Jeśli odrzucimy stereotypy „nudnej starości” i „szalonej młodości”,

to okazuje się, że jesteśmy w głębi serca i ducha bardzo podobni.

^{Stanisław, uczestnik projektu „Seniorzy w Akcji”}

Wydaje się, że słowa uczestnika działań międzypokoleniowych trafiają w samo sedno, mimo to współpraca międzypokoleniowa, wymiana doświadczeń i wiedzy pomiędzy generacjami nie jest zjawiskiem powszechnym w naszym społeczeństwie. Wyniki badań potwierdzają poczcie obawy przed taką współpracą u każdej ze stron, wywołaną utrzymującymi się w społeczeństwie stereotypami, nieuzasadnioną niechęcią czy brakiem wiary we własne siły.[1]

Jak wynika z badań - 14% respondentów w starszym wieku dostrzega u młodzieży niechęć wobec seniorów. Większość seniorów (49%) dostrzega obojętność ludzi młodych, a tylko u 30% odnotowuje w postawach młodzieży życzliwość do osób starszych. [2] Zrozumiała wydaje się zatem obawa seniorów przed wchodzeniem w relacje i współpracę z młodzieżą.

Pojedyncze negatywne doświadczenia mogą potęgować obawy i lęk oraz skutkować pogłębianiem się stereotypów dotyczących młodzieży i uogólnianiem ich na wszystkich młodych ludzi. Następstwem może być dalsze wycofywanie się z życia społecznego, pasywność, brak wiary we własne możliwości, obniżenie samooceny, strach przed wchodzeniem w nowe relacje i nowe sytuacje.

Wydaje się zatem istotne, by działania, składające się na edukację międzypokoleniową, miały na celu przywrócenie im poczucia bycia ważnymi i potrzebnymi dla innych, szczególnie w oczach młodszych. Należy podkreślać niezwykle istotną rolę starszych w społeczeństwie – jako tych, którzy mogą dzielić się i wspierać swym doświadczeniem. Zadaniem edukacji międzypokoleniowej staje się zatem inicjowanie do podejmowania dialogu, który opiera się na  wzajemnym szacunku, uwzględniając jednocześnie pokoleniową odmienność jej uczestników.

Młodzi – seniorom, seniorzy  – młodym

Podstawą zaangażowania seniorów jest dobra motywacja, dlatego ważne są potencjalne korzyści, jakie osobom starszym daje międzygeneracyjna aktywność społeczna: możliwość dzielenia się wiedzą, nawiązywanie nowych kontaktów, poczucie własnej wartości, użyteczności dla innych, kontakty społeczne, często ucieczka przed samotnością, zachowanie kondycji psychicznej i fizycznej, możliwość realizacji własnych pasji, rozwijanie umiejętności, zdobywanie nowej wiedzy, poczucie dobrze wykorzystanego czasu. Dzięki zaangażowaniu seniorów w działalność międzypokoleniową dajemy im także możliwość poznania innego sposobu spędzania czasu wolnego niż - jak wskazują badania - głównie oglądania telewizji.

Edukacja międzypokoleniowa niesie ze sobą także wiele wartości dla młodszego pokolenia. Uczestnicząca w niej młodzież, ma możliwość zrekonstruowania swojej wizji osoby starszej, która najczęściej obciążona jest chorobami i niedołężnością oraz utratą samodzielności i uzależnieniem od innych ludzi. Funkcjonuje także stereotyp pasywnego, schorowanego seniora, bojącego się i nienadążającego za postępem technicznym (komputery, Internet, portale społecznościowe), przepełnionego żalem i narzekającego na swój los.

Ważne jest zatem stworzenie warunków do nawiązania kontaktów i współpracy, która będzie satysfakcjonująca dla każdej ze stron. To dzięki pozytywnym doświadczeniom młodzieży w nawiązywaniu zadowalających i trwałych relacji międzygeneracyjnych, osłabieniu ulegają skutki ageizmu (dyskryminacji wiekowej w społeczeństwie), do których należy dystansowanie się czy dewaluacja. Młodzież chętniej korzysta z potencjału, jakim dysponują seniorzy ze względu na swoje doświadczenie życiowe, a także „pamiętanie” przeszłości.

Dobre praktyki

Edukacja międzypokoleniowa wymaga celowych działań edukacyjnych, które powinny być prowadzone z wykorzystaniem różnych metod i instytucji.

Za dobrą i godną naśladowania praktykę, uznaję działania realizowane przez Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę", w  szczególności projekt „Seniorzy w akcji”, który w tym roku obchodzi swoje 10-lecie istnienia. [3] Jest to konkurs, w którym oferowane są granty i szkolenia dla osób powyżej 60. roku życia. Autorskie działania prospołeczne seniorów mogą być realizowane przez nich samodzielnie, jednak najczęściej dochodzi do nawiązania współpracy z osobą młodszą. Sprzyja to tworzeniu międzygeneracyjnych i trwałych relacji społecznych.

Podsumowanie

Podsumowując, chciałabym jeszcze raz podkreślić, że edukacja międzypokoleniowa umożliwia lepsze wzajemne poznanie się osób należących do różnych pokoleń, ogranicza stereotypy, które cały czas funkcjonują w społecznej świadomości. Są to stereotypy występujące zarówno w myśleniu młodszych osób o osobach starszych i o starości, jak i w myśleniu osób starszych o ludziach młodych.

Projektowani działań wielopokoleniowych oraz uczestnictwo seniorów i młodzieży w edukacji międzygeneracyjnej, umożliwia im zdobycie wiedzy i umiejętności o tym, w jaki sposób mogą skutecznie podejmować i realizować działania oraz jak je odpowiednio komunikować.

Często osoby starsze nie wiedzą, w jaki sposób pokazywać się jako osoby aktywne, ważne dla społeczeństwa, atrakcyjne pod względem współpracy na rzecz swoich lokalnych społeczności.

Działania międzygeneracyjne dają zatem szansę seniorom na aktywne włączanie się w nurt życia społecznego, wspierającego proces edukacyjno-wychowawczy młodzieży.

Nina Woderska – doktor nauk społecznych, trener, animator działań międzypokoleniowych

Zobacz także:

Zoom na innowacje społeczne w Domach pomocy społecznej

Potencjał i wyzwania klubów seniora jako miejsc aktywizacji osób starszych

Miasto przyjazne starzeniu, czyli jakie?

6 powodów, dla których seniorzy (nie) korzystają z mediów społecznościowych

Być czy nie być … wolontariuszem na starość? Oto jest pytanie. O znaczeniu wolontariatu w życiu seniorów

#Zdrowie – kampanie prozdrowotne w edukacji pozaformalnej dorosłych

Źródła:

[1] Lamparska–Zając L., Współczesny obraz człowieka starszego wśród młodych dorosłych, Repozytorium Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2013, http://repozytorium.ukw.edu.pl/handle/item/165.

[2] CBOS, Polacy wobec ludzi starych i własnej starości. Komunikat z badań, Warszawa 2009.

[3] Szatur-Jaworska B., O sposobach mówienia o starości. Debata, analiza, przykłady, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2014.

[4] http://seniorzywakcji.pl/