Wsparcie doradcze dla studentów realizowane jest w przede wszystkim poprzez akademickie biura karier. Ich celem jest pomoc studentom i absolwentom w projektowaniu karier zawodowych oraz w przygotowaniu do efektywnego wejścia na rynek pracy. W ofercie biur karier można znaleźć propozycje ukierunkowane na wzmacnianie kompetencji i kwalifikacji, które są postrzegane jako istotne na rynku pracy. Biura i zatrudnieni w nich doradcy zawodowi pomagają studentom w opracowywaniu dokumentów aplikacyjnych, wyszukiwaniu odpowiednich praktyk i staży, w przygotowaniu się do rozmów kwalifikacyjnych.

Warto jednak zauważyć, że edukacja na poziomie wyższym nie jest wyłącznie okresem przygotowania do podjęcia aktywności zawodowej. Cele zawodowe i karierowe są istotne, ale nie powinny one marginalizować celów związanych z innymi (edukacyjnymi, społecznymi, rozwojowymi) motywami podejmowania edukacji akademickiej.

Studia warto postrzegać jako czas wartościowy „sam w sobie”. Mimo, że często można spotkać wypowiedzi akcentujące „rynkowe wskaźniki” sukcesów akademickich – o charakterze rankingowym, opisujące odsetek bezrobotnych absolwentów lub średnią zarobków po ukończeniu poszczególnych kierunków na wybranych uczelniach, czas studiów można analizować także jako projekt edukacyjny, jako czas realizacji aspiracji edukacyjnych, pasji, zainteresowań.

Logika projektu podpowiada, że czasem tym warto mądrze zarządzać. Doradztwo akademickie jest propozycją, która pomaga studentowi planować i organizować aktywność edukacyjną i pozaakademicką, tak, aby w możliwie największym stopniu wykorzystał indywidualny potencjał, zasoby uczelni, sojuszników w środowisku akademickim i w środowisku zawodowym. Można uznać, iż doradztwo akademickie integruje wszystkie sfery życia studenta i pomaga mu racjonalnie i optymalnie dobrać odpowiednie środki do realizacji sensownie zaprojektowanych planów i celów.

Adresaci ofert pomocowych z zakresu doradztwa akademickiego

Oczywistymi adresatami oferty doradztwa akademickiego są studenci. Nie jest to jednak grupa jednorodna. Innego wsparcia doradczego mogą potrzebować studenci pierwszego i trzeciego roku studiów licencjackich lub inżynierskich, studenci II roku studiów magisterskich oraz studenci studiów doktoranckich.

• Studenci I roku studiów I stopnia

potrzebują pomocy w przejściu ze szkoły średniej do uczelni akademickiej. Wskazać tu można trzy zasadnicze grupy ewentualnych zadań doradczych. Pierwszym z nich jest rozwijanie kompetencji związanych z efektywnym studiowaniem. Strategie uczenia się, które były użyteczne podczas nauki w szkołach średnich, na studiach mogą okazać się nie tylko nieefektywne, ale także szkodliwe. Kompetencje akademickie obejmują zatem nie tylko umiejętności związane ze studiowaniem konkretnego kierunku, ale także zarządzanie czasem, organizację własnej pracy, projektowanie celów i ustalanie priorytetów, zarządzanie projektami, pracę zespołowa.

Drugi zbiór zagadnień adresowanych dla tej grupy studentów to udostępnianie informacji o zasobach uczelni i zasobach otoczenia społecznego. Informacje powinny dotyczyć możliwości wsparcia socjalnego, ekonomicznego, zdrowotnego i pomocy psychologicznej. Istotną kwestią jest rozpoznanie sojuszników. Są to osoby, które w różnych obszarach mogą udzielać studentom pomocy, wsparcia, konsultacji. Przedmiotem tej pomocy mogą być zarówno zagadnienia merytoryczne związane ze studiowaną dyscypliną, jak i te, które wpływają na inne sfery życia studenta. Im lepiej student zna strukturę i zasady procedowania własnych spraw, tym efektywniej może nimi zarządzać.

O ile dwa pierwsze obszary tematyczne dotyczą wszystkich studentów I roku, to obszar trzeci adresowany jest to tych, którzy mają wątpliwości czy dobrze wybrali kierunek, a przy tym nie są pewni, czy chcą studia kontynuować. Praktyka akademicka wskazuje, że co roku pewien odsetek studentów rezygnuje ze studiów po pierwszym semestrze lub po pierwszym roku. Pierwszy semestr lub rok studiów może stanowić dla niektórych nieprzyjemną konfrontację pomiędzy oczekiwaniami i wyobrażeniami a akademicką codziennością. Istotną rolę może tu odegrać doradca akademicki. Jako specjalista, który zna i rozumie proces doradczy, a jednocześnie zna specyfikę kierunku studiów, specjalności, branży, może pomóc studentowi dokonać namysłu nad celami, priorytetami, aspiracjami. Rozmowa z doradcą akademickim może urealnić i poszerzyć ogląd sytuacji, a to z kolei stanowi dobry punkt wyjścia do przemyślenia założeń i celów karierowych, a w dalszej kolejności do podtrzymania, korekty lub zmiany decyzji o wyborze kierunku kształcenia.

• Absolwenci studiów pierwszego stopnia

Wobec tej grupy adresatów formułuje się cele związane z reprojektowaniem ścieżki kształcenia w kontekście celów edukacyjnych, celów zawodowych, celów związanych z życiem osobistym i rodzinnym.

Ta grupa studentów stoi przed pytaniami dotyczącymi tego, czy kontynuować studia wyższe, czy zrobić przerwę na realizację innych zadań zawodowych lub tych, które wynikają z innych ról życiowych. Studenci mają tu wiele możliwości. Mogą kontynuować studia na tym samym kierunku, na tej samej specjalności lub zupełnie zmienić kierunek kształcenia. Studenci mogą także poszukać ofert, które będą komplementarne w stosunku do dotychczas studiowanych zagadnień. Ze względu na możliwości, jakie daje system boloński, projektowanie kariery akademickiej staje się wyzwaniem. Ścieżka akademicka staje się projektem, a nie tylko wyborem. Moment przejścia ze studiów pierwszego stopnia na studia magisterskie jest szczególnie istotny w tych projektach. Student ma tu bowiem szansę na wprowadzenie ewentualnych korekt. Określenie „projektowanie kariery” nabiera tu szczególnego znaczenia. Można przyjąć, że proces ten wymaga kompetencji związanych z zarządzaniem strategicznym. Celem jest tu nie tylko sprawne i skuteczne zrealizowanie celów edukacyjnych, ale także dopasowanie działań do otoczenia społecznego, gospodarczego, branżowego.

• Studenci ostatniego roku studiów magisterskich.

Tu jako zasadniczy cel wsparcia doradczego można uznać przygotowanie do wejścia na rynek pracy. W obszarze realizacji tego celu wskazana jest współpraca między doradcą akademickim i doradcą zawodowym. Sojusznikiem są tu Biura Karier, których zadaniem jest wspieranie studentów i absolwentów w procesie projektowania karier zawodowych i efektywnego wchodzenia na rynek zatrudnienia. Doradcza oferta biur ukierunkowana jest jednak przede wszystkim na rozwijanie kompetencji związanych z autoprezentacją, na zapoznawanie się z zasadami procedur aplikacyjnych oraz wzmacnianie kompetencji miękkich, społecznych. Jest to oferta w perspektywie projektowania karier ważna i potrzebna, jednak niedopasowana do specyfiki poszczególnych kierunków studiów i branż. To kompetentny doradca akademicki, znający branżę oraz specyfikę zawodu i kierunku, może wskazywać potencjalnie interesujące miejsca zatrudnienia, obszary umożliwiające rozwinięcie własnej działalności gospodarczej, postulowane ścieżki dalszego profesjonalnego rozwoju w zawodzie. Warto podkreślić, że doradztwo akademickie i doradztwo zawodowe to nie są oferty rywalizujące – są to raczej oferty uzupełniające się, a nawet komplementarne.

• Czwarta grupa - doktoranci.

Są to osoby wymagające szczególnego wsparcia. Jedną z konsekwencji uznania studiów doktoranckich za studia trzeciego stopnia jest ich umasowienie. Różne są też motywy podejmowania edukacji na trzecim stopniu studiów. Tradycyjnie studia doktoranckie postrzegane są jako jeden z etapów kariery akademickiej, jednak zmiany w strukturze tych studiów, a także zmiany w zakresie organizacji i struktury zatrudnienia w uczelniach spowodowały, że kontynuowanie pracy akademickiej jest jedną z wielu możliwości planowania kariery po uzyskaniu stopnia doktora. Wielu absolwentów podejmuje zatrudnienie w środowiskach pozauczelnianych. W pracy doradczej z doktorantami można wskazać trzy podstawowe obszary pracy: rozwijanie kompetencji akademickich niezbędnych na tym etapie kształcenia, profilaktyka niepowodzeń na rynku pracy oraz zwrócenie uwagi na zasadność rozowjania kompetencji miękkich. Stopień naukowy może, ale nie musi zwiększać szanse na zatrudnienie. Szczególnie w kontekście zjawiska prekariatu, można założyć tezę, że absolwenci studiów doktoranckich są grupą o podwyższonym ryzyku. Kompetencje przydatne w pracy naukowej nie są równoznaczne tym, które wymagane są od specjalistów w danej branży. Warto także odnotować, że studia doktoranckie opóźniają wejście na rynek pracy o kilka lat. Dotyczy to przede wszystkim studentów-doktorantów studiów stacjonarnych. Doradca akademicki może pomóc im w procesie projektowania i rozwijania profilu kompetencyjnego, który z jednej strony będzie adekwatny do planów zawodowych i aspiracji doktoranta, z drugiej będzie uwzględniał dynamikę i kierunek zmian na rynku pracy oraz możliwości zatrudnienia w środowisku akademickim.

dr hab. Małgorzata Rosalska – pedagog, doradca zawodowy, adiunkt w Zakładzie Kształcenia Ustawicznego i Doradztwa Zawodowego na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się w problematyce z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego, polityki rynku pracy, edukacji dorosłych i polityki oświatowej.

Zobacz także:

Czy warto opierać decyzje zawodowe na zainteresowaniach?

Kompetencja wyróżniająca, czyli o odpowiedzialności za własne zasoby karierowe

Czy karierę zawodową można zaplanować?

O uczeniu się życia w innym kraju i w nowej kulturze, czyli o trudzie akulturacji