ok. 5 minut czytania - polub, linkuj, komentuj!

Przejście w stan spoczynku po kilkudziesięciu latach pracy zawodowej jest punktem zwrotnym w życiu. Wielu emerytów przedłuża aktywność zawodową i ich liczba stale wzrasta, ale większość wciąż preferuje faktyczne zakończenie aktywności zawodowej. Jak zagospodarować wolny czas, aby jak najdłużej zachować sprawność umysłową i fizyczną, a co za tym idzie – samodzielność i niezależność od otoczenia?

Profilaktyka procesu starzenia

Kontynuowanie pracy zawodowej na emeryturze spowodowane jest przede wszystkim względami materialnymi, ale również innymi czynnikami, jak indywidualna sytuacja osobista lub rodzinna, status na rynku pracy i w firmie czy przebieg kariery zawodowej. Według badań dziennika „Rzeczpospolita”, od 2018 roku liczba osób rzeczywiście kończących pracę po przejściu na emeryturę spadła aż o 30 proc. [1] Jednocześnie, po reformie systemu emerytalnego w 2017 roku, 88 proc. uprawnionych złożyło wnioski o wypłatę świadczenia; oznacza to, że czynnik materialny jest decydujący w tej kwestii.

^{Photo by Ilnur Kalimullin on Unsplash}

Mimo to wciąż większość emerytów nie decyduje się na kontynuację zatrudnienia. Nagła zmiana, następująca po wielu latach aktywności zawodowej i od dłuższego czasu ustalonego trybu dnia, może skutkować rozmaitymi reakcjami organizmu. Początkowa euforia, spowodowana komfortem możliwości choćby dłuższego porannego snu i brakiem konieczności pośpiechu, zaczyna z czasem ustępować frustracji z powodu braku zajęcia. Osoby, które mają hobby czy pasje pozazawodowe, są w znacznie lepszej sytuacji, bowiem mogą wreszcie poświęcić swoim zainteresowaniom cały wolny czas. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby znaleźć sobie interesujące zajęcie dopiero na emeryturze. Przeciwnie – jest to ze wszech miar wskazane. Może to być np. amatorski sport bądź rozwijanie umiejętności kreatywnych (rękodzieło, szaradziarstwo, nauka języków obcych, itp.).

Uprawianie hobby umożliwia zachować sprawność umysłową i sprzyja rozwojowi życia towarzyskiego. Przebywanie poza domem, kontakt z innymi ludźmi i wspólne konstruktywne spędzanie czasu wspomaga utrzymanie potencjału intelektualnego i dostarcza wyłącznie pozytywnych emocji, bowiem sprawia przyjemność bez obciążenia świadomości poczuciem zaniedbania innych obowiązków. Taki psychiczny komfort jest podstawą profilaktyki procesu starzenia się organizmu.

Rodzaje aktywności

Aktywnością nazywamy ogólnie zdolność do działania, energię, sprawiającą, że kontakty międzyludzkie są możliwe. Aktywność jest niezwykle ważna w profilaktyce starzenia się; daje możliwość zaspokajania potrzeby samorealizacji, potrzeb społecznych, daje także poczucie satysfakcji z funkcjonowania, Z kolei brak aktywności może przyczynić się do izolacji społecznej, postępującej niesprawności, samotności, a nawet do przedwczesnej śmierci [2].

Dr Małgorzata Dzięgielewska z Katedry Andragogiki i Gerontologii Społecznej Uniwersytetu Łódzkiego rozróżnia trzy typy aktywności [3]:

• Formalną – obejmującą działalność w partiach politycznych, stowarzyszeniach, w wolontariacie
• Nieformalną – kontakty z rodziną, przyjaciółmi, znajomymi na gruncie prywatnym
• Samotniczą – rozwijanie własnych zainteresowań i pasji w pojedynkę.

Badania naukowe wykazują, że najwięcej osób na emeryturze spędza czas wolny na pomoc pracującym zawodowo dzieciom w opiece nad wnukami, na uprawianie działki, oglądanie telewizji i słuchanie radia. Mniej emerytów czyta książki [4]. Natomiast emeryci aktywni społecznie najczęściej podejmują naukę na uniwersytetach trzeciego wieku, na których prowadzona jest działalność nie tylko edukacyjna, ale również kulturalna, społeczna i opiekuńcza.

Dużym powodzeniem cieszy się także wolontariat. Osoby w starszym wieku chętnie podejmują pracę społeczną np. w hospicjach, domach opieki, schroniskach dla zwierząt. Wolontariat może przybierać też formę pomocy indywidualnej, jak robienie zakupów niesprawnemu sąsiadowi. Taka forma aktywności może mieć charakter sporadyczny, krótkotrwały lub stały [5]. Ułatwieniem w zakupach jest korzystanie z serwisów internetowych, jak Gazetkomat.pl, gdzie można znaleźć aktualne promocje wielu dyskontów i marketów i dzięki temu zrobić zakupy w atrakcyjnych cenach.

Oprócz tego wolny czas można spędzać w klubach seniora, które organizują np. wspólne wyjścia do teatru lub filharmonii, wyjazdy na wycieczki, itp. Obecnie, w związku z pandemią, przedsięwzięcia te są zawieszone lub w znacznym stopniu ograniczone; niemniej można je zastąpić np. kursami i szkoleniami online, co zresztą podejmują uniwersytety trzeciego wieku.

Przykłady aktywności dla zachowania sprawności mózgu

Istnieją różne formy treningu umysłowego, a najbardziej rozpowszechnione jest przyswajanie czegoś nowego. Doskonałym przykładem jest tu nauka języka obcego. Nie jest prawdą, że osoba w wieku starszym nie może nauczyć się języka z uwagi na słabsze możliwości percepcyjne. Wszystko zależy od indywidualnych predyspozycji, a te są różne także u ludzi młodych.

Ważne jest, aby nauka odbywała się w sprzyjającej atmosferze i w taki sposób, aby postępy były zauważalne względnie szybko, aby słuchacz nie zniechęcił się do zajęć. Dlatego najwłaściwszą formą zajęć dla początkujących jest konwersacja, zresztą niezależnie od wieku. W języku ojczystym również najpierw uczymy się mówić, a dopiero potem czytać i pisać, a jeszcze później przyswajamy zasady gramatyki. Konwersacja i ćwiczenie mówienia, przełamanie wstydu od początku nauki jest niezwykle istotne w kontekście dalszych sukcesów. Podczas zajęć powinna panować luźna atmosfera, a materiał należy dawkować w stosunkowo małych porcjach, możliwych do zapamiętania i powtórzenia podczas następnych zajęć.

Dla osób z uzdolnieniami manualnymi odpowiednie są zajęcia utrwalające te zdolności i rozwijające kreatywność, za którą odpowiada mózg. Majsterkowanie czy robótki ręczne uaktywniają połączenia nerwowe pomiędzy obiema półkulami mózgu, tzn. wytwarzają nowe powiązania pomiędzy nimi – lewą (odpowiedzialną za procesy logiczne i analityczne) i prawą (odpowiedzialną za kreatywność).

Osoby preferujące samotne spędzanie większości wolnego czasu mogą zająć się szaradziarstwem. Rozwiązywanie łamigłówek i zagadek umysłowych jest znakomitym ćwiczeniem dla mózgu. Muszą to być jednak zadania szaradziarskie na odpowiednim poziomie, niepopularne „panoramy” drukowane w kolorowych czasopismach. Najlepiej zaprenumerować specjalistyczne czasopismo szaradziarskie, gdzie publikowane są profesjonalnie opracowane zadania o bardzo zróżnicowanym stopniu trudności, z podaniem źródeł. Dodatkowym bonusem jest możliwość wygrania atrakcyjnej nagrody po wysłaniu określonej liczby prawidłowo rozwiązanych zadań.

Nie należy również zapominać o aktywności fizycznej. Codzienne przebywanie na świeżym powietrzu, spacery, dla amatorów intensywniejszego wysiłku bieganie, innymi słowy – ruch, zapewniający dobrą kondycję fizyczną, jest tak samo ważny, jak trening umysłu.

Źródła:

[1] https://www.rmf24.pl/ekonomia/news-polacy-odwlekaja-przejscie-na-emeryture-wydluzenie-aktywnosc,nId,4335576

[2] Bień B.: Proces starzenia się człowieka. W: Grodzicki T., Kocemba J., Skalska A.: Geriatria z elementami gerontologii ogólnej. Via Medica, Gdańsk 2006; 42–46

[3] Dzięgielewska M.: Aktywność społeczna i edukacja w fazie starości. W: Szatur-Jaworska B. (red.). Podstawy gerontologii społecznej. Oficyna Wydawnicza ASPRA–JR., Warszawa 2006; 160–164

[4] Koprowiak E., Nowak B.: Style życia ludzi starszych. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Wydawnictwo Neurocentrum, Lublin 2007; 372–375

[5] Dzięgielewska M.: Wolontariat ludzi starszych. W: Steuden S., Marczuk M. (red.). Starzenie się a satysfakcja życia. Wydawnictwo KUL, Lublin 2006; 261–271