Εισαγωγή

Ο μανθάνων  πληθυσμός της εκπαίδευσης ενηλίκων προοδευτικά αυξάνει με όρους διαφορετικότητας. Πολλοί φορείς ανταποκρινόμενοι σε αυτή την νέα πραγματικότητα προσαρμόζουν τα εκπαιδευτικά και τα κοινωνικοπολιτισμικά τους προγράμματα σε ένα εύρος εκπαιδευομένων, ανεξαρτήτως φύλου, προσωπικότητας, μαθησιακού τρόπου, φυσικής δυσχέρειας, πολιτισμικής καταγωγής ή φιλοσοφίας ζωής, παρέχοντας επομένως την δυνατότητα στα  άτομα να φτάσουν την βέλτιστη ανάπτυξή τους σε ένα συμπεριληπτικό περιβάλλον μάθησης. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές, όπου αυτή η καλοπροαίρετη διάθεση παραμένει σε επίπεδο διακύρηξης αρχών και προγραμματικών κατευθύνσεων χωρίς να  αντανακλάται ωστόσο  στην πράξη, δηλαδή στην οργανωτική δομή και κουλτούρα λειτουργίας του φορέα. Φαίνεται ότι εκπαιδευτικοί, δάσκαλοι και σχεδιαστές  εκπαιδευτικής πολιτικής προσεγγίζουν  πολύ συχνά την διαφορετικότητα σαν να αφορά μεμονωμένα την μάθηση, την σχολική ζωή, το σχολικό περιβάλλον και την κοινότητα που το περιβάλλει. Από αυτή την σκοπιά, δεν αποτελεί παρά ένα συμπληρωματικό περιεχόμενο του αναλυτικού προγράμματος, ως ένα διδακτέο σύστημα στάσεων, ένα εβδομαδιαίο σχέδιο δράσης ή μια επιπλέον δέσμη διδακτικού υλικού. Με αυτή την έννοια, τίποτε δεν χρειάζεται να αλλάξει στις βασικές συμπεριφορές των εκπαιδευτικών και των μελών της σχολικής επιτροπής. Η στάση της σχολικής μονάδας  διατυπώνεται συνήθως ως ουδέτερη, μονογλωσσική, ενιαία, ετεροφυλόφιλη, αδιάφορη προς την αναπηρία, κλπ.

Η πολιτική για την Διαφορετικότητα φιλοφοξεί να τοποθετήσει τη συζήτηση για την διαφορετικότητα στην καρδιά της εκπαιδευτικής διαδικασίας και της σχολικής ζωής. Γιατί η Διαφορετικότητα δεν αποτελεί πια απλώς θέμα, αλλά η εναρκτήρια βάση της εκπαίδευσης. Δεν αποτελεί απλά μια βασική τοποθέτηση και στάση, αλλά ποιοτικό χαρακτηριστικό της εκπαίδευσης σε όλες της τις εκφάνσεις: ουσιαστική, παιδαγωγική-διδακτική, σχεσιακή και οργανωτική.

Αυτό σημαίνει ότι τα εκπαιδευτικά ιδρύματα πρέπει να δημιουργήσουν χώρο για την ερώτηση:

Αυτή είναι η βασική ερώτηση για τα κέντρα εκπαίδευσης ενηλίκων (και πολλούς άλλους οργανισμούς).

Προτού φτάσουμε σε αυτό το σημείο πρέπει να απαντήσουμε στις ακόλουθες ερωτήσεις:

Γιατί Διαφορετικότητα

Οι οργανισμοί μπορούν να έχουν διαφορετικούς λόγους για να αρχίσουν να εργάζονται στην πολιτική (τους) για την διαφορετικότητα:

• Το οικονομικό επιχείρημα είναι ότι έχουν μεγαλύτερο κέρδος εάν προσεγγίσουν ευρύτερες ομάδες πελατών
• Τα οργανωτικά  επιχειρήματα  είναι η αντιμετώπιση των συγκρούσεων  ή του εκφοβισμού στον  χώρο εργασίας ή ως μέσο θετικής προσέγγισης των ομάδων εργασίας, καθώς και η αύξηση της ικανότητας επίλυσης προβλημάτων και της βέλτιστης εξυπηρέτησης των πελατών
• Τα νομικά επιχειρήματα αφορούν, για παράδειγμα, τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις ποιότητας, τις οδηγίες και τα νομοθετικά πλαίσια
• Τα ηθικά επιχειρήματα αφορούν, για παράδειγμα, την «συλλογιστική των ίσων ευκαιριών» ή την επιθυμία να αντιπροσωπεύουμε την κοινωνία στο σύνολό της και κατ’ επέκταση να απολαμβάνουμε την κοινωνική νομιμοποίηση.

Να είστε σαφείς για τους λόγους για τους οποίους θέλετε να προωθήσετε την διαφορετικότητα και την αμοιβαία αναγνώριση και δέσμευση. Για να προσελκύσετε και να κρατήσετε ένα ταλέντο στον οργανισμό σας; Για να ανταποκριθείτε στις ανάγκες μιας ευρύτερης πελατειακής βάσης; Για να προωθήσετε τη δημιουργικότητα, έχοντας διαφορετικούς τύπους ανθρώπων να ανταλλάξουν ιδέες μαζί, ώστε να μπορούν να προκύψουν νέες ιδέες; Ή επειδή θέλετε να εισέλθετε σε μια νέα αγορά και ως εκ τούτου πρέπει απαραίτητα να διαχειριστείτε έναν πιο διαφορετικό συνδυασμό εργαζομένων;

Οποιοσδήποτε λόγος είναι αποδεκτός, δεν υπάρχει ιεράρχηση γιατί  ο ένας λόγος είναι καλύτερος από τον άλλο. Μπορεί να είναι επίσης ένας συνδυασμός λόγων. Για κάθε οργανισμό, τα κίνητρα για την έναρξη μιας πολιτικής για την Διαφορετικότητα πρέπει να είναι σαφή. Μόνο τότε θα υπάρξει προθυμία για να επενδύσει σε μια διαδικασία αλλαγής. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό να προσδιοριστεί  γιατί η διαφορετικότητα είναι σημαντική και απαραίτητη για τον φορέα σας. Είναι εύκολο να ισχυριζόμαστε ότι ο φορέας μας είναι ανοιχτός και  προσβάσιμος για όλους. Ωστόσο, αν παρατηρήσουμε συγκεκριμένες ομάδες πιο προσεκτικά, θα διαπιστώσουμε ότι, πρέπει να αναλάβουμε επιπλέον μέτρα  υποστήριξης για να έχουν ίσες πιθανότητες συμμετοχής. Αντίθετα, δεν έχει νόημα να λαμβάνονται συγκεκριμένα μέτρα για όλες τις ομάδες στόχους, εάν δεν συμμετέχουν τα ίδια τα άτομα ή δεν είναι είναι καν παρόντα. Απαιτούνται επομένως αποφάσεις και ανάληψη μέτρων προσαρμογής στις ανάγκες των ομάδων αυτών. Πρακτικά, χρειάζεται να εστιάσουμε στις ανάγκες συγκεκριμένων μορφών διαφορετικότητας ώστε να προχωρήσουμε σταδιακά στην μεταμόρφωση του οργανισμού μας ως ανοικτού στην διαφορετικότητα. Για παράδειγμα, ο οργανισμός μπορεί να επιλέξει να επικεντρωθεί στη διαφορετικότητα λόγω καταγωγής ή σεξουαλικού προσανατολισμού, επειδή αυτοί είναι οι τομείς όπου αναμένεται η μεγαλύτερη πρόοδος.

Δευτερευόντως, είναι απαραίτητο να καθοριστεί σε ποια οργανωσιακή μονάδα   εστιάζει η πολιτική. Ένα κοινό λάθος που κάνουν οι οργανισμοί κατά την εφαρμογή της πολιτικής τους για την διαφορετικότητα είναι ότι εστιάζουν είτε στην διαχείριση  ανθρώπινων πόρων είτε στην παροχή υπηρεσιών. Ωστόσο, μια συνδυασμένη προσέγγιση που να συμπεριλαμβάνει ταυτόχρονα τόσο το προσωπικό, τους πελάτες αλλά και την συνολική πολιτική για την διαφορετικότητα, μπορεί να προσφέρει στον οργανισμό τη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία. Πρέπει να υπάρχει μια συνολική πολιτική ποιότητας που να συμπεριλαμβάνει τοσο την Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού όσο και τους πελάτες! Ανεξάρτητα ποια είναι η επιλογή σας, ακόμα πιο σημαντική είναι η υιοθέτηση ενός κοινού οράματος από όλους, διοίκηση, εργαζόμενοι και όσοι άλλοι εμπλέκονται άμεσα. Η πολιτική για την διαφορετικότητα θα πρέπει να υποστηρίζεται σθεναρά εντός του οργανσμού. Εαν έχετε επιχειρηματικούς λόγους για προώθηση της διαφορετικότητας, της αμοιβαίας αναγνώρισης και δέσμευσης, είναι ευκολότερο να πείσετε και να ενθουσιάσετε διοίκηση και εργαζόμενους.

Τι είναι η Διαφορετικότητα, τι μπορούμε να πρσδοκούμε

Όταν μιλάμε για διαφορετικότητα, οι περισσότεροι άνθρωποι εννοούν τις εθνοτικές διαφορές που συνυπάρχουν στην κοινωνία μας. Ωστόσο, η διαφορετικότητα είναι ως έννοια πολύ ευρύτερη, και περιλαμβάνει μια σειρά χαρακτηριστικών που καθιστούν ένα άτομο ελαφρώς διαφορετικό από τον μέσο όρο – αν και αποτελεί μεταβλητή, ο μέσος όρος σε κάθε κουλτούρα είναι  διαφορετικός. Η κουλτούρα ως έννοια κινείται σε πλαίσια ευρύτερα των χωρών – η κουλτούρα αφορά κάθε οντότητα, όπως μια επιχείρηση, ένα σχολείο, μια οικογένεια και ούτω καθεξής. Από αυτή την άποψη, ο καθένας είναι διαφορετικός και η διαφορετικότητα είναι de facto έννοια της ανυπαρξίας. Όταν μιλάμε για διαφορετικότητα, μιλάμε για πράγματα όπως ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η θρησκεία, το χρώμα του δέρματος, ο πολιτισμός, η γλώσσα, οι σωματικές και πνευματικές ικανότητες και η ταυτότητα του φύλου. Αν και όλοι γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί ο ένας από τον άλλο, τείνουμε να τους βλέπουμε από την προοπτική του κανόνα και θεωρούμε όποιον δεν συμμορφώνεται ως ‘μη κανονικός/η’. Με αυτόν τον τρόπο, υπάρχει πάντα μια αίσθηση εαυτός - άλλοι, όπου είναι μια ομάδα που δεν γνωρίζετε ή δεν θέλετε να ξέρετε. Από καθαρή άγνοια διακρίνουμε – πληγώνουμε.

Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί όλο και περισσότερη προσοχή στην διαφορετικότητα. Ειδικά στα μέσα ενημέρωσης, η διαφορετικότητα προωθείται έντονα. Σε κάθε πρόγραμμα υπάρχει κάποιος με διαφορετικό χρώμα δέρματος ή κάποιος με ομοφυλοφιλική προτίμηση. Αυτό γίνεται επίσης στα βιβλία - απλώς κοιτάξτε τα παιδικά βιβλία των τελευταίων ετών και παρατηρήστε τα έγχρωμα παιδιά, τα παιδιά με τα γυαλιά, τα παιδιά με δύο μπαμπάδες και ούτω καθεξής. Αυτή είναι φυσικά μια καλή εξέλιξη. Διδάσκει στον πληθυσμό να αντιμετωπίζει την διαφορετικότητα - γεγονός απαραίτητο στην σύγχρονη κοινωνία στην οποία η διαφορετικότητα εντείνεται συνεχώς. Αν και υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος - η συζήτηση για το τι είναι η διαφορετικότητα, δεν τελειώνει ποτέ.

Η διαφορετικότητα είναι, επομένως, μια ευρεία έννοια: οι άνθρωποι μπορούν να διαφέρουν σε έναν άπειρο αριθμό απόψεων.

Η διαφορετικότητα αφορά κυρίως την αντιμετώπιση διαφορών σε:

• αξίες
• στάσεις
• πολιτισμό
• πιστεύω
• θρησκεία
• εθνοτική προέλευση
• φύλο
• σεξουαλικό προσανατολισμό
• ηλικία
• γνώσεις
• ικανότητες
• αναπηρία
• εμπειρία ζωής.

Ο περίπλοκος παράγοντας είναι ότι όλα τα παραπάνω ζητήματα υπόκεινται επίσης σε συνεχή αλλαγή, επομένως η επαναιεράρχηση αποτελεί μια συνεχής διαδικασία.
Επιπλέον, δεν αφορά μόνο τις διαφορές.

Αφορά επίσης την αντιμετώπιση δίπολων όπως:

• φτωχοί - πλούσιοι
• νέοι – ηλικιωμένοι
• άνδρες – γυναίκες
• Έγχρωμοι – λευκοί, κλπ

Πρόκειται για έντονα ριζωμένες κοινωνικές αντιφάσεις που εμφανίζονται ξανά σε όλες τις καταστάσεις. Η Πανδημία COVID-19, για παράδειγμα, επηρεάζει κυρίως τους φτωχούς, τους ηλικιωμένους και τα έγχρωμα άτομα.
Τέλος, προέκυψαν νέες αντιφάσεις και θα προκύψουν πιθανό κι άλλες κατά τη διάρκεια του χρόνου:

• Εγγράματοι – αναλφάβητοι

• Προσοντούχοι – χωρίς προσόντα
• Ατομα σε επισφάλεια – προνομιούχοι
• Ατομα που έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο και τα κοινωνικά δίκτυα –  χωρίς πρόσβαση στο διαδίκτυο
• Άτομα που έχουν αναγκη φροντίδας και άτομα που μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους

Ο χρόνος θα δείξει ποιες ομάδες χρειάζονται περισσότερη προσοχή. Είναι σημαντικό να είστε συνεχώς σε εγρήγορση σχετικά με αυτό το θέμα.
Εκτός από την εξέταση της προσβασιμότητας για διαφορετικές ομάδες στόχους, υπάρχουν επίσης και άλλες πτυχές της πολιτικής για την διαφορετικότητα που απαιτούν προσοχή. Η διαφορετικότητα θα αφορά πάντα τη σχέση μεταξύ του τι έχουμε και τι δεν έχουμε. Καθώς και τον αγώνα επικράτησης μεταξύ των πολιτισμών (κουλτύρα εξουσίας, ποιος κυριαρχεί σε ποιον).

Επιπλέον, η διαφορετικότητα σχετίζεται με την δυνατότητα αποφυγής των   διακρίσεων σε βάρος μας και του μη αποκλεισμού μας. Η διαφορετικότητα συνδέεται στενά με την ισότητα: ίσες ευκαιρίες, ίση μεταχείριση και ίσες αμοιβές.
Τέλος, η διαφορετικότητα αντιμετωπίζει επίσης αντιφάσεις όπως προνομιακές πολιτικές, αρχή θετικών διαρίσεων, πολιτικά ορθή σκέψη και πράξη. Μερικές φορές υπάρχει πολλή πολιτική ορθότητα υπό όρους όπως «πολιτική για την διαφορετικότητα» και «διαχείριση διαφορετικότητας» και είναι καλό να αμφισβητούμε μερικές φορές το αυταπόδεικτό μιας τέτοιας θεώρησης.                                                                                              

Για μια αποτελεσματική πολιτική για την διαφορετικότητα, οδηγούμαστε σε μια σειρά από γενικόυς όρους και συνθήκες:

- η σαφής βούληση της ηγεσίας  του οργανισμού να καταστήσει την διαφορετικότητα επιτυχή
- ο καθορισμός συγκεκριμένων στόχων που να  συνδέονται με συγκεκριμένες προθεσμίες
- μια δομή οργάνωσης μέσω της οποίας να  διοχετεύεται η πολιτική διαφορετικότητας, για παράδειγμα:

    - σαφώς καθορισμένες ευθύνες και διαδικασίες στον τομέα της λογοδοσίας των αποτελεσμάτων της πολιτικής υπέρ της διαφορετικότητας
    -  απαραίτητη τεχνογνωσία εφαρμογής της διαφορετικότητας  στον οργανισμό
    -  διαθεσιμότητα χρηματοοικονομικών και ενδεχομένως άλλων πόρων και  μέσων
    -  διαθεσιμότητα σχετικών δεδομένων για την παρακολούθηση της προόδου της διαδικασίας  και  δυνατότητα τακτικής μέτρησης της πολιτικής διαφορετικότητας

    - ένα κλίμα, μέσα από το οποίο η διαφορετικότητα βιώνεται ως διαφορετικότητα καθολικά

Πως το διαχειριζόμαστε όλο αυτό

Η διαφορετικότητα στην εκπαιδευτική προσέγγιση πραγματικά αποδίδει: οι εκπαιδευτές ενηλίκων που όχι μόνο παρέχουν εξηγήσεις, αλλά δημιουργούν επίσης χώρο για εξωσχολική μάθηση, αυτοανακάλυψη, μάθηση προσανατολισμένη στην εργασία, ανάπτυξη έργου και ομαδική εργασία δίνουν στους μαθητές ευκαιρίες να εξερευνήσουν νέο περιεχόμενο με διάφορους τρόπους και να αποκτήσουν βιώσιμη γνώση: η γνώση έρχεται στη ζωή, η εμπειρία εμβαθύνει. Δίνουν επίσης στους εκπαιδευόμενους ευκαιρίες να μάθουν με τον τρόπο που τους ταιριάζει καλύτερα. Τους παρέχουν την αίσθηση της μάθησης, επειδή η μάθηση γίνεται πιο σημαντική και πιο ποικίλη. Οι δάσκαλοι που παρακολουθούν τη μαθησιακή πορεία του μαθητή και προσπαθούν να προσαρμόσουν τη μέθοδο τους στο πώς πηγαίνει αυτή η διαδικασία, μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Οι διαφορές στις απόψεις, τις ιδέες και τις προοπτικές είναι συχνά πολύ καρποφόρες: Πολλές από τις πιο γόνιμες ιδέες προέρχονται από άτομα που διαφωνούν ή βλέπουν ορισμένα πράγματα από διαφορετική οπτική γωνία. Αντιμετωπίζοντας διαφορετικές ιδέες, προοπτικές και απόψεις, το έδαφος για την εξεύρεση αποτελεσματικών ή δημιουργικών λύσεων γίνεται πολύ μεγαλύτερο. Οι άνθρωποι που συμφωνούν σε όλα και μοιράζονται πολλές ιδέες μερικές φορές κολλούν στους δικούς τους κύκλους. Στα εκπαιδευτικά προγράμματα, όπου οι μαθητές μπορούν να εκμεταλλευτούν τις διαφορές απόψεων ή γνώσεων για να βρουν θετικές ή δημιουργικές λύσεις, μπορούν να αξιοποιοήσουν την συνθήκη της διαφορετικότητας με βιώσιμο τρόπο. Παρόλα αυτά δεν μπορύμε να θεωρήσουμε την διαφορετικότητα ως ιδανική συνθήκη, ούτε και ως μοιραία επιλογή: η διαφορετικότητα δεν είναι απαραίτητα επωφελής. Οι διαφορές μεταξύ ανθρώπων οδηγούν μερικές φορές σε σύγκρουση, βία, βιαιότητα. Η διαφορετικότητα ωστοσο δεν είναι και απαραίτητα προβληματική. Όλα εξαρτώνται από το πώς προσεγγίζεται και αξιοποιείται η διαφορετικότητα!

.

Τι λοιπόν σημαίνει αυτό για τους εκπαιδευτικούς;

Το πιο σημαντικό στοιχείο: σεβασμός των διαφορών, προσδιορισμός των ασυμφωνιών και συζήτηση αντιφάσεων. Αλλωστε τα πράγματα δεν γίνονται μόνο με έναν τρόπο. Δεύτερον, σκεφτείτε ποιος είναι ο δικό σας τρόπος εργασίας. Σκεφτείτε πώς το δικό σας υπόβαθρο καθορίζει τον τρόπο εργασίας σας: αυτό που θεωρείτε ότι είναι ο κανόνας μπορεί να μην φαίνεται φυσιολογικό για τους άλλους. Τρίτον, εκτιμήστε τους ανθρώπους ως άτομα αντί να τα ταξιολογείτε   βασισμένοι σε στερεότυπα πολιτισμικά ή γενεακά. Προσπαθήστε να κατανοήσετε τους διαφορετικούς τρόπους επικοινωνίας. Οι διαφορές μπορεί να οδηγήσουν σε παρεξηγήσεις ή να παραβλέψουν ωραίες ιδέες. Τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό: διορθώστε λάθη μιλώντας στους ανθρώπους με εποικοδομητικό τρόπο, εάν η συμπεριφορά τους, για παράδειγμα τα αστεία τους, η πολιτική πρόσληψης των οργανισμών τους ή ο τρόπος επικοινωνίας, έχει αρνητική επίδραση στην αμοιβαία εκτίμηση και συμμετοχή.

Οι υπέυθυνοι  προγραμμάτων και οι εκπαιδευτές έχουν συχνά ερωτήσεις σχετικά με την διαφορετικότητα  στην εκπαίδευση. Παραδείγματα ερωτήσεων που έχουν φτάσει τα τελευταία χρόνια:

• Πώς μπορούμε να κάνουμε καλύτερη χρήση των διαφορών μεταξύ των μαθητών; Πώς ενθαρρύνουμε την ανταλλαγή απόψεων μεταξυ τους;
• Πώς αντιμετωπίζουμε τεταμένες καταστάσεις στην διάρκεια παράδοσης μαθήματος ή στην εκπόνηση ομάδικης εργασίας και πώς καθοδηγούμε τις συζητήσεις για κοινωνικά ευαίσθητα θέματα;
• Πόσο ευαίσθητο στην διαφορετικότητα, είναι το πρόγραμμα σπουδών μας;
• Θέλουμε να κάνουμε το πρόγραμμα σπουδών μας πιο ανοικτά στην διαφορετικότητα, αλλά πώς το αντιμετωπίζουμε;

Η μάθηση της διαχείρισης της διαφορετικότητας είναι ικανότητα: αλληλεπίδραση γνώσεων, στάσεων και δεξιοτήτων. Η διαχείρισή της δεν είναι  ωστόσο εύκολη υπόθεση για τους εκπαιδευτικούς/ εκπαιδευτές. Απαιτεί γνώση (μερικές φορές ακόμη και εξειδικευμένη γνώση σχετικά με ορισμένες μαθησιακές δυσκολίες ή συγκεκριμένες μεθοδολογίες), την ικανότητα διαφοροποίησης και ευρείας αξιολόγησης, και πάνω απ όλα τη στάση των ανθρώπων με μεγάλη καρδιά και με μια ισχυρή  πίστη στη «μαθησιακή δύναμη» και την θετική συμβολή κάθε μαθητή. Απαιτεί επίσης αποδοχή της διαφορετικότητας! Οι εκπαιδευτικοί αξίζουν τη μέγιστη υποστήριξη στην οικοδόμηση αυτής της ικανότητας. Καμία μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης δεν μπορεί να επιτευχθεί  χωρίς την επιμόρφωση των εκπαιδευτών. Καμία θετική ποικιλομορφία στην εκπαίδευση χωρίς τον επαγγελματισμό των εκπαιδευτικών μας.

Μια βασική λέξη στη συζήτηση για την διαφορετικότητα, είναι η αξιοπρέπεια, ακόμα και ως προφορική διατύπωση στις συζητήσεις. Η ισότητα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αξιοπρέπεια. Η αξιοπρέπεια υποδηλώνει «σεβασμό» και «αποδοχή της κατάστασης», και χρησιμοποιείται συχνά για να αποδώσει ότι κάποιος δεν λαμβάνει τον κατάλληλο σεβασμό, ή ακόμα και ότι δεν απολαμβάνει τον αναγκαίο αυτοσεβασμό. Η αξιοπρέπεια είναι πολύ περισσότερο από το σεβασμό, αναφέρεται στην έννοια της αξίας που κατέχει ο κάθε άνθρωπος, αξία που εκπέμπει και οι αξιες που αντιπροσωπεύει. Η αξιοπρέπεια μπορεί επίσης να ληφθεί ως μέσο κωδικοποίησης. Η αξιοπρέπεια ως αρχή της αυτοεκτίμησης,  αποτελεί στοιχείο αναγνώρισης από τους άλλους, είναι η βάση της διαφορετικότητας. Η ισοτιμία έναντι της κυριαρχίας στους πολιτισμούς ενισχύει αυτή τη βάση σε αντίθεση με την σύγκρουση των αξιών, την οποία συντηρούν οι κυρίαρχοι πολιτισμοί.

Με αυτόν τον τρόπο, μέσω της αποκωδικοποίησης και της αποδόμησης, η εκπαίδευση ενηλίκων μπορεί να συμβάλλει στην μάθηση της συμβίωσης, με την ευρύτερη έννοια των λέξεων. Το να συμβιώνεις σε μια πολυπολιτισμική καθώς και μια πολυγενεακή κοινωνία είναι μια πολύπλοκη διαδικασία μάθησης από μόνη της που χρειάζεται κριτική σκέψη κατά την οποία η πολιτική ορθότητα μπορεί να μετατραπεί σε κατευθυντικότητα και όπου η ταυτότητα μπορεί να αλλάξει σε εκ περιτροπής και ευέλικτες ταυτότητες.

DIVCAP - Στρατηγική σύμπραξη Erasmus+

Επάρκεια στη διαχείριση της διαφορετικότητας: Βελτιώνοντας τις ικανότητες των Κέντρων Εκπαίδευσης Ενηλίκων στην Αποτελεσματική Διαχείριση της Διαφορετικότητας

www.diversitycapacities.eu

https://www.facebook.com/DiversityCapacities