Praca z dorosłymi a praca z dziećmi z perspektywy nauczyciela
ok. 4 minuty czytania – polub, linkuj, komentuj!
Poruszając temat szeroko pojętej edukacji, na myśl większości z nas przychodzi zapewne edukacja przedszkolna bądź wczesnoszkolna. Jednak mało mówi i myśli się o edukacji dorosłych, określanej mianem andragogiki. Obie z wymienionych subdyscyplin pedagogiki niewątpliwie zajmują się tematem nauczania, wymagają obecności zarówno nauczyciela, jak i uczniów, określenia materiału do opanowania, a także chęci uczestników do uczestniczenia w samym procesie. Czynników towarzyszących uczeniu się jest zdecydowanie więcej, dlatego też w poniższym wpisie postaram wyłuskać tylko niektóre kategorie i dokonać ich porównań w opozycji pracy z dorosłymi a pracy z dziećmi z perspektywy nauczyciela.
Niewątpliwie jedną z najbardziej dostrzegalnych różnic pomiędzy pracą z grupą dorosłych a grupą dzieci jest organizacja. Wiele w tej kwestii zależy od nauczyciela, od tego, jak bardzo wypracowany jest jego autorytet, jakie relacje i atmosfera pracy towarzyszą całemu procesowi. Jednakże niepodważalnym jest, iż dzieci mają dużo większe skłonności do rozpraszania się w trakcie pracy, tracenia koncentracji i skupienia aniżeli dorośli, którzy nie potrzebują ciągłego upominania i kontroli. Działanie z najmłodszymi wymaga od nauczyciela wykazania się kreatywnością proponowanych zadań i aktywności, a także stosowania zróżnicowanych działań, ich form czy środków dydaktycznych w celu uniknięcia efektu znudzenia i zachowania porządku na lekcjach. Oczywiście w przypadku dorosłych nietypowe i niesztampowe rozwiązania są również mile widziane, bowiem z pewnością wpłyną na atrakcyjność przeżywanych zajęć i dalsze chęci do pracy. Nie są jednak aż tak niezbędne, jak w przypadku edukacji przedszkolnej czy wczesnoszkolnej. Mimo wszystko, jako przyszli nauczyciele, musimy pamiętać, że ich obecność będzie znacznie wpływać na aktywność, zaangażowanie i uwagę uczestników na lekcji.
Na podstawie powyższego argumentu można więc wysnuć wniosek, że istotnym elementem dla obu grup wiekowych w procesie uczenia się jest zastosowanie metod aktywizujących. Poza zyskiem w postaci zwiększenia atrakcyjności zajęć, otrzymamy również większe prawdopodobieństwo na przyswojenie nowej wiedzy i umiejętności przez podopiecznych, która zostanie wspólnie wypracowana w toku dyskusji, projektów bądź zabaw i będzie o wiele bardziej skuteczniejsza od zwyklej pogadanki bądź prezentacji. Tego typu metody pozwalają również na integrację uczestników zajęć, zarówno w młodszej, jak i starszej grupie, co wpływa na pozytywną atmosferę i poczucie bezpieczeństwa w zespole.
Powracając do różnic z perspektywy nauczyciela z pewnością można przywołać właśnie jego osobę i pełnioną przez niego rolę w edukacyjnej drodze swoich podopiecznych. W przypadku pracy z grupą dorosłych pedagog jawi się pod postacią doradcy, tutora i być może nieco bardziej doświadczonego towarzysza. W tej sytuacji nauczyciel nie potrzebuje ciągłego nakierowywania i organizowania całości sytuacji edukacyjnych, bowiem dorośli wykazują się już z natury dużo większą świadomością, odwagą i gotowością do samodzielnego działania. Natomiast pracując z grupą dzieci nauczyciel jest dla nich przewodnikiem i autorytetem, dającym niejednokrotnie wskazówki do działania, za którym bezpiecznie podążać mogą jego wychowankowie. Praca pedagoga w środowisku dziecięcym wymaga większego ustrukturyzowania, określenia konkretnych zasad współpracy, nieustannej gotowości przewodnictwa i służenia pomocą. W tej sytuacji nauczyciel ma znacznie większy wkład w organizację pracy i „kontrolę”, a także czuwanie nad jakością i przebiegiem całego procesu niż podczas działań z grupą dorosłych.
Elementem, który nie pozostaje bez znaczenia w pracy z dorosłymi i z dziećmi, jest zdecydowanie indywidualne podejście do danego wychowanka. Wydawać by się mogło, że u najmłodszych podopiecznych musimy stworzyć im odpowiednie warunki i zadbać o nie w pewien sposób. Jednak na prostym przykładzie wzrokowców, słuchowców i kinestetyków z perspektywy pedagoga zauważyć możemy, że taka potrzeba indywidualizacji występuje nie tylko w grupie dzieci, ale również w grupie dorosłych. Jako nauczyciele jesteśmy świadomi, że całkowita indywidualizacja każdego uczestnika procesu uczenia się jest niemożliwa (tym bardziej w większych grupach), jednak musimy pamiętać o tym, że każda jednostka posiada inne mocne i słabe strony, uczy się w różny sposób czy potrzebuje innego czasu na opanowanie danego materiału i umiejętności. Tak więc pracując z obiema grupami, nauczyciel musi wykazywać się elastycznością działania i dobrym zmysłem obserwacji, by móc dostrzec aktualne potrzeby swoich uczniów.
Kolejna rozbieżność pojawia się w kwestii motywacji, która u obu grup ma różne źródła. W przypadku dzieci ich bodziec do działania wywodzi się z zewnątrz, zazwyczaj z funkcjonującego systemu kar i nagród. Na tym etapie rozwojowym uczniom często trudno jest zrozumieć, dlaczego uczą się danych zagadnień i jaki ma to sens. Mimo wszystko robią to, ponieważ wiedzą, że dostaną coś w zamian, np. ocenę, uśmiechniętą buźkę bądź innego rodzaju nagrodę za wykonaną pracę. Dorośli natomiast lokują swoją motywację wewnętrznie. Oznacza to, że poprzez zdobywanie kolejnych osiągnięć, dorośli spełniają swoje osobiste cele i dążą do osiągania kolejnych, założonych sobie sukcesów. Ta grupa ma świadomość, że uczy się dla siebie, własnej satysfakcji oraz poszerzenia posiadanej wiedzy i umiejętności, a nie dla osiągnięcia materialnych korzyści.
Powyższy wywód to tylko wybrane kategorie ukazujące różnice i podobieństwa w pracy z grupą dzieci i grupą dorosłych z perspektywy nauczyciela. Różnice z pewnością widoczne są w sferze organizacji zajęć, roli pełnionej przez nauczyciela czy motywacji, która to u obu grup ma inne źródła pochodzenia. Elementy wspólne dla obu kategorii w mojej pracy stanowią wykorzystanie metod aktywizujących podczas pracy czy możliwie indywidualne podejście do każdego z uczniów.
Jest jeszcze wiele czynników, które można skategoryzować i dokonać porównań pod względem pracy nauczyciela z dziećmi i z dorosłymi. Jednak jako nauczyciele musimy przede wszystkim pamiętać, by dla naszych podopiecznych niezależnie od ich wieku, tworzyć warunki sprzyjające ich rozwojowi, być elastyczni i gotowi do wprowadzenia zmian, a także wykazywać się dobrym zmysłem obserwacji, która potrafi powiedzieć nam więcej o naszych uczniach i o tym, jak należy z nimi postępować, by osiągnąć jak najlepsze rezultaty.
