgodność przekazów werbalnych i pozawerbalnych, percepcję.

Przezwyciężanie barier jest bardzo trudnym zadaniem zarówno dla nadawcy, jak i odbiorcy jednakże nie jest to niemożliwe do przezwyciężenia. Nadawca powinien zadbać o precyzyjną wypowiedź, dbając o bogactwo środków wyrazu. Ponadto powinien troszczyć się o umiejętność łączenia gestów i słów, w taki sposób by swoją wypowiedź uczynić bardziej wiarygodną, dającą pierwszeństwo faktom a nie opiniom. Najlepiej jest, będąc nadawcą, zachować obiektywność - powstrzymywać się od osądzania, eliminować ewentualne uprzedzenia, umieć znaleźć się w sytuacji drugiego człowieka, zgodzić się na możliwość innej wizji tego samego problemu. Dobrze jest by nadawca wyraźnie określił swoją rolę w procesie komunikacji podając cel, który zamierza osiągnąć oraz zdefiniować sytuację. Ograniczeniu barier podczas komunikowania się sprzyjać mogą takie zachowania, które skłonią odbiorcę do słuchania, a zrezygnować trzeba z takich zachowań, które zmuszą go do natychmiastowej rezygnacji z rozmowy. Warto zatem demonstrować swój obiektywizm poglądów i unikać wartościowania wyrażanego za pomocą mimiki twarzy, gestów, czy doboru słów.⁴ Nadawca powinien orientować się w omawianym problemie, dlatego też dodatkową zaletą będzie definiowanie i rozwiązywanie go wspólnie z odbiorcą. Pożądane są spontaniczne zachowania partnerów procesu komunikowania się, unikanie przez nich podstępu czy manipulacji. Nadawca powinien przejawiać empatię i unikać obojętności, czy też chłodnej wymiany zdań, oraz demonstrowania nadmiernej pewności siebie lub osoby wszystkowiedzącej. Pokonywanie barier przez odbiorcę wymaga przede wszystkim od niego przejawiania umiejętności słuchania i rozumienia nie tylko słów, ale także komunikatów niewerbalnych, rezygnowania ze swego punktu widzenia, jeśli wymaga tego sytuacja oraz stawiania pytań, by ewentualnie pomóc nadawcy w sprecyzowaniu myśli bądź by odpowiedzieć zgodnie z jego potrzebami i przedstawić rady pożyteczne, z których rozmówca będzie mógł skorzystać. Sposobem sprzyjającym rozumieniu nadawcy jest przejawianie przez odbiorcę reakcji dopiero po zidentyfikowaniu uczuć partnera i po ponownym przedstawieniu jego myśli. Procesowi komunikacji interpersonalnej może towarzyszyć, o czym była mowa, wiele barier zakłócających przebieg komunikatu, a nawet powodujących zerwanie nadawania. Nie można jednak określić, która ze stron- nadawca czy odbiorca- ponoszą większą winę za niepowodzenie procesu komunikacji. Dlatego też skuteczność komunikowania się wymaga przejawiania autentyczności wobec siebie samego, a dopiero później wobec drugiej strony(partnera).

Ważne jest także respektowanie partnera, okazywanie mu zrozumienia(empatia), stosowania echosyntezy, czyli przedstawienia swojego własnego rozumienia wypowiedzi partnera. Ponadto skuteczne i bezbarierowe komunikowanie się wymaga uwzględnienia cech społeczno-demograficznych partnerów, takich jak: płeć, wiek, status, towarzyskość, kompetencje zawodowe i tym podobne; branie po uwagę zachowań partnerów na przykład: sposób oceniania, narzucanie warunków spotkania, formy i przedmiot rozmowy.⁵ Nie należy jednak wymagać od innych, że będą nas słuchać, jeśli sami nie zrobimy nic by pokonywać bariery komunikacji interpersonalnej.  Uczenie się od siebie będzie wtedy możliwe w pełny sposób, gdy będziemy sobie radzić w niwelowaniu barier komunikacyjnych. ”W komunikacji interpersonalnej 7% treści komunikatu przypa­da na sygnały werbalne (słowa), 38% to głos (siła, wysokość, rytm), a 55% to ruchy ciała (inaczej „mowa ciała”, głównie mimika twarzy). Jeżeli pracownicy zastępują klasyczny sposób rozmowy użyciem tele­fonów, poczty elektronicznej czy komunikatorów, ich komunikacja ulega znacznemu zubożeniu, stając się w rzeczywistości tylko namiast­ką dialogu. Zjawisko to można obserwować nie tylko w środowisku pracy, ale również wśród tak zwanych społeczności wirtualnych. Tego typu komunikacja stwarza pozory komunikacji, a w rzeczywistości pozbawia możliwości nawiązania pogłębionych relacji. W efekcie pra­cownicy podlegają procesom dezintegracyjnym.” ⁶ Z prowadzonych badań i obserwacji wynika, że nasilają się problemy z komunikacją interpersonalną w przedsiębiorstwach. Poza przyczyna­mi związanymi z wdrażaniem nowoczesnych form komunikacji, może to mieć też inne podłoże. W przedsiębiorstwach jednak dostrzegane jest to zjawisko i w celu prze­ciwdziałania, organizowane są szkolenia dla pracowników z zakresu nabywania umiejętności w dziedzinie przede wszystkim komunikacji interper­sonalnej.

Opracowała Maria Idźkowska – ambasadorka EPALE

Źródła:

Przypis 1, 2, 3, 6 - Edukacja Dorosłych  2014 | 2(71); EDUKACJA DOROSŁYCH W ASPEKCIE ROZWOJU ZAWODOWEGO I REALIÓW WSPÓŁCZESNEGO RYNKU PRACY, Anna Lubrańska – Uniwersytet Łódzki

http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-9096618b-a01b-4d9e-a71d-fcbef7a840cf

Przypis 4, 5 – w Zarządzanie kapitałem intelektualnym w organizacji inteligentnej, (Red.) W. Harasim, Wyższa Szkoła Promocji, Warszawa 2012, Efektywne wykorzystywanie klasycznych i nowoczesnych narzędzi komunikacji wewnętrznej przez przedsiębiorstwo, Juliusz Bolek;

http://wsp.pl/file/1057_882983922.pdf