Równość szans kobiet i mężczyzn
Wraz ze wzrostem ilości środków unijnych przeznaczonych na wzmacnianie kapitału społecznego, w tym na edukację pojawiło się wiele zasad i wytycznych związanych z ich prawidłowym wydatkowaniem i monitorowaniem efektów – zmian społecznych w obszarach objętych wsparciem. Pojawiła się m.in. zasada równości szans w różnego rodzaju projektach czy przedsięwzięciach. Czym jest owa zasada? Jak zapewnić jej prawidłowe stosowanie w naszych działaniach? O co chodzi z tą równością?
Mówiąc równości można mieć na myśli równość jedynie w obszarach prawa albo też równość faktyczną. Ta pierwsza nazywana jest jednak „równouprawnieniem”, bo jednakowe prawa dla wszystkich obywateli to jeden z podstawowych wymogów demokracji. W kontekście równości faktycznej pojawia się jednak szereg pytań.. Można bowiem opowiedzieć się za utożsamianiem równości z identycznością, albo za uznaniem różnic. Ponadto, tworząc ramy zasady równości i niedyskryminacji można dokonać wyboru pomiędzy równością względną, a równością bezwzględną (absolutną), nakazującą identyczne traktowanie każdego.
Chcąc uszczegółowić zasadę równości do relacji między płciami, przytoczyć można wiele ujęć, m.in. funkcjonalne, jakościowe i ilościowe. Wszystkie one charakteryzują kobietę, jako odmienną w stosunku do mężczyzny, który stanowi swoistą normę: „Równość potwierdza jak dalece mężczyzna jest miarą wszystkich rzeczy.” Poszukując drogi wyjścia z impasu wywołanego odnoszeniem sytuacji kobiet do sytuacji mężczyzn (nigdy odwrotnie), niektórzy autorzy odwołują się do alternatyw dla równości względnej, którymi są: równość absolutna (dotycząca konkretnej wartości absolutnej), równość dystrybutywna (dotycząca zasad dzielenia dóbr i wartości pomiędzy członków danego społeczeństwa) i równość funkcjonalna (dotycząca formuł, które służą realizacji celów, zarówno całego społeczeństwa, jak i poszczególnych jego członków). Są to tylko niektóre z prezentowanych w literaturze ujęć przedmiotowej zasady.
Najbardziej popularnym, odnoszącym się sytuacji edukacyjnej, jest zasada równych szans, która skupia się na likwidowaniu barier, przede wszystkim prawnych, ale nie tylko, również tych, utrudniających udział w życiu gospodarczym, politycznym i społecznym z powodu przynależności do określonej płci i wiążące się z tym faktem konsekwencje. Zapewnienie równości szans wiąże się z eliminowaniem rzeczywistych nierówności oraz podejmowaniem konkretnych działań, które zmierzają do poprawy faktycznej sytuacji przedstawicieli danej płci.
W literaturze przedmiotu ta koncepcja bywa uznawana za pośrednią, plasującą się pomiędzy równością formalną i materialną. Na rzecz tego umiejscowienia przemawia fakt, że zakłada ona, po pierwsze, wyrównanie poziomu startowego konkretnych dyskryminowanych grup i jednostek w odniesieniu do innych (czyli zniesienie nierówności utrzymujących się m.in. w przepisach prawa), a po drugie – gdy pierwszy warunek zostanie spełniony – traktowanie wszystkich jednakowo. „Przestrzeganie zasady równości szans jest wpisane we wszystkie działania Unii Europejskiej i stanowi obowiązek wszystkich podmiotów zaangażowanych we wdrażanie i realizację funduszy strukturalnych”.
Należy podkreślić, że definiowanie równości szans obejmuje dwa podejścia do rozumienia i stosowania tej zasady. Podejście horyzontalne przyjmuje, że każdy powinien mieć takie same możliwości bez względu na wiek, płeć, niepełnosprawność etc. i koncentruje się przede wszystkim na przesłankach prawnie chronionych. Podejście wertykalne przyjmuje, że grupy w szczególnie trudnym położeniu powinny być dodatkowo wspierane. Zdarzają się więc sytuacje, gdy prawodawca stwarza określone przywileje dla wyodrębnionych ze względu na obiektywne kryteria socjalno-ekonomiczne grup o słabszej pozycji społecznej. Może to dotyczyć m.in. kobiet w ciąży, osób starszych, niepełnosprawnych etc. Wprowadzenie owych przywilejów ma wówczas na celu wyrównanie istniejących nierówności lub zapobieganie ich powstawaniu. Takie zabiegi nazywa się „dyskryminacją pozytywną” lub „uprzywilejowaniem wyrównawczym”.
Bibliografia:
- M. A. Nowicki, Europejska Konwencja Praw Człowieka: zakaz dyskryminacji, [w:] Równość praw kobiet i mężczyzn. Ustawodawstwo Unii Europejskiej i Rady Europy. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Teksty i komentarze, Warszawa 2001.
- I. Boruta, Równość kobiet i mężczyzn w pracy w świetle prawa Wspólnoty Europejskiej, Łódź 1996.
- K. Wandowicz, Ewolucja zasady równości w prawie wspólnotowym, [w:] Równość w Unii Europejskiej – teoria i praktyka, (red.) W. Bokajło, A. Pacześniak, Wrocław 2008.
Zobacz także:
Komentarz
Bardzo ciekawy artykuł.