In dit artikel bespreken we hoe schooltuinen een plaats kunnen zijn waar buurtbewoners samenkomen en deel uitmaken van een leeromgeving binnen die gemeenschap of buurt. Er zijn heel wat mogelijkheden om de creativiteit en leercapaciteiten voor alle leeftijden te vergroten door gebruik te maken van een continu proces van uitwisseling tussen plaatselijke bewoners en leerlingen van dezelfde buurt.

Schooltuinen kunnen die omgeving perfect bieden om zo jong en oud te betrekken, door leerlingen, leerkrachten, ouders en lokale gemeenschappen samen te brengen in een gedeelde ervaring van 'hands on' leren. Daarnaast kunnen alle scholen, ongeacht hun grootte of locatie, voordelen halen uit het gebruiken van de natuurlijke omgeving als leermiddel. Door een moestuin te maken op het schoolterrein of in de buurt kunnen de activiteiten die daaraan verbonden zijn enorme voordelen opleveren voor:

• Jonge mensen, die de kans krijgen om te leren op nieuwe, meer relevante, praktische en spannende manieren.
• Leerkrachten, die hun onderwijsvaardigheden en vakkennis kunnen verbreden en verdiepen, terwijl ze met meer gemotiveerde leerlingen werken. 
• De school, die deze nieuwe middelen en benadering kan gebruiken om de leerwinst te vergroten.
• De bredere gemeenschap, die de schooltuin gebruikt als basis voor andere voorzieningen, zodat de betrokkenheid van de buurt vergroot en de kennis over voedselproductie, duurzaamheid en het milieu kan groeien.

Voor veel leerlingen wordt leren gemakkelijker als ze de relevantie ervan zien voor henzelf en de wereld om hen heen. Deze jongeren leren beter door praktijkervaring en verwerven kennis door taken uit het echte leven, die hun nieuwsgierigheid stimuleren. Op deze manier krijgen kennis, vaardigheden en begrip een diepere betekenis en verhogen ze de waarde van leren buiten het klaslokaal. Hun interactie met andere volwassenen die deel uitmaken van hun buurt is de sleutel tot een uitstekende leerervaringen.  

Scholen met een tuin kunnen samenwerken met gezinnen, kinderen in hun vrije tijd en plaatselijke scholen. Zo wordt hun gemeenschap betrokken en worden belangrijke vaardigheden over groepen en generaties heen doorgegeven. Een volkstuin op school of de betrokkenheid van een school bij een gemeenschappelijke tuin biedt bovendien een buitenleslokaal waarin elk vak, (ontwerpen, wetenschappen, wiskunde, talen, …), concreet kan worden gemaakt. Waneer de koudwatervrees is overwonnen, willen scholen bijna altijd samenwerken met hun buurt. Al snel ontstaat ook de omgekeerde beweging: buurtbewoners die activiteiten begeleiden in de school als onderdeel van hun curriculum.

We sommen hier enkele manieren op om vrijwilligerswerk, leren en onderwijs te combineren vanuit het idee van de schooltuinen:

• Vrijwilligers (buurtbewoners of oudere studenten) die marketing, sociale media of het ontwerpen van websites verzorgen voor de school of voor het vrijwilligerswerk.
• Werken met jongere kinderen heeft vaak een grote aantrekkingskracht op studenten die kinderopvang of onderwijs willen gaan studeren. Ze kunnen helpen in organisaties met kinderen uit het basis- of kleuteronderwijs.
• Samen met de kinderen nieuwe vaardigheden in de moestuin aanleren.
• Helpen bij het ontwerpen van het terrein en het maken of aanleggen van elementen in de tuin. Hierbij denken we aan het aanleggen van vijvers, tuinieren in containers, het kweken van voedsel om te eten, te verwerken tot jam of sap of voor kookactiviteiten.
• Helpen met het verzorgen van dieren zoals kippen of konijnen of zelfs grotere dieren zoals varkens, schapen, geiten en runderen.
• Leren hoe je in een polytunnel of kas kweekt.
• Het creëren van en werken in een zintuiglijke tuin. Sommige tuinen worden speciaal daarvoor ontworpen: met paden met textuur, klaterende waterpartijen, geurende bladeren en bloemen, ratelende, ruisende grassen en zaaddozen, zachte, harige bladeren, zoete of zure bladeren en bessen, stekelige zaadhoofden, en vogelgezang.
• Kruidentuinen aanleggen en onderhouden. Kruiden worden gekweekt voor culinaire, medicinale, zintuiglijke en cosmetische doelen. Met deze kruiden kan je zeep of schoonheidsproducten maken.
• Bostuinen aanleggen en onderhouden. Of je nu een inheemse haag plant, meer gebruik maakt van een bestaand bos, geschikte planten langs de randen toevoegt of zelfs een vanaf nul begint, het is een waardevolle in het kader van natuurbescherming en je creëert een plek voor avontuurlijke buitenactiviteiten.

Leren buiten de klas gaat over het door verhogen van leerwinst door middel van een georganiseerde, krachtige benadering van leren waarbij de directe ervaring een cruciale rol speelt. Het verbeteren van het begrip, de vaardigheden, de waarden en de persoonlijke ontwikkeling van jongeren kan het leren aanzienlijk verbeteren. Er zijn sterke aanwijzingen dat kwalitatief goed leren buiten de klas veel waarde toevoegt aan het leren in de klas. Het biedt een context voor leren op veel gebieden: algemene en vakgerichte kennis; denk- en probleemoplossende vaardigheden; levensvaardigheden zoals samenwerking, en interpersoonlijke communicatie. Iedereen in de gemeenschap kan baat hebben bij deze manier van leren en iedereen zou moeten worden aangemoedigd om hieraan mee te doen.

Gechreven door: Heide Seary

Vertaling: Karel Moons