ok. 7 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Czym jest gra miejska?

To stosunkowo nowa forma rozrywki, w której miasto, czy też jego wybrana część, stanowi umowną planszę gry, a uczestnicy niczym pionki, poruszając się po ulicach, rozwiązują łamigłówki oraz podejmują zaplanowane dla nich wyzwania prowadzące do celu rozgrywki. Zwykle gracze korzystają z instrukcji i sprzętu nawigacyjnego pozwalającego na ustalenie bieżącego położenia i obranie kierunku prowadzącego do zwycięstwa.

W języku angielskim najczęściej stosowanym ekwiwalentem językowym dla gier miejskich jest localized based games, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza gry oparte na lokalizacji. Kategoria miasta nie jest zatem obligatoryjna dla operowania tym terminem. Rzadziej używa się pojęcia urban games.

Typologia gier miejskich

Olga Nowakowska (2011, s. 157-163) proponuje prosty podział gier miejskich, którego kryterium stanowi zasadnicza intencja towarzysząca organizatorowi gry. I tak wyróżnia:

• Gry pasjonackie, które organizowane są dla gry samej w sobie, z oddolnej, prywatnej inicjatywy jednej osoby lub grupy osób, które działają niekomercyjnie, przede wszystkim z pasji. Szczególnie wokół tych gier tworzą się społeczności, czy to w rzeczywistości fizycznej, czy w internetowej.

• Gry edukacyjne organizowane przez instytucje publiczne (m.in. muzea, szkoły, urzędy miast i gmin), a także stowarzyszenia czy organizacje pozarządowe. Gry takie wykorzystywane są do osiągania przeróżnych celów, np. statutowych czy programowych.

• Gry komercyjne, które organizowane są przez biura podróży, firmy zajmujące się organizacją eventów lub stricte gier miejskich. Ich celem jest najczęściej rozrywka, zwiedzanie, świętowanie, integracja.

Przestrzeń miasta

Miasto będące umowną planszą gry można opisywać w kategorii przestrzeni. Hanna Libura (1990, s. 58-65) wyróżnia następujące jej rodzaje:

• Przestrzeń pierwotna. Jest to przestrzeń instynktownych zachowań i bezrefleksyjnych działań. Pełni dla człowieka tę rolę, którą w rozumieniu etologów pełni „funkcjonalny krąg” w świecie fauny, w którym zwierzęta są w stanie przeżyć i pełnić swoje funkcje życiowe. Jest to przestrzeń  towarzysząca niemowlęciu, które nie odróżnia siebie od zewnętrznego otoczenia.

• Przestrzeń percepcyjna. Jest to ta część przestrzeni, której człowiek doświadcza poprzez percepcję. Ma charakter subiektywny i wyznaczana jest przez indywidualną, dynamiczną drogę postrzegania, która zmienia się wraz z każdym ruchem ciała i koncentracją zmysłową. Poprzez osobiste nadawanie znaczeń jest wypełniana miejscami ważnymi bądź mniej istotnymi.

• Przestrzeń egzystencjalna. Zawiera w sobie świat życia codziennego, bezustannie tworzona i modyfikowana przez ludzką aktywność prowadzącą do powstawania osad, wsi, miast, budowania domów i infrastruktury wokół nich.

• Przestrzeń święta, współcześnie coraz słabiej wyczuwalna. Pozwala na rozróżnienie pomiędzy obszarem świętym, sakralnym, a świeckim.

• Przestrzeń geograficzna. Stanowi odzwierciedlenie podstawowej świadomości świata, doświadczeń i intencjonalnych powiązań człowieka ze środowiskiem, czego wyrazem jest skłonność do nadawania nazw własnych w tej przestrzeni dla oznaczenia związku człowieka z terytorium.

• Przestrzeń architektoniczna i plastyczna. Oznacza wyposażenie przestrzeni w jedne z najbardziej wymownych wytworów ludzkiej kultury – gmachy budynków, siatkę ulic, urządzenia i towarzyszące im wszelkie przejawy formowania pejzażu przez człowieka.

• Przestrzeń abstrakcyjna. Stanowi wyraz myśli człowieka, nie ma fizycznego, materialnego wymiaru, a jedynie oznacza system logicznych zależności pomiędzy wyróżniającymi ją elementami. Posługuje się w swym opisie językiem symboli i odniesieniami do geometrii czy topologii.

W kontekście uczenia się w grach miejskich szczególnego znaczenia nabierają przestrzeń architektoniczna, abstrakcyjna i percepcyjna. W pierwszej dokonana została selekcja miejsc, ulic, obiektów, które stanowią część gry. Bez koniecznych do odnalezienia w przestrzeni architektonicznej drogowskazów uczestnicy gry nie są w stanie aktywnie brać udziału w stawianych wyzwaniach. W przestrzeń abstrakcyjną wprowadza się wątek fabularny gry. Codzienne zależności w funkcjonowaniu budynków, instytucji, przestrzeni publicznej zostają okraszone związkami wymyślonymi, wyobrażonymi identyfikującymi świat gry. Wreszcie przestrzeń percepcyjna traktuje o nieuniknionym poznaniu towarzyszącym graczom, świadczy o interakcji zachodzącej pomiędzy uczestnikami a rzeczywistością gry z wszelkimi jej częściami składowymi.

Uczenie się i edukacja w grach miejskich

Gry miejskie mogą mieć edukacyjny charakter. Oznacza to, że mogą być projektowane z myślą o uzyskaniu przez uczestników edukacyjnych profitów w postaci wzbogacenia wiedzy czy też rozwinięcia jakichś umiejętności. Organizator gry poprzez reguły, wszystkie elementy włączone w świat zabawy, m.in. dobór miejsc w mieście lub zaprojektowane zadania oddziałuje na uczestników, zmuszając albo przynajmniej zachęcając ich do obserwacji, refleksji, działania. Kategorią, która najlepiej opisuje to oddziaływanie, jest edukacja, rozumiana tu jako systematyczne, uporządkowane, planowe i celowe działanie zmierzające w kierunku wywołania zmian w osobach biorących udział w grze.

Nie zawsze jednak inicjatorom gry musi zależeć na wywołaniu skutków edukacyjnych. Gra może być nastawiona na przykład na wzbudzenie przyjemności, poczucia zadowolenia lub wiązać się z pozytywnym budowaniem wizerunku organizatora. Nie przesądza to jednak o tym, że procesy poznawcze uczestników wydarzenia zostały zatrzymane. I na odwrót, nawet gdy intencją organizatora gry jest wywołanie skutków edukacyjnych, prawdopodobnie nie jest on w stanie przewidzieć i zaplanować wszystkich potencjalnych oddziaływań towarzyszących dynamicznie przebiegającej grze, toczącej się w żywej, zmieniającej się przestrzeni miasta. Wówczas wydaje się, że trafniejszą i bardziej płodną pod względem możliwych rezultatów kategorią opisującą to zjawisko jest uczenie się, rozumiane jako zachodzące procesy psychiczne człowieka i interakcje ze środowiskiem – choćby i te niezamierzone i niezaplanowane – wywołujące te procesy.

Zarówno edukację, jak i uczenie się można odnieść, po pierwsze, do relacji występujących pomiędzy uczestnikiem gry a miastem jako integralną częścią gry, po drugie, do interakcji zachodzących pomiędzy poszczególnymi graczami.

Geografia humanistyczna i percepcja przestrzeni

Jedno z ujęć teoretycznych, które można stosować do przybliżenia zjawiska uczenia się w grach miejskich, znaleźć można w humanistycznym podejściu obecnym w naukach geograficznych, tj. w geografii humanistycznej. Kategorią mogącą przyczynić się do opisu uczenia się jest tu percepcja przestrzeni, którą należy rozumieć jako „proces społeczny, pośredniczący między człowiekiem a środowiskiem. Jest to pojęcie dynamiczne, oznaczające całość ludzkiego doświadczania świata, obejmującą wiedzę, teorię, mity oraz związki między zjawiskami” (M. Bajgiel-Kowalska i in., 2018, s. 15).  W tym kontekście pojawia się termin „mapa wyobrażeniowa”, ilustrujący subiektywną wiedzę o poznawanej przestrzeni przez człowieka (tamże, s. 14).

Ewa Szafrańska i Jacek Kaczmarek (2007, s. 49) wyróżniają trzy poziomy percepcji. Pierwszy odnoszą do przestrzeni, w której percepcja ma charakter obiektywny, pozwala poznać świat logiczny. Drugi poziom wiążą ze środowiskiem, percepcję wówczas nazywają narzuconą, a dotyczy ona świata społecznego. Wreszcie trzeci poziom łączą z miejscem, percepcję określają jako indywidualną, bowiem dotyczy świata przeżywanego.

Ujęcie skoncentrowane na percepcji przestrzeni doczekało się badań empirycznych i to właśnie w kontekście zorganizowanych gier miejskich. Bernard Guelton (2016, s. 32) donosi, że przestrzeń miasta będąca przedmiotem badania jest postrzegana na dwóch poziomach: 1) poprzez doświadczanie zastanej fizycznej przestrzeni miejskiej podczas działań i interakcji z pozostałymi uczestnikami gry i innymi  osobami oraz 2) poprzez współtworzenie przestrzeni, stworzonej przez interakcję z innymi uczestnikami. W obu przypadkach działania i interakcje są podstawowymi warunkami percepcji przestrzeni.

dr Wojciech Świtalski – pedagog, andragog, adiunkt w Katedrze Andragogiki i Gerontologii Społecznej Uniwersytetu Łódzkiego. Specjalizuje się w metodyce kształcenia w środowisku szkolnictwa wyższego i edukacji dorosłych, zwłaszcza z wykorzystaniem gier i zabaw. Sprawny organizator licznych wydarzeń edukacyjnych. Ambasador EPALE.

Zobacz także:

Gry paragrafowe

Jak wyłonić lidera? Ćwiczenie

Krzyżówki w Hot Potatoes

Karty coachingowe – recenzja wybranych narzędzi

Uczenie się w świetle konstruktywizmu społecznego na przykładzie gry "Tajemnicze domostwo"

Style uczenia się

Źródła:

• Bajgier-Kowalska M., Tracz M., Uliszak R., 2018, Obiekty zabytkowe w przestrzeni  wirtualnej gry Ingress – studium małych miast Krakowskiego Obszaru  Metropolitalnego, „Prace Geograficzne”, nr 152, s. 11-31.
• Guelton B., 2016, Immersions in an Urban Game Project: Experiments and their Cognitive Implications, “Spaces and Flows: An International Journal of Urban and ExtraUrban Studies”, Volume 7, Issue 4, p. 23-33.
• Libura H., 1990, Percepcja przestrzeni miejskiej, Warszawa, Wydawnictwa Programu CPBP.
• Nowakowska O., 2011, Wszystko gra! Gry miejskie w przestrzeni Warszawy, “Homo Ludens”, nr 1(3), s. 155-166.
• Szafrańska E., Kaczmarek J., 2007, Percepcja przestrzeni - pomiędzy prawdą a autentycznością, w: M. Madurowicz (red.) Percepcja współczesnej przestrzeni miejskiej, Warszawa, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych. Uniwersytet Warszawski.