ok. 4 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Muzeum staje się coraz bardziej obszarem twórczości intelektualnej, w którym obiekty, jak słowa w języku, barwy w malarstwie czy kreski w rysunku – służą wyrażaniu na nowo ważnych treści.

          (Dorota Folga-Januszewska 2015: 58)

Słowo „mediacja” pochodzi od łac. mediato, czyli pośrednictwo. Kojarzy się z rozwiązywaniem sporów, negocjowaniem, tłumaczeniem. Mediacja może być sądowa, społeczna, rodzinna. W mediacji biorą udział strony oraz mediator. 

Z pojęciem mediacji spotykamy się również w nauce języków obcych i muzealnictwie. Czy jest to jednak ta sama mediacja? Mediacja sądowa, społeczna i rodzinna prowadzą do rozwiązania jakiegoś sporu. Czasem do wypracowania kompromisu, znalezienia sposobu na porozumienie się. Gdzie kryje się jednak spór w nauce języka albo w edukacji muzealnej?

^{Fot. Shutterstock}

Mediacja w edukacji językowej

Kiedy w 2001 roku ukazał się Europejski system opisu kształcenia językowego (ESOKJ), jego autorzy stwierdzili, że działania mediacyjne (pisemne czy ustne, receptywne czy produktywne) umożliwiają̨ komunikację pomiędzy osobami, które – z rożnych przyczyn – nie mogą̨ się ze sobą̨ porozumiewać. Tłumaczenie ustne i pisemne, parafraza, streszczenie, podsumowanie lub zapis umożliwiają̨ korzystanie z tekstów i wypowiedzi źródłowych osobom, które nie mają do nich bezpośredniego dostępu. Mediacyjne działania językowe, rozumiane jako przetwarzanie istniejących tekstów, odgrywają̨ ważną rolę w codziennym życia językowym naszych społeczności. (ESOKJ 2003: 24).

Mediacja, u podstawy której leży interakcja i dialog została zawężona do bezstronnego przekazu informacji, opierającego się na umiejętności parafrazowania i streszczania nieswoich wypowiedzi oraz różnych formach tłumaczenia ich z i na inne języki. A gdzie uzgadnianie, negocjowanie, tłumaczenie zawiłości międzykulturowych i międzyjęzykowych? Gdzie Nie posiadała odpowiednich mierników. Chociaż była i jest jedną z yciu codziennym i zawodowym kompetencji, dla której uczymy się języków obcych, nie została wystarczająco opisana, aby ułatwić edukatorom językowym tworzenie odpowiednich ćwiczeń i zadań egzaminacyjnych.

Na pomoc edukacji językowej przyszedł w 2018 roku tom uzupełniający do ESOKJ, w którym znacznie rozszerzono definicję mediacji. Zaczęto rozumieć jej potencjał wspierający zintegrowane nabywanie kompetencji ogólnych, interpersonalnych, społecznych i kulturowych. Mediacja leży również u podstaw promowanych przez Unię Europejską kompetencji różnojęzyczności.

W roku 2018 wyróżniono trzy rodzaje mediacji:

• mediację tekstu, czyli przybliżenie treści tekstu osobie, która jej nie rozumie z powodu utrudnień językowych, kulturowych lub czysto technicznych (np. brak okularów);

• mediację poznawczą, polegającą na wspieraniu w pozyskiwaniu, przetwarzaniu i syntetyzowaniu nowych informacji;

• mediację komunikacji będącą rodzajem mediacji między osobami o różnych poglądach, kulturach i językach.

Tak zdefiniowana mediacja znacznie zbliża się do rozumienia jej w sensie muzealnym.

Mediacja w edukacji muzealnej

Według Kariny Jarzyńskiej muzeum to przestrzeń osobistej pracy uczestników kultury nad wytwarzaniem znaczeń, ale też miejsce ich wspólnotowej, często niełatwej negocjacji (Jarzyńska 2019: 71), która prowadzi właśnie do stworzenia pewnej jedności przy zachowaniu indywidualnego spojrzenia. Również muzealną mediację można podzielić na różne typy. Zazwyczaj są to:

• mediacja kulturalna, której celem jest wspieranie otwartości na inność (kulturową, językową, światopoglądową), jest to rodzaj interwencji społecznej,

• mediacja artystyczna, czyli próba nawiązania komunikacji i porozumienia między artystą, dziełem i odbiorcą, animowana przez edukatorów.

Niektórzy badacze dodają jeszcze mediację estetyczną odnoszącą się bezpośrednio do osobistych zmysłowych doznań odbiorcy. 

Podsumowanie

W nauczaniu języków obcych mediacja poznawcza i mediacja w komunikacji tworzą część wspólną z muzealnymi działaniami edukacyjnymi opartymi na mediacji kulturalnej i artystycznej. Wszystkie nastawione są na samodzielne pozyskiwanie i budowanie wiedzy, międzykulturowość, międzyjęzyczność oraz włączenie społeczne. Mediacja realizowana jest nie tylko poprzez parafrazę, streszczenie lub tłumaczenie, ale również w formie dialogu. Osoba mediatora jest zaangażowana i pozostaje ze stronami mediacji w relacji partnerskiej. Raczej stymuluje niż organizuje cały proces. 

Warto zastanowić się nad realizacją językowych zadań mediacyjnych w przestrzeni muzealnej, która pozwala na działanie na wszystkich płaszczyznach:

• językowej, np. poprzez parafrazę tekstów kuratorskich lub fragmentów katalogów wystawy i artykułów edukacyjnych (zamieszczanych np. w ramach portali e-kolekcji),
• poznawczej, np. poprzez realizowanie autorskich oprowadzań po wystawach,
• komunikacji, np. poprzez dyskusję na temat pojęć uniwersalnych w sztuce oraz ich odzwierciedleniu w kulturach uczących się lub poszukiwanie wspólnych kulturowych mianowników reprezentowanych w dziełach sztuki.

To tylko przykładowe pomysły, które, mam nadzieję, zachęcą Państwa do dalszej eksploracji i podjęcia mediacji między edukacją językową i muzealną. 😉

Katarzyna Žák-Caplot – Kierowniczka Biblioteki Muzeum Warszawy, lektorka j. polskiego i czeskiego. Autorka językowych projektów bibliotecznych i muzealnych. Laureatka European Language Label. Bibliotekarz 2019 woj. mazowieckiego i laureatka III miejsca w Ogólnopolskim Konkursie Bibliotekarz Roku 2019. Mówi po polsku, czesku, francusku, angielsku i serbsku. Ambasadorka EPALE.

Interesujesz się edukacją kulturową dorosłych? Szukasz inspiracji, sprawdzonych metod i niestandardowych form w obszarze edukacji muzealnej?

Tutaj zebraliśmy dla Ciebie wszystkie artykuły na ten temat dostępne na polskim EPALE!  

Zobacz także: 

Edukacja osób dorosłych, czyli KOGO uczyć i CZEGO?

Prowadzi nas solidny PILLOT, czyli co nowego w projekcie o nauczaniu języków poprzez dziedzictwo

Edukacja kulturalna osób z doświadczeniem uchodźczym – na to zwróć uwagę!

„W muzeum uczymy się znajdować wspólny język z ludźmi”  

Kompetencjownik, czyli język w działaniu

Obiekt X, czyli test na przetrwanie początkującego edukatora muzealnego 

Źródła:

Folga-Januszewska D. (2015), Muzeum - fenomeny i problemy.

Jarzyńska K. (2019), Negocjowanie kultury. Miejsca wspólne sztuki współczesnej, nowej muzeologii i edukacji progresywistycznej.

Kucharczyk R. (2020), Językowe działania mediacyjna lekcjach języka obcego. Od teorii do praktyki dydaktycznej.