Hoe kan een (anderstalige) leerder bewijzen welke vaardigheden hij of zij (al) beheerst? En hoe toon je aan welke kennis of vaardigheden je hebt opgedaan via (non)formeel onderwijs? Validering is een belangrijk thema in zowel formeel als non-formeel onderwijs. Het doel is de kwaliteit van het onderwijs bewaken en aantonen. Maar hoe doe je dat, als je niet over diploma’s of certificaten beschikt? Validering van non-formeel en informeel leren was hét onderwerp van de Erasmus+bijeenkomst in november in Finland. Speerpunten: het achtstappenmodel voor validering, competence cards en het badgesysteem. Voorop staat: in de kern gaat het om de leerder. Hij of zij moet met de nieuwe kennis en het valideringssysteem uit de voeten kunnen. Lukt dat ook? We nemen de anderstalige leerder Abida, die oorspronkelijk uit Syrië komt, als voorbeeld. Samen met haar doorlopen we de acht valideringsstappen. Hoe plukt zij daar de vruchten van?

In acht stappen valideren

Finnish National Board of Education - FINEDU introduceert het achtstappenmodel voor validering in non-formeel onderwijs.#[1] Via de stappen zorg je ervoor dat de deelnemer, in ons geval Abida, en de samenwerkingspartners voor een juiste validering van het non-formele onderwijs zorgen. Zo worden de kwaliteit en validering binnen het non-formele onderwijs getoetst en gewaarborgd. Zodat Abida haar leerdoelen formuleren, kan aantonen wat haar vaardigheden zijn en weet hoe haar ontwikkelpad eruitziet.#[2]

1. Informatiefase

Tijdens de informatiefase, stap 1, staan vragen centraal als wat, hoe, waarom, waarover en hoe informeer je. Toen Abida aankwam in Nederland meldde zij zich bij het AVIM en doorliep ze met haar drie kinderen, de asielprocedure zoals die staat beschreven op de site van het COA. Haar asielaanvraag is ingewilligd, ze is statushouder. De gemeente waaraan ze gekoppeld is, heeft gezorgd voor een geschikte woning. Ze wil snel van start met een inburgeringscursus. Via haar klantmanager van de gemeente, Hannah, heeft ze begrepen dat ze een taalcoach via een taalvrijwilligersorganisatie kan aanvragen en een cursus via een formele school kan volgen. Haar klantmanager heeft ook verteld dat ze als asielmigrant kan lenen voor de schoolcursus en het examen. In deze fase is het belangrijk dat informatie over het valideringsproces voor alle samenwerkingspartners beschikbaar is, liefst via verschillende media. Abida spreekt de taal nog niet goed en vindt het lastig om te bellen met de taalschool en de vrijwilligersorganisatie. Hannah voert het telefoongesprek met de school, terwijl Abida ernaast zit. Ze oefenen samen nog een keer het gesprek en vervolgens meldt Abida zich zelf telefonisch aan bij de vrijwilligersorganisatie. Abida kan van start!

2. Preconditions/voorwaarden

De voorwaarden voor een goedlopend valideringssysteem zijn: een wettelijk kader, samenwerking tussen samenwerkingspartners, bijvoorbeeld de klantmanager van de gemeente, Jan, de coördinator van de vrijwilligersorganisatie en Sofie, de intaker van de taalschool. Maar Hannah kent ook Ans van de vrijwilligerscentrale, en Peter de directeur van de basisschool waar Abida’s kinderen op zitten, et cetera. In deze fase zijn ook van belang: een beschrijving van de kwalificatiekenmerken waarmee je valideert. Wat zijn de beoordelingscriteria en leerdersuitkomsten die je wilt zien en welke houding hebben alle samenwerkingspartners en Abida ten opzichte van het valideringssysteem?

3. Documentatiefase

Het is belangrijk dat Abida zowel bij de formele taalschool als bij de vrijwilligersorganisatie een goede intake krijgt. Daarbij horen vragen over Abida’s doelen en haar verwachtingen van de trajecten, maar ook over de inhoud en de doelen van de organisatie. Bovendien is het belangrijk dat Abida’s vorderingen worden gedocumenteerd in bijvoorbeeld een administratiesysteem. Wat kan ze al, welke vaardigheden bezit ze, wat wil ze nog leren? Als iemand weinig tot geen onderwijs heeft gevolgd, zijn er geen diploma’s beschikbaar. Dat betekent niet dat de deelnemer geen vaardigheden heeft. Abida, moeder van drie, managed wel een gezin. Daarbij heeft ze leren samenwerken met scholen in het land van herkomst. Ook weet ze hoe ze haar kinderen veters leert strikken, feedback en complimenten geeft. Hoe breng je die vaardigheden in beeld? De competence cards van het Bertelsmann Stiftung bieden uitkomst.#[3] Aandachtspunt in deze fase is een goed werkend documentatiesysteem waarbij iedereen transparant is: Abida, maar ook klantmanager Hannah. De klantmanager moet ook goed bedenken dat ze de privacywetgeving in acht neemt.

Competence cards

De competence cards zijn speciaal ontwikkeld om met migranten het gesprek aan te gaan en hun sociale vaardigheden en soft skills te achterhalen. Aan de hand van deze kaarten met competenties in tekst en afbeeldingen kunnen Abida en haar klantmanager (of de coördinator van de vrijwilligersorganisatie, dan wel de intaker van de taalschool) aftasten welke competenties ze al bezit. De competentiekaarten maken het makkelijker om samen over deze onderwerpen te praten en zorgen ervoor dat taalbarrières overwonnen worden.

4. Coördinatie

Wie is de coördinator in dit valideringsproces? Het liefst heeft één persoon de lead, het allermooist is het als Abida die persoon zelf is. Tijdens de eerste fase, waarin ze de taal nog niet zo machtig is, kan dat ook Hannah zijn, de klantmanager van de gemeente. Zij coördineert Abida’s eerste contacten bij het doorlopen van de volgende valideringsstappen en kan helpen bij het vormen van een netwerk van valideringsprofessionals (bijvoorbeeld mensen van de vrijwilligersorganisatie en de taalschool). De klantmanager draagt de coördinatortaak bijvoorbeeld over aan Jan, de coördinator van de vrijwilligersorganisatie en Sofie, intaker van de taalschool, om Abida’s proces daar te monitoren. Het trainen en ondersteunen van deelnemers is een belangrijke taak in het valideringsproces. Hannah, Henk en Sofie begeleiden Abida en zorgen ervoor dat zij steeds zelfredzamer wordt.

5. Guidance/begeleiding

De coördinator speelt ook een belangrijke rol in deze stap: wat zijn de voordelen van validering voor Abida? Hoe werkt validering? Wat zijn de rechten en plichten van Abida? Welke soorten certificering zijn er? Hoe gebruik je de resultaten uit haar leerproces en hoe wordt ze beoordeeld? Welke vervolgpaden zijn beschikbaar voor Abida?

6. Mapping

We gaan met Abida haar toekomstpad verder uitstippelen. Het onderdeel mapping maakt het makkelijker om te kijken waar Abida staat. Welk taal-/ opleidingsniveau en welke competenties heeft ze om een ontwikkelplan te maken? Ook hier kunnen de competence cards een belangrijke rol spelen. Welke competenties bezit ze of heeft ze gaandeweg een taal-/ schooltraject verworven? In deze stap is het goed om te kiezen uit verschillende soorten mappingmethodes voor het verzamelen van individuele competenties.#[4]

Open badgessysteem

Het open badgessysteem#[5] kan uitkomst bieden. Via dit systeem maken non-formele en formele organisaties badges#[6] (online certificaten) aan, bijvoorbeeld een badge ‘Nederlands communiceren oefenen met een taalvrijwilliger’. Die badge bewijst dat Abida een traject bij een taalcoachorganisatie succesvol heeft afgerond en aantonen dat ze al Nederlands heeft geoefend in praktijksituaties (bijvoorbeeld een praatje op de markt, een rollenspel met het onderwerp ‘tienminutengesprek op school’ met haar taalvrijwilliger). Als Abida na het taaltraject vrijwilligerswerk wil gaan doen kan ze deze badge laten zien. Samen met bijvoorbeeld het inburgeringsdiploma kan Abida bij bijvoorbeeld een vervolgopleiding aantonen welke vaardigheden ze al bezit. Een badge krijgt meer waarde doordat hij wordt ontwikkeld door meerdere organisaties. Bijvoorbeeld door Het Begint met Taal, een lokale taalvrijwilligersorganisatie en de faculteit taalverwerving NT2 van een universiteit.

7. Assessment/beoordeling

Na een taaltraject of inburgeringsprogramma wordt tijdens stap 7 beoordeeld of Abida het proces succesvol heeft doorlopen. Het is belangrijk dat de beoordelingsresultaten aan verschillende eisen voldoen, zodat de resultaten ook daadwerkelijk iets zeggen en een resultaat aantonen. Bijvoorbeeld: Abida kan zelfstandig een doktersgesprek voeren. De beoordelaars moeten competent zijn om de resultaten in het valideringsproces, de methodologie en het veld te kunnen beoordelen. Er moet een verzameling van beoordelingsmethodes zijn en een combinatie van methodes gebruikt worden. De beoordelingscriteria moeten daarbij voor iedereen duidelijk zijn.

8. Follow-up/doorverwijzing

En door... de beoordelingsprocedure, heeft Abida het recht om feedback te geven op de beoordelingsresultaten en de mogelijke consequenties. Belangrijk: biedt het beoordelingsresultaat de mogelijkheid om haar studietijd te verkorten of vrijstelling te krijgen? Is ze het eens met haar beoordeling? Wie begeleidt Abida verder? Abida en haar taalvrijwilliger Sara hebben de vrijwilligerscentrale bezocht. Abida zou graag meer Nederlands willen spreken en vindt het leuk om met oudere mensen te werken. Na het taaltraject gaat ze van start met koffieschenken in het bejaardenhuis, ze heeft leuk contact met het afdelingshoofd. Ook is Abida gestart met de mbo-opleiding tot verzorgende, want ze is nog lang niet uitgeleerd.

Tot slot: kwaliteitsbewaking via validering is een mooi streven. Via verschillende stappen wordt de deelnemer, in dit geval Abida, zo goed mogelijk begeleid. De uitdaging daarbij: ontwikkel geen log administratiesysteem, maar een werkbaar (sociaal) netwerk! Bekijk stap voor stap met Abida of een andere leerder waar hij/zij tegenaan loopt en vooral ook wat hij/zij zelf wil en kan. Voor vrijwilligers-/ en andere organisaties in het non-formele onderwijsveld: bewijs het nut van jouw onderwijs. Doe je voorbeeld met nieuwe online badgesystemen of competentiekaarten (Engelse versie is gratis beschikbaar via EPALE). Zodat Abida en vele anderen makkelijker kunnen bewijzen wat ze in hun mars hebben en welke skills ze al bezitten. Zo is valideren een plus voor het leren.#[7]

[1] FINEDU beschrijft voorafgaand daaraan twee kanttekeningen: kwaliteit is een breed begrip en moeilijk te definiëren. Spreek daarom liever van bewijsvoering van kwaliteit in het valideringsproces. Validering bestaat in verschillende contexten, in elke fase zou daarom moeten worden gekeken naar het doel van die fase en hoe kwaliteit daarin een rol speelt. Belangrijk: zet de individu centraal in het valideringsproces.

[2] Presentatie Finnish National Board of Education - FINEDU over het 8-stappenmodel voor validering.

[3] Lees hier meer over de competence cards.

[4] Bijvoorbeeld competence cards met de vaardigheden, badges van organisaties van individuen, foto’s, portfolio’s en andere beschrijvingen van vaardigheden.

[5] openbadge.blog/

[6] Test hier het openbadgesysteem zelf!

[7] Lees hier meer informatie over valideren, open badges, competencecards en het achtstappenmodel.

Dit blog hoort bij het Dossier: Validering van kennis en ervaring