Dit blog is oorspronkelijk gepubliceerd in het Duits door Maren Lohrer.

Leesduur ongeveer 5 minuten - Lees, like, geef commentaar!.

"We missen jullie", staat er in grote gekleurde letters op de poort van een kinderdagverblijf in München. Restaurants en musea zijn uitgestorven, winkels en scholen gesloten en ouders voortdurend gestrest, laverend tussen thuiswerken en thuisonderwijs – het coronavirus zorgt voor een uitzonderlijke situatie die op veel mensen een zware last legt.

Daarbij gaat het niet alleen om onze gezondheid, maar ook om economische uitdagingen. Qua werk is het voor velen een kwestie van overleven. Nu worden de coronamaatregelen versoepeld, maar niet in alle deelstaten in dezelfde mate. Wat is de rol van federalisme in coronatijd? Hoe werkt dat bij volwasseneneducatie?

Hoelang en wanneer onderwijsinstellingen gesloten zijn en hoe de crisismaatregelen worden versoepeld, wordt in Duitsland door de deelstaten bepaald. De minister van Onderwijs, Anja Karliczek, overlegt weliswaar met de minister-presidenten van de deelstaten, maar kan niet beslissen dat in heel Duitsland de scholen dicht of juist weer open moeten. Er is een nationale wet voor de bestrijding van besmettingen aangenomen, maar het is aan de deelstaten om te bepalen hoe die wordt uitgevoerd. "De deelstaten voeren de federale wetten uit als eigen aangelegenheden, tenzij deze basiswet iets anders bepaalt of toestaat", zo luidt artikel 83.

Zicht op de lokale situatie

Het federale principe bestaat in het onderwijs al vele jaren en leidt regelmatig tot discussie en ergernis. Een half jaar geleden barstte de bom, toen Beieren uit de nationale onderwijsraad stapte, gevolgd door Baden-Württemberg. "Onze vrees is dat het uiteindelijke doel een Berlijns centraal eindexamen is, wat een achteruitgang van het onderwijsniveau in Beieren zou betekenen", zo lichtte de minister-president van Beieren, Markus Söder, het besluit toe.

Het uitgangspunt van federalisme is dat men ter plaatse in de regio's vaak het beste weet wat er nodig is. Zo kan de situatie in Saarland anders zijn dan die in Thüringen. Dat geldt niet alleen voor het onderwijsbeleid of bij de politie, maar ook voor de bestrijding van infectieziekten. Als het aantal besmettingen en het reproductiegetal in bepaalde deelstaten laag is, dan zijn in die deelstaten andere mobiliteitsbeperkingen en contactverboden nodig dan elders. In Thüringen worden slechts 33 personen in het ziekenhuis behandeld wegens corona, wat voor de plaatselijke minister-president Bodo Ramelow reden is om de maatregelen aanzienlijk te versoepelen.

Wirwar aan regels

Het coronavirus houdt echter geen rekening met deelstaatgrenzen. En dat kan de roep om landelijke oplossingen versterken. Bovendien worden veel mensen onzeker: wat zijn nu eigenlijk de regels? Een voorbeeld is de coronasteun voor zzp'ers, waaronder een groot aantal docenten in de onderwijssector, maar ook kunstenaars en andere beroepen. Mag de noodsteun vanwege corona ook voor levensonderhoud worden gebruikt? Wat wordt er gecontroleerd en wat kan eventueel worden teruggevorderd? Waarover moet belasting worden betaald?

In Baden-Württemberg is in het kader van de noodsteun bijvoorbeeld gezorgd voor een fictief ondernemersloon van maximaal 1180 euro per maand. In Noordrijn-Westfalen wordt onder bepaalde voorwaarden een toeslag voor levensonderhoud uitgekeerd voor april en mei. In Hessen mag de noodsteun daarentegen niet voor levensonderhoud worden gebruikt, maar alleen voor bedrijfs- en financiële kosten. Beieren nam hetzelfde besluit, maar heeft momenteel een "vangnet van 30 miljoen euro gecreëerd voor instellingen voor volwasseneneducatie en voor de zzp'ers die daar werkzaam zijn", meldt het ministerie van Onderwijs van de deelstaat, zonder in detail te treden.

Blijvende gevolgen

Hoe is het mogelijk dat sommige deelstaatregeringen er blijkbaar van uitgaan dat zzp'ers alleen van de lucht en de liefde kunnen leven? Getroffen personen zijn bezig handtekeningen te verzamelen voor een online petitie op het portaal van de verzoekschriftencommissie van de Bondsdag.

En er is ook al een Facebookgroep opgericht waarin zzp'ers informatie uitwisselen en proberen duidelijkheid te scheppen in hun situatie. Want wie kan er nog wijs uit deze lappendeken?

Impulsen vanuit de federale regering

Corona en de gevolgen die het met zich meebrengt, raken vele aspecten van het dagelijks leven, en de klappen voor de economie zijn zwaar. Uit een open brief van een talenschool in Beieren blijkt bijvoorbeeld dat ook met een versoepeling vanaf 30 mei de kous niet af is. Door de hygiënevoorschriften, die uiteraard heel belangrijk zijn, kunnen namelijk slechts een handjevol deelnemers aan de cursussen deelnemen. Dat dekt soms niet eens de vaste kosten. De tijd is nog niet rijp om een normaal programma te kunnen volgen.

Op federaal niveau kan een Bondsministerie ook impulsen geven. Zo adviseerde minister van Volksgezondheid Jens Spahn begin maart dat er geen evenementen met meer dan 1000 deelnemers mochten plaatsvinden. Het ministerie van Onderwijs en Onderzoek stelt een activeringsplan voor met investeringen ten belope van tien miljard euro, wat een grote impuls lijkt. "We willen sterker uit de crisis komen", verklaart minister Karliczek. Over volwasseneneducatie rept ze echter met geen woord.

Over de auteur:

Maren Lohrer schrijft nieuwsberichten voor consumenten in eenvoudige taal voor "Wortbrücke e.V.". Ze heeft een master in germanistiek en politicologie van de Universiteit Keulen en is gecertificeerd mediator (INA-FU Berlin). Ze is bovendien ambassadeur voor EPALE Duitsland.

.

.

Wellicht ook interessant:

Advocacy: Giving adult education a voice and face

No education anywhere